ارتباط تنگاتنگ پژوهش با بودجه و شاخص رفاه/ پژوهشگر نباید نگران تامین هزینه و تجهیزات باشد
یک پژوهشگر برتر گفت: پژوهش ارتباط تنگاتنگ با بودجه و شاخص رفاه در کشور دارد، بالارفتن شاخص رفاه جامعه موجب ترقی شاخص انسانی و تامین بودجه کافی موجب ارتقای شاخص مالی خواهد شد.
احسان زاهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود هفته پژوهش ۱۴۰۰ به‌عنوان پژوهشگر برتر استان سمنان انتخاب و از وی تجلیل شد.
احسان زاهدی، متولد و ساکن شهرستان شاهرود، دانشیار شیمی فیزیک دانشگاه آزاد شاهرود ، مدیرمسئول نشریه Trends in Phytochemical Research و عضو هیئت تحریریه نشریه شیمی کوانتومی و اسپکتروسکوپی است. او علاوه بر سال جاری، سال‌های ۹۰، ۹۱، ۹۲ و ۹۹ هم به‌عنوان پژوهشگر برتر در واحد شاهرود و استان سمنان معرفی شده بود و از لحاظ اجرایی سابقه مدیریت گروه شیمی در واحد شاهرود و معاونت آموزشی-تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق را دارد.
به مناسبت کسب عنوان پژوهشگر برتر استان سمنان توسط احسان زاهدی با عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود درباره مولفه‌ها و ویژگی‌هایی که موجب انتخابش به‌عنوان پژوهشگر برتر شده است، فعالیت‌ها و موفقیت‌های علمی و پژوهشی وی، نقص‌ها و کمبودهای کنونی عرصه پژوهش و فناوری کشور و انتقادها و پیشنهادها و شاخص‌های رشد و توسعه عرصه پژوهشی کشور گفت‌وگو کرده است که مشروح آن را می‌خوانید.
چه مولفه‌ها و ویژگی‌هایی موجب انتخاب جنابعالی به‌عنوان پژوهشگر برتر و برگزیده شد؟
زاهدی: سال جاری مقاله این‌جانب به‌عنوان مقاله برتر استانی انتخاب شده است. این مقاله با عنوان «Kinetic and mechanistic insight into the OH-initiated atmospheric oxidation of ۲,۳,۷,۸-tetrachlorodibenzo-p-dioxin via OH-addition and hydrogen abstraction pathways: A theoretical investigation» در نشریه Science of The Total Environment با فاکتور تاثیر ۸ به رسیده است.
در این تحقیق تخریب اتمسفری یک دی‌اکسین بسیار سمی با فاکتور سمیت ماکزیمم معادل با یک با استفاده از روش‌های مکانیک کوانتمی مورد بررسی قرار گرفته است. منبع اصلی دی‌اکسین‌ها سوزاندن زباله در درجه حرارت پایین یا سوزاندن پلاستیک‌های حاوی P.V.C است. اهمیت بالای خطرات بالقوه دی‌اکسین‌ها در اتمسفر، لزوم داشتن دانش برای تخریب آنها در اتمسفر و استفاده از نظریه‌های مدرن و پیشرفته در تخمین مکانیسم و سرعت تخریب از علل اصلی مقاله در این نشریه و به تبع آن انتخاب مقاله برتر در استان سمنان شده است؛ بنابراین انتخاب موضوع، اهمیت موضوع و روش مطالعه از دلایل تکنیکال انتخابم به‌عنوان پژوهشگر بوده است.
در کنار دلایل تکنیکال، عوامل دیگری مانند مطالعه روزانه و به‌روز بودن در علم از دلایل اصلی موفقیت همه پژوهشگران است.
درباره تازه‌ترین فعالیت‌ها و موفقیت‌های علمی و پژوهشی خود توضیح دهید.
زاهدی: یکی از موضوعات حائز اهمیت علمی و جدید مطالعه مکانیسم مولکولی واکنش‌های شیمیایی با استفاده نظریه تکامل پیوند است. این نظریه تلفیقی از نظریه کوانتومی تابع استقرار الکترون و نظریه ریاضی کاتاستروف است و دریچه جدیدی به روی نحوه انتقال و نوآرایی الکترون‌ها در واکنش‌های شیمیایی باز کرده است.
به دلیل اهمیت موضوع، واکنش‌هایی که تاکنون مکانیسم آنها از این دیدگاه بررسی نشده است، توسط گروه تحقیقی این‌جانب و دانشجویان دکتری شیمی‌فیزیک در دانشگاه‌های آزاد شاهرود، علوم و تحقیقات تهران، علوم دارویی (پزشکی) تهران، تهران مرکزی و بروجرد مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آن در نشریات معتبر علمی به خواهد رسید.
نتایج این تحقیقات توسط این‌جانب و سایر پژوهشگران منجر به ایجاد تغییرات گسترده در کتاب‌های آموزشی شیمی آلی دانشگاهی خواهد شد.
نقص‌ها و کمبودهای کنونی عرصه پژوهش و فناوری کشور و بایدها و نبایدهای این حوزه را چه می‌دانید؟
زاهدی: متاسفانه به علت مشکلات اقتصادی کشور در تمام سطوح اداری، آموزش و پژوهش از اولویت خارج و تامین هزینه‌های جاری اداری و کشوری به اولویت اصلی مدیریتی در همه سطوح و ارکان تبدیل شده است. تامین هزینه‌های پژوهش، ایجاد شرایط فرصت مطالعاتی برای پژوهشگران، تامین تجهیزات پژوهشی و وجود دانشجویان باانگیزه و علاقه‌مند به لحاظ علمی از لازمه‌های پیشرفت در عرصه پژوهش و فناوری است که به‌تازگی در سطح وسیعی مورد غفلت واقع شده است.
دولت باید در اختصاص ردیف بودجه برای دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان ثمره انقلاب اسلامی و بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری که سهم قابل‌توجهی در تولید علم و پژوهش ایران اسلامی دارد، توجه جدی داشته باشد. باید توجه داشت که پیشرفت‌های کنونی نتیجه امکانات و توجهاتی است که سال‌های گذشته وجود داشته و با گذشت زمان قطعاً شاهد کاهش موفقیت‌ها خواهیم بود. سال‌هاست که استادان امکان استفاده از فرصت مطالعاتی را ندارند، سال‌هاست که به‌دلیل تحریم‌های بین‌المللی بسیاری از دستگاه‌ها و تجهیزات به‌روز نشده و گاه از کار افتاده است، سال‌هاست که به دلیل اختلاف فاحش ارزش ریال و ارزهای بین‌المللی شاهد فروش مواد و تجهیزات تقلبی در بازارها هستیم، سال‌هاست که به دلیل تامین نشدن بودجه‌های پژوهشی امکان انجام تحقیقات علمی در دانشگاه‌ها با مشکلات جدی همراه شده است، سال‌هاست که تب مدرک‌گرایی منجر به حضور عمدتاً دانشجوهای غیر علاقه‌مند در مقاطع ارشد و دکتری شده است، سال‌هاست که اختلاف فاحش درآمد در دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه آزاد منجر به فعالیت استادان در شغل‌های دوم شده و سهم آنان در پژوهش‌های علمی را کمرنگ‌تر کرده است. اگر برای این موارد فکری اندیشیده نشود، مطمئناً در آینده با رکود علمی در کشور مواجه خواهیم بود.
انتظار شما به‌عنوان پژوهشگر از مسئولان بالادستی به‌ویژه دولتمردان چیست؟
زاهدی: پژوهشگر نباید نگران تامین هزینه‌ها و تجهیزات پژوهش باشد. نباید برای تامین هزینه‌های زندگی پیگیر شغل دوم باشد؛ بنابراین باید در بحث تامین بودجه‌های پژوهشی و تامین حقوق استادان (به‌ویژه دانشگاه آزاد اسلامی) تجدیدنظر جدی صورت بگیرد. به‌نظر می‌رسد که دولت باید در اختصاص ردیف بودجه برای دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان ثمره انقلاب اسلامی و بزرگ‌ترین دانشگاه حضوری که سهم قابل‌توجهی در تولید علم و پژوهش ایران اسلامی دارد، توجه جدی داشته باشد.
زاهدی: شاخص‌های رشد و توسعه عرصه پژوهشی شامل «شاخص انسانی»، «شاخص مالی»، «شاخص ساختاری»، «شاخص عملکردی»، «شاخص بهره‌وری» و «شاخص‌های ارزیابی» هستند. خوشبختانه در شاخص‌های ۳ تا ۶، کشور در وضعیت مناسبی قرار دارد. در شاخص انسانی در آستانه ورود به شرایط حاد بوده و در شاخص مالی به‌ویژه در دانشگاه‌ها و به‌ویژه در دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط حاد به سر می‌بریم.
پژوهش ارتباط تنگاتنگ با بودجه و شاخص رفاه در کشور دارد. بالارفتن شاخص رفاه جامعه موجب ترقی شاخص انسانی و تامین بودجه کافی موجب ارتقای شاخص مالی خواهد شد. در کنار آن نباید از موضوع تامین تجهیزات به‌روز و تربیت نیروهای متخصص از طریق دوره‌های فرصت مطالعاتی غافل بود. به نظر می‌رسد تا وقتی که آموزش و پژوهش به اولویت اصلی دولتمردان تبدیل نشده است، نباید در آینده حتی نزدیک، توقع پیشرفت‌های علمی در سطوح بالای علمی و فناوری را داشته باشیم.
و سخن پایانی ...
زاهدی: کلام آخر اینکه توانا بود هر که دانا بود. قدرت ایران و هر کشوری در گرو تقویت آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها است.