سی و هفتمین گردهمایی علوم زمین همزمان با روز جهانی زمین پاک: تلاش متخصصان برای توانمندسازی کشور بهمنظور ایجاد جامعه پاک و ایمن
به گزارش روابطعمومی سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور، سی و هفتمین گردهمایی علوم زمین با هدف استفاده از تجارب متخصصان برای ایجاد جامعه پاک و ایمن همزمان با روز جهانی زمین پاک در این سازمان با حضور جمع گستردهای از علاقهمندان عرصه علومزمین برگزار شد.
دبیر علمی سی و هفتمین گردهمایی علوم زمین در مراسم افتتاحیه این نشست، با اشاره به برگزاری روز جهانی زمین پاک در تاریخ 2 اردیبهشت ماه، گفت: از سال 1970 روزی به عنوان "زمین پاک" نامگذاری شد و در سال جاری 192 کشور در برنامههای این روز مشارکت دارند.
دکتر محمدرضا قاسمی، هدف اصلی از برگزاری این گردهمایی را استفاده از تجارب متخصصان تراز اول جامعه و ارائه مقالههای کیفی در این رویداد دانست.
وی، محور اصلی این نشست را "جامعه ایمن و زمین پاک" عنوان کرد و یادآور شد: در این گردهمایی در خصوص نقش زمینشناسی در محیط زیست پاک و جامعه ایمن، اکتشاف و استخراج مواد معدنی به شیوه سازگار با محیط زیست، ایمنسازی جامعه در برابر بلایای طبیعی و توسعه تابآور شهرها و روستاها بحث و تبادل نظر خواهد شد.
دبیر اجرایی گردهمایی علوم زمین امضای تفاهمنامه را از جمله برنامههای این نشست عنوان کرد و گفت: در این نشست در تلاش هستیم تا توانمندیهای زمینشناسی کشور شناسایی شود تا بتوانیم بر اساس آن زمینهای را برای عبور از شرایط موجود ارائه دهیم که بر همین اساس امضای دوتفاهمنامه همکاری با سازمان حفاظت محیط زیست و موسسه ملی اقیانوسشناسی در همین راستا انجام خواهد شد.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور:
ایران سومین کشور در معرض مخاطرات زمینشناسی در دنیا
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور و معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در ادامه این نشست با تاکید بر اینکه ایران به دلیل دارا بودن مخاطراتی چون زمینلغزش، زلزله، خشکسالی و ریزگردها سومین کشور در معرض مخاطرات زمینشناسی در دنیا است، گفت: ایران با دارا بودن یک درصد خشکیهای زمین، یک درصد جمعیت زمین و سه درصد منابع آب دنیا دارای تنش آبی است که باید برنامهریزیهایی برای استفاده از آبهای مرزی شیرین صورت گیرد .
دکتر راضیه لک، با بیان اینکه در تلاش هستیم تا ماموریتهای این سازمان در راستای ماموریت سازمانهای زمینشناسی در دنیا باشد، افزود: بر این اساس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور ماموریتهایی برای حفظ محیط زیست دارد؛ چرا که شاهدیم شتاب تغییرات زمین بسیار زیاد است، به گونهای که شتاب این تغییرات در زمانهای بسیار کوتاه که قابل تصور نیست، رخ میدهد.
وی با بیان اینکه برای جلوگیری از روند این تغییرات باید تصویری از آینده زمین تا 2050 داشته باشیم، اظهار کرد: بر این اساس باید با مطالعه زمین تا سال 2050 ببینیم که چه اتفاقی در کره زمین رخ میدهد تا بر اساس آن و انجام نیازسنجی بتوانیم با فناوریهای موجود تمهیداتی برای تغییرات روند کره زمین بیندیشیم.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه چهار استراتژی برای ایجاد زمین پاک در نظر گرفته میشود، ادامه داد: برنامههایی برای محیط زیست پایدار، حفاظت محیط زیست در بهرهبرداری از منابع طبیعی، جلب مشارکت و همکاری عمومی و آموزش و عمومیسازی مفهوم علوم زمین و زمین پاک برای آیندگان از جمله چهار استراتژی مهم برای ایجاد زمین پاک است.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور اطمینان دسترسی به آب و بهداشت، اطمینان از دسترسی به زمین پاک و قابل اعتماد و مدرن برای همه، ارتقای رشد اقتصاد فزاینده، ساخت زیرساختهای انعطافپذیر، شهرهای امن و انعطافپذیر، حفاظت و بهرهبرداری پایدار از دریا و احیای مشارکت جهانی برای پیشرفت همه جانبه پایدار را از جمله اهداف جهانی پیشرفت پایدار عنوان کرد.
وی با تاکید بر اینکه زمین همواره در حال تغییر اقلیم است، خاطرنشان کرد: تغییر اقلیم اولین مخاطره جهانی برای زمین محسوب میشود، چرا که مطالعات نشان میدهد که زمین 6 درجه تغییر اقلیمی در دورههای زمینشناسی تجربه کرده است.
لک، این میزان تغییر اقلیم را در 200 سال گذشته دانست و ادامه داد: همزمان با انقلاب صنعتی و صنعتیشدن جهان، گازهای گلخانهای توسط دو کشور آمریکا و چین به شدت تولید شد که به تدریج کل دنیا درگیر این مساله شده است، به گونهای که منجر به افزایش نیم درجهای دمای کره زمین شد.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با تاکید بر اینکه در سالهای اخیر نیم درجه دیگر به دمای کره زمین افزوده شده است، یادآور شد: در حال حاضر، روند تغییرات در کره زمین به اندازهای زیاد است که زمین نمیتواند خود را با این تغییرات سازگار کند.
وی نمونه این امر را شهر تهران دانست که میزان بارشهای آن بیش از 200 میلیمتر بوده است، ولی اکنون میزان بارش آن کمتر از 200 میلی متر شده است.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور پدیده «گرمایش جزیرهای» را از دیگر چالشهای زمین به دلیل تغییرات اقلیمی دانست و ادامه داد: در این پدیده، دمای یک منطقه از زمین به یکباره افزایش مییابد که نمونه آن را میتوان در تهران مشاهده کرد.
به گفته وی در برخی از مناطق تهران بارش برف قطع شده است و به دمای آن نیز افزوده شده است.
لک با تاکید بر لزوم برنامهریزی برای بهبود راندمان مصرف آب، مدیریت شهری و تغییر در الگوی مصرف انرژی برای جلوگیری از این مخاطرات، اظهار کرد: بر این اساس لازم است به استفاده از فناوریهای نوین در بخشهای صنعتی توجه شود و اقداماتی که موجب به مخاطره افتادن کره زمین میشود، از آنها اجتناب کرد.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت حرکت به سمت انرژیهای پاک را از دیگر راهکارهای کاهش مخاطرات زمین نام برد و افزود: دنیا نیز به سمت تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر سوق داده شده است و بر اساس برنامههای جهانی از سال 2040 نیروگاههای خورشیدی و بادی افزایش چشمگیری مییابد و ایران نیز باید به این حوزه وارد شود.
این محقق حوزه زمینشناسی با تاکید بر لزوم توجه به مطالعات آمایش سرزمینی گفت: ایران در این حوزه در گام های اولیه است در حالی که باید صنایع کشور را بر اساس آمایش سرزمینی مستقر کنیم. در دنیا بیشترین صنایع در کنار آبهای شور و لبشور است تا با استحصال و تصفیه آبهای شور، آب مورد نیاز خود را تامین کنند.
به گفته وی در حال حاضر ایران یک درصد خشکیهای کره زمین، یک درصد جمعیت جهان را دارد و تنها سه درصد منابع آب جهان در اختیار ایران است.
لک با اشاره به وجود تنش آبی در کشور بر لزوم توجه به آبهای کارستی (آبهای ژرف) تاکید کرد و ادامه داد: در حال حاضر آبهای ژرف از طریق سیستمهای گسلی وارد دریا میشوند و همچنین آبهای مرزی نیز از کشور خارج میشود.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور نمونه آبهای کارستی را، آبهای ژرف در مرز ایران و ترکمنستان عنوان کرد و افزود: این آبها از مرز ترکمنستان از ایران خارج میشوند و کشور ترکمنستان نیز با احداث حوضچههایی از آبهای شیرین استفاده میکند.
وی با تاکید بر اینکه آبهای شیرین این حوضچهها در ترکمنستان تبخیر میشود، اظهار کرد: این در حالی است که ما میتوانیم با احداث چاههایی، آب شرب مشهد را تامین کنیم.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه انتقال آب مخاطرات زیست محیطی زیادی به همراه دارد، ادامه داد: زبان مشترکی میان مردم و مسئولان برای حفظ مسائل زیست محیطی وجود ندارد و ما در تلاش هستیم تا با تقویت برنامههای آموزشی زبان مشترکی در این زمینه ایجاد کنیم.
لک با بیان اینکه این سازمان از سال 83 با ایجاد دفتر مخاطرات برنامههایی برای مخاطرات زیست محیطی تدوین کرده است، خاطرنشان کرد: در حال حاضر معدنکاری یک فرصت برای صنعت به شمار میرود، از این رو سازمان زمینشناسی با تدوین برنامههایی در صدد است تا بدون ایجاد محدودیت برای فعالیتهای معدنکاری به توسعه فعالیت در این حوزه اقدام کند.
رئیس سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور در عین حال ایران را سومین کشور در معرض مخاطرات زمینشناسی توصیف کرد و گفت: زمین لغزش، ریزگرد، خشکسالی، زلزله و سیل از جمله مخاطرات ایران است و ما هر چند که در این حوزهها برنامههایی تدوین کردیم، ولی کافی نبوده است.
تلاش سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور برای ثبت جهانی ژئوپارکها
این مقام مسئول، ژئوتوریسم و ژئوپارکها را از دیگر فرصتهای کشور نام برد و اظهارکرد: در حال حاضر ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک ایران است که به ثبت جهانی رسیده و ما در تلاش هستیم که ژئوپارکهای دیگر چون ارس و طبس را به ثبت جهانی برسانیم.
وی با انتقاد از اقدامات پراکنده نهادها برای رفع مشکلات زیست محیطی، بر یکپارچه سازی این فعالیتها در یک کارگروه مشترک تاکید کرد و افزود: سیاستگذاری و برنامهریزی در امور زمین شناسی با محوریت زمین پاک، تهیه اطلاعات پایه برای استفاده در تصمیمسازی و تصمیمگیری، انجام پروژههای کاربردی برای کاهش چالشهای زیست محیطی، اجرای پروژههای مشترک کاربردی درون و برون مرزی و همچنین مشارکت در پروژههای جهانی از جمله برنامههای این سازمان است.
رئیس فراکسیون معدن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی
تاکید بر حفظ محیط زیست کشور با استفاده از فناوریهای روز
دکتر داریوش اسماعیلی نیز از دیگر سخنرانان امروز سی و هفتمین گردهمایی علوم زمین بود که با اشاره به تجربه معدنکاری در کشور استرالیا و و بازدید از معادن زغال سنگ این کشور، گفت: در کشور نیز لازم است تا با استفاده از فناوریها، به سمت حفظ محیط زیست کشور گام برداریم .
وی با تاکید بر اهمیت محیط زیست و توسعه پایدار، افزود: برای حفظ محیط زیست و ایجاد توسعه پایدار نیاز است میان دستگاههای مختلف، تعامل ایجاد شود تا بتوانیم توسعه کشور و حفظ محیط زیست را به عنوان اهداف کلان کشور دنبال کنیم.
این نماینده مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه برای رسیدن به این هدف لازم است فعالان محیط زیست تعاملات با یکدیگر را ارتقاء دهند تا بتوانیم مشکلات موجود در این حوزه را رفع کنیم، خاطرنشان کرد: در کشورهای در حال توسعه مشاهده میشود که تعامل میان محیط زیست و توسعه پایدار ایجاد شده است.
به گفته اسماعیلی متاسفانه زمانی که در معادن زغال سنگ کشور قدم میزنیم، به دنیای پر از گرد و غبار وارد میشویم؛ ولی معدن زغال سنگ استرالیا به گونهای فعال شده است که هیچ گونه مشکلات زیست محیطی در آن به چشم نمیخورد.
وی با تاکید بر اینکه این معدن در میان جنگلهای کشور استرالیا واقع شده است، اضافه کرد: زغال سنگ استخراج شده در این معدن مورد مصرف کشور استرالیا نیست و صادر میشود؛ ولی به گونهای در این معدن فعالیت میشود که در پیرامون آن جنگلکاری صورت گرفته، به گونهای که نمیتوان جنگل موجود با جنگل ایجاد شده پیرامون این معدن را از یکدیگر تفکیک کرد.
اسماعیلی با بیان اینکه ما باید به این سمت حرکت کنیم، افزود: در حال حاضر سازمان محیط زیست برای حفظ زیست محیط کشور زحمات زیادی میکشد، اما انتظار داریم در جاهای ضروری حضور فعالانهای داشته باشند.
رییس فراکسیون معدن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی با اشاره به ماده قانونی در زمینه اختصاص 10 درصد منابع دولتی به امر پژوهش و تحقیق، اضافه کرد: در مجلس شورای اسلامی نیز دبیرخانهای برای تعامل دولت و مجلس در بخش معدن ایجاد شده است و اولین گام ما تهیه نقشه راه صنعت معدن کشور بوده است.
وجود کادمیوم، آرسنیک و سرب در خاکهای شهر بر اساس نتایج مطالعات ژئوشیمی از خاکهای کشاورزی جنوب تهران
مدیرگروه زمینشناسی پزشکی سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور نیز با تاکید بر اینکه تا سال 2050 شتاب شهرنشینی در کشورهای آسیایی بیشتر خواهد شد، گفت: این امر موجب شده تا این کشورها به سمت مطالعات ژئوشیمی خاکها روی آورند که بر اساس این مطالعات میتوان تشخیص داد وجود عناصر در خاکها چه بیماریهایی را ایجاد خواهد کرد .
دکتر فرح رحمانی تمرکز مطالعات زمینشناسی پزشکی را کانیهایی دانست که مسبب بروز بیماری و یا ایجاد مضراتی برای چرخه حیاتی هستند و افزود: از این رو در مطالعات زمینشناسی پزشکی قادر هستیم با توجه به یافتههایی که از گذشته به دست آمده است، نواحی آلوده به بیماری را تشخیص دهیم.
وی با بیان اینکه با دادههای به دست آمده از مطالعات زمینشناسی پزشکی میتوانیم از بحرانهای بیماریزا در آینده پیشگیری کنیم، اظهار کرد: علاوه بر آن قادر هستیم زمانهای بحران را اعلام کنیم؛ از این رو میتوان از هدر رفت سرمایهها در بخش درمان جلوگیری کرد.
رحمانی، شناسایی ریسک فاکتورهای ژئوژنی را از اهداف مطالعات زمینشناسی پزشکی نام برد و ادامه داد: بر اساس این تحقیقات میتوان مخاطرات بیماریزا را از طریق ریسک فاکتورهای ژئوژنی شناسایی کرد.
به گفته وی در یکی از آیتمهای سازمان بهداشت جهانی بر شناسایی و قضاوت درباره کفایت دانش امروز تاکید شده است.
وی اضافه کرد: بر این اساس این سوال مطرح است که آیا دانش امروز کافی است تا بتوانیم قضاوت کنیم که آیا ریسک فاکتورهای خاص موجب بیماری خواهد شد که پاسخ آن منفی است.
مدیر گروه زمینشناسی پزشکی سازمان زمینشناسی خاطرنشان کرد: امروزه ژئوشیمی به کمک دانش پزشکی شتافته است تا بتواند از بیماریها در آینده پیشگیری کند. از این رو حوزه زمینشناسی پزشکی در تامین سلامت ملی و فراملی اثرات بسیار زیادی دارد.
وی با ابراز تاسف از اینکه در کشور در این حوزه هنوز گامی برداشته نشده است، ادامه داد: در این حوزه از شناخت ریسک فاکتورهای عامل بیماریزا تا بهینه سازی در سلامت و همچنین شناخت ریزمغذیهایی که به صورت طبیعی در زمین موجود است و در چرخه حیاتی قرار میگیرد، مطالعه میشود.
رحمانی اضافه کرد: با توجه به اهمیت این امر در سال 2006 که انجمن بینالمللی زمینشناسی پزشکی ایجاد شد، سازمان زمینشناسی ایران به عنوان اولین سازمان زمینشناسی دنیا به عضویت این انجمن در آمد و امروزه ایران به عنوان نماینده تحقیقات خاورمیانه در این انجمن شناخته شده است.
این محقق خاطرنشان کرد: ما در این راستا، فعالیتهایی را بنا بر رسالتی که بر عهده ما قرار گرفته است، در حال اجرا داریم.
رحمانی، زمینشناسی را علم شناسایی تاثیر عوامل زمینشناسی و ژئوشیمی بر سلامت، حیوان و گیاه توصیف کرد و ادامه داد: بر این اساس به عنوان مثال طبق قوانین پزشکی، انتظار داریم که کمبودها و یا نارساییهای عناصر در محیط و همچنین میزان سمیتهای موجود در محیط زیست میتواند بیماریهایی را برای انسان ایجاد کند.
به گفته این محقق، در صورتی که عنصر "کبالت" بیش از اندازه در محیط اضافه شود، منجر به شیوع بیماریهای قلبی در جامعه و کمبود آن به کم خونی منجر خواهد شد.
وی همچنین اضافه کرد: رهاسازی بیش از اندازه عنصر آهن در محیط به دلیل تهنشین شدن، بیماریهای کبدی و سکتههای قلبی را در جامعه رواج میدهد و علاوه بر آن با ایجاد سختی در ماهیچههای قلبی، کم خونی را عارض خواهد شد.
وی اضافه کرد: بر اساس این دادهها اگر از «کمربند بیماریها» نام برده میشود یک کلمه ساده نیست، بلکه کلمهای است که در پس پرده آن لایحه عمیق علمی نهفته است که میتواند بار بیماریها در این کمربندها را توجیه کند.
رحمانی با تاکید بر اینکه در پزشکی رایج تنها به درمان توجه میشود نه به ریسک فاکتورها؛ اظهار کرد: بر اساس اطلاعات موجود از کمربند بیماریها، آمار مرگ و میر ناشی از سرطان در جهان، یک روند تقریبا یکسان در عرض جغرافیایی خاصی پیگیری میشود که این امر در مورد بیماریهای قلبی و ریوی نیز صادق است.
مدیر گروه زمینشناسی پزشکی سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور ادامه داد: ما براساس اهمیت این کمربندها در سازمان زمینشناسی نقشههای زمینشناسی پزشکی را تهیه کردیم و این نقشهها را به عنوان اولین نقشههای جهانی به انجمن جهانی زمینشناسی پزشکی ارائه کردیم.
این محقق اضافه کرد: در این نقشهها توزیع و پراکندگی عناصر معدنی را با بار بیماریهای انسانی مانند سرطانها و همچنین بیماریهای دامی که میتواند منشا زمینی داشته باشد، تطبیق دادیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به لایحههای زمینشناسی پزشکی، گفت: شامل لایحههایی چون ژئوشیمی، هیدرو ژئوشیمی، ژئومیکروبیولوژی و بیوژئومغناطیسی است که این لایحهها میتواند توجیه کننده بیماریهای عصبی و مغزی در ساختارهایی با مغناطیس بالا در کشور و دنیا به عنوان یک ریسک فاکتور باشد.
رحمانی با اشاره به توسعه شهرنشینی تا سال 2050، اظهارکرد: این امر یکی از خسارات جهانی خواهد بود و در آسیا شتاب شهرنشینی سرعت بیشتری دارد؛ از این رو در این کشورها به مطالعات ژئوشیمی و تهیه نقشههای ژئوشیمی شهری روی آوردهاند.
به گفته وی، این نقشهها نشان میدهد که افراد ساکن در یک محدوده، با توجه به عناصر موجود در خاک به چه بیماریهایی مبتلا شدهاند.
این محقق حوزه زمینشناسی پزشکی از انجام مطالعات ژئوشیمی در تهران خبر داد و یادآور شد: براساس این مطالعات عنصر خاک، کادمیوم و آرسنیک و سرب در خاکهای سطحی بسیار زیاد است.
وی مطالعات خاکهای کشاورزی در جنوب تهران و بررسی ژئوشیمی این خاکها را از دیگر بخشهای این مطالعات عنوان کرد و گفت: در حال حاضر حد استاندارد کادمیوم در خاکهای کشاورزی 2 میلی گرم بر کیلوگرم است؛ در حالی که بر اساس دادههای به دست آمده این میزان 30 میلی گرم بر کیلوگرم در خاکهای تهران بوده است.
رحمانی با تاکید بر اینکه مطالعات در سه استان کشور در دستور کار سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور قرار گرفته است، ادامه داد: در این مطالعات که در سال جاری اجرایی شده، به بررسی زمینشناسی پزشکی و زمینشناسی کشاورزی با همکاری مشاوران خارجی اجرایی میشود که امیدواریم بتوانیم تا پایان سال گزارش مبسوطی در این زمینه به جامعه ارائه دهیم.
گفتنیست، سی و هفتمین گردهمایی علومزمین با حضور دکتر مسعود تجریشی معاون سازمان حفاظت محیط زیست، دکتر اصغر دولتی استاد دانشکده فنی دانشگاه نهران، دکتر سروش مدبری رییس انجمن زمینشناسی ایران، دکتر جمشید حسنزاده پژوهشگر موسسه فناوری کالیفرنیا، دکتر داریوش اسماعیلی رییس فراکسیون معدن و صنایع معدنی مجلس شورای اسلامی، دکتر محمد شکرچی زاده رئیس جدید مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و جمع دیگری از استادان، پژوهشگران، دانشجویان و علاقهمندان این عرصه با نگرش ویژه بر جامعه ایمن و زمین پاک امروز دوم اردیبهشت ماه همزمان با روز جهانی زمین پاک در سازمان زمینشناسی و اکتشافاتمعدنی کشور در حال برگزاری است.