روایت یک زبان‌شناس درباره ضرورت حفظ زبان مادری در کودکان / زبان یک امر واحد و همگان‌ساز است / آفریده‌های زبانی، فرهنگ را خلق می‌کنند
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، دکتر زهرا ابوالحسنی چیمه ، دانشیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت و دانش‌آموخته دانشگاه تهران در شانزدهمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «زبان، فرهنگ و نقش دانشگاه تهران»، گفت: زبان حامل، محافظ و محمل فرهنگ است. بخش اعظم فرهنگ نمی‌تواند جز در قالب زبان دیده شود، بنابراین پاسداشت فرهنگ به پاسداشت زبان کمک می‌کند.
او با بیان اینکه بخش جدی هویت فرهنگی ما زاییده نگاه زبانی ما نسبت به زبان مادری است، افزود: حفظ زبان مادری در کودکان می‌تواند بخشی از هویت شخصی، اجتماعی و فرهنگی آنها باشد.
دانشیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت تصریح کرد: زبان نوعی بازی با نمادهای کلامی است که خود آن بر پایه تصویرسازی ذهن صورت می‌گیرد. رابطه زبان و فرهنگ یک رابطه دوسویه و تنگاتنگ است.
ابوالحسنی چیمه بیان داشت: نگاه به زبان متفاوت است و خود آن یک کنش و عمل اجتماعی محسوب می‌شود که به دلیل دارا بودن ابعاد مختلف، مختص به حوزه خاصی است.
او گفت: ساختار زبان‌شناسی فرهنگی دارای یک چارچوبی است که نه‌تنها نقش فرهنگ در ادراکات زبانی را دارد بلکه در نقش زبان در حفظ و انتقال مفهوم‌سازی فرهنگی هم حساس است.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: مفهوم‌سازی فرهنگی یعنی در فرهنگ ما یکسری مفاهیمی وجود دارد که طرح‌واره‌های ذهنی ما بر اساس آنها شکل می‌گیرد؛ بنابراین زبان‌شناسی فرهنگی به کشف ویژگی‌های زبانی انسان می‌پردازد.
دانش‌آموخته دانشگاه تهران افزود: برای اینکه ذهن بتواند درکی از محیط داشته باشد، ناچار است که محیط را مقوله‌بندی کند؛ که این موضوع فقط در ذهن رخ می‌دهد. مفهوم‌سازی فرهنگی هم در این راستا اتفاق می‌افتد.
او ادامه داد: در زبان‌شناسی فرهنگی، مفهوم‌سازی‌هایی که در زیرساخت‌های زبان وجود دارد به‌صورت وسیع به‌وسیله نظام‌های فرهنگی شکل می‌گیرند و انتقال داده می‌شوند.
ابوالحسنی چیمه بیان کرد: زبان زیرمجموعه فرهنگ است زیرا یک ابزاری تلقی می‌شود که بتواند فرهنگ را انتقال دهد. زبان‌شناسی فرهنگی نیز روابط میان زبان و فرهنگ را مشخص می‌کند.
او تاکید کرد: اگر درک صحیحی از مقوله‌های فرهنگی اقوام مختلف داشته باشیم، تعامل فرهنگی دقیق‌تر و عمیق‌تر شکل می‌گیرد و احترامی برای فرهنگ‌های مختلف قائل خواهیم شد و نگاه ارزشمند به آنها داریم.
ابوالحسنی چیمه گفت: زبان ما نماد فرهنگی ما است و ما را به لحاظ فرهنگ معرفی می‌کند. زبان نشان‌دهنده و دربردارنده میراث فرهنگی منحصربه‌فرد یک گروه اجتماعی است.
او افزود: زبان یک امر واحد و همگان‌ساز است، زبان‌ها می‌توانند بر یکدیگر تاثیرگذار باشند و مردم نیز از زبانی به زبان دیگر منتقل می‌شوند بنابراین فرهنگ‌ها به‌صورت متنوع تجلی پیدا می‌کنند.
*دکتر علی دانشور کیان: دانشگاه تهران بزرگترین خدمتگزار فرهنگ فارسی است
در ادامه این وبینار، دکتر علی دانشور کیان ، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران گفت: زبان، بستر آفرینش، پرورش و گسترش فرهنگ است و آفریده‌های زبانی جهان همچون ایلیاد و اودیسه، شاهنامه، گلستان، مثنوی، بینوایان، دیوان حافظ و نمایشنامه‌های شکسپیر، منشور فرهنگ ملت‌ها هستند. آفریده‌های زبانی می‌آیند تا فرهنگ بیافرینند، فرزندان فرهنگ را بپرورانند و درخشش‌های فرهنگی را در روزها، سال‌ها، دهه‌ها، سده‌ها و هزاره‌ها گسترش دهند و نهادینه کنند.
مدیر گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی پردیس بین‌المللی کیش دانشگاه تهران افزود: زبان فارسی، آمیزه‌ای از آئین ملی و تعلیمات دینی و چارباغ دانایی و نیکویی و زیبایی است که مردمان را به فرهنگ و فرهیختگی و پرهیزگاری رهنمون می‌سازد و بایدها و نبایدهای آئینی و دینی را با بیانی ویژه می‌آموزد.
او مکارم اخلاق را منشور برگزیدگی پیامبر (ص) و الهام‌بخش و افشره همه خوبی‌ها دانست و شخصیت‌ها و آثار مکتوب و میراث هنر و معماری ایران را نمادهای فرهنگ دینی و آئینی ایران خواند و گفت: میراث فرهنگی میهن، همواره ما را به نیک‌پنداری، نیک‌گفتاری و نیک‌رفتاری هدایت می‌کند و به صفات بارز انسانی مانند بخشندگی، مهربانی، گذشت، عشق، فروتنی، خدمتگزاری، پاکزیستی، خدمتگزاری، خردگرایی، دانشدوستی، سپاس، شکرگزاری، انضباط و انصاف، فرا می‌خواند.
استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، در اظهارنظر درباره نقش دانشگاه تهران در پاسداری از زبان و فرهنگ میهن در سده معاصر، گفت: بی‌گمان دانشگاه تهران، بزرگترین و ارجمندترین خدمتگزار زبان و فرهنگ فارسی در عصر جدید است و هیچ نهادی در این زمینه با نماد آموزش عالی کشور، قابل مقایسه نیست.
دکتر علی دانشورکیان، استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران را بزرگترین گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی کشور دانست و از موسسه لغت‌نامه دهخدا به معتبرترین واژه‌نامه زبان و فرهنگ فارسی در هزاره گذشته نام برد و گفت: مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی دانشگاه تهران که ابتکار و یادگار استاد نامدار دانشگاه تهران علامه سیدجعفر شهیدی است، انتخاب نخست همه کسانی است که از هر نقطه‌ای از جهان، عزم فراگیری زبان و بهره‌مندی از فرهنگ فارسی دارند.
استادیار گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران همچنین اظهار امیدواری کرد: با همت و اراده بزرگان دانشگاه تهران، کرسی‌های اختصاصی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران در دانشگاه‌های معتبر جهان بازآفرینی و فعال شوند و استادان این دانشگاه بتوانند با استقرار در آن دانشگاه‌ها به گسترش بین‌المللی زبان و فرهنگ فارسی بپردازند.
شانزدهمین نشست علمی دانش‌آموختگان دانشگاه تهران با موضوع «زبان، فرهنگ و نقش دانشگاه تهران» با حضور دکتر فاطمه نصرتی، رئیس دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان دانشگاه تهران (دبیر پنل) و سخنرانی دکتر زهرا ابوالحسنی چیمه، دانشیار پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سمت و دانش‌آموخته دانشگاه تهران و دکتر علی دانشور کیان، استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی و دانش‌آموخته دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این سلسله نشست، دکتر فاطمه نصرتی ، رئیس‌دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان، به تشریح سوابق تحصیلی اساتید حاضر در این وبینار پرداخت و گفت: دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه جامع و نماد آموزش عالی کشور، بیش از ۲۶۰ هزار دانش‌آموخته داخلی و بیش از ۲ هزار دانش‌آموخته بین‌المللی را پرورش داده است. دفتر ارتباط با دانش‌آموختگان دانشگاه تهران تلاش دارد با عملی‌سازی برخی اقدامات، بستر و زمینه بهتری برای قشر فرهیخته فراهم کند و از طریق برگزاری سلسله نشست‌هایی، از این ظرفیت همسو با مسئولیت اجتماعی دانشگاه و برای کمک به حل مسائل روز جامعه استفاده کند.