کرونا؛ بحرانی که علم را غافلگیر کرد
استاد بیوشیمی و تغذیه سلولی و مولکولی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن تعریف علم و شبه علم، روش های علمی را پیروز میدان مقابله با بحران کرونا دانست.
دکتر حمید زند استاد بیوشیمی و تغذیه سلولی و مولکولی در گفت و گو با خبرنگار روابط عمومی
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
، به بهانه روز جهانی علم، عنوان کرد: علم در تعریف روش نظام مندی است که با آن می توان عالم پیرامون را درک کرد. با این تعریف بین علم و دانش تفاوتی ایجاد می شود، چراکه دانش مجموعه ای از دانسته هاست که با روش های علمی به دست می آید.
وی علم را طبیعیات دانست و افزود: با علم و روش علمی نمی توان در مورد مسائل غیرطبیعی صحبت کرد و مسائل طبیعی را می توان به کمک روش های علمی به ادراک رساند. در مسیر روش علمی مشاهده، طرح سوال، تبیین فرضیه، انجام آزمایش و تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش صورت می گیرد.
دکتر زند تصریح کرد: دوره رنسانس از قرن پانزدهم در اروپا آغاز شد و در بازه زمانی ۳۰۰ ساله به طول انجامید. در این دوره تحولات شگرفی در هنر، اقتصاد و فلسفه رقم خورد، اما مهمترین دستاورد این دوره، روش علمی بود که پس از اروپا دنیا را به تسخیر درآورد. طبق عقیده اروپاییان، پیش از این تاریخ برخی از دانشمندان مسلمان همچون این هیثم مبدا روش علمی بودند اما چریان سازی لازم در آن زمان انجام نگرفته بود و مبنای علم به مفهوم امروزی، در همان دوره رنسانس شکل گرفت. البته تئوری های زیادی در خصوص ایجاد بستر علم و روش علمی در اروپا وجود دارد.
به گفته وی، تنها با روش علمی برای پاسخ به یک سوال هیچ گاه به تئوری علمی دست پیدا نمی کنیم، باید آزمایشات مکرر در شرایط مختلف انجام شود تا به یک موضوع یا تئوری علمی دست پیدا کنیم و در حقیقت تئوری در ذات خود باید نقیض خود را پرورش دهد و بهترین تئوری علمی، تئوری است که بتوان آن را رد کرد.
عضو هئیت علمی دانشگاه، بیان کرد: هر دستاوردی که معیارهای علم و روش علمی را نداشته باشد ولی با رنگ و لعاب علم ارائه شود، شبه علم است. علم پس از قرن ۱۸ بسیار موفق عمل و مسائل زیادی را روشن کرد و بهترین پاسخ ها را در خصوص مجهولات ارائه داد، اما برخی افراد که نگرش علمی نداشتند توانستند از ظاهر روش های علمی استفاده کرده و دنیا را شرح دهند که البته نمی توانست پدیده های عالم را معلوم کند.
دکتر زند ادامه داد: همانگونه که پیش از این اشاره شد، شبه علم را به علت غیر قابل رد شدن، نمی توان به عنوان یک تئوری علمی پذیرفت. از طرفی بهترین تئوری های علمی، تئوری هایی بودند که رد شدند و از بین رفتند که این موضوع باعث جدال در علم هم نشد، اما در مورد شبه علم این امکان وجود ندارد.
وی در خصوص پیامدهای مخرب شبه علم، عنوان کرد: وقتی شبه علم مورد آزمایش قرار می گیرد مشخص می شود از معیارهای علمی برخوردار نیست و نتایج مخربی هم در بر دارد و خطرناک است. هرچه علم می تواند نتایج مثبتی را به همراه داشته باشد، شبه علم اینطور نیست.
دکتر زند در خصوص تئوری های علمی و شبه علمی که در عصر کرونا مطرح شد، گفت: علم ادعا نمی کند همه مسائل را می داند. طبق گفته انیشتین میزان دانسته های امروز ما در قیاس با واقعیت در جهان بسیار کوچک است و شاید همچون دانسته های یک کودک در برابر یک دانشمند بزرگ است. از طرفی شبه علم از راه همین نادانسته های بشر ورود می کند. این فرآیند در بحران ها نمایان می شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه عنوان کرد: کرونا یک بحران بود و علم غافلگیر شد. در ابتدا با شروع پاندمی در سال ۲۰۱۹ هیچ دارویی برای مقابله با این بیماری وجود نداشت و وحشت جهانی ایجاد شد. به طور معمول این نقطه بهترین فرصت برای بروز شبه علم و مباحث خرافی است.
دکتر زند تصریح کرد: به نظر بنده در سالهای اخیر علوم زیست پزشکی دچار غفلت شده و کنشگران بیشتر درگیر مقاله بودند و دانشمندان به مکانیسم ها بیشتر از واقعیات توجه داشتند و وقتی با حقیقتی به نام پاندمی کووید-۱۹ مواجه شدند، غافلگیری صورت گرفت.
عضو هیئت علمی دانشگاه شبه علم را محدود به کشور ندانست و افزود: پزشکی جامع نگر حاکم در غرب در خصوص پاندمی کرونا نیز به نتایج عجیبی رسید و واقعیت این است که این سیستم، فارغ از مقبولیت داشتن با نداشتن بسیار در معرض خرافات قرار می گیرد. تمام این پیامدها به این دلیل بود که درمانی برای کرونا در جهان وجود نداشت ومسلما در کشور ما هم ادعاهای شبه علمی مطرح شد.
دکتر زند با اشاره به اینکه پس از دو سال بشر توانست به راه مقابله با این بیماری به کمک واکسن و دارو دست یابد، ادامه داد: معرفی و ابداع این روش ها نیز به همت دانشمندان صورت گرفت. حال سوال اینجاست در روش های شبه علمی مربوط به درمان کرونا کوچکترین موفقیتی حاصل شد؟
عضو هیئت علمی دانشگاه اظهار کرد: تمام روش ها و بینش های شبه علمی محدود به ادعا بودند و اگر کوچکترین اثری از آنها مشاهده می شد به طور قطع مقاله ای از آنها به چاپ می رسید. در سراسر دنیا بسیاری افراد پیرو شبه علم، منتظر این اتفاق بودند تا جریان رسانه ای ایجاد کنند.
وی با بیان اینکه علم نیازی به جریان سازی ندارد، گفت: علم به راحتی نتایج را مطرح می کند و حتی ممکن است مقاله های آتی این تجلیل ها را نقض کند، کما اینکه از ابتدا داروهایی برای بهبود علائم کرونا معرفی شدند و بسیاری از آنها هم در مطالعات بعدی، رد شد که نه جدالی در پی داشت و نه چریان سازی رسانه ای صورت گرفت. در پایان کار هم این روش علمی بود که علی رغم ضعف ها، موفق عمل کرد.
وی در پایان افزود: شاید در سالهای آینده بتوان داروهای موثرتری معرفی کرد و اکنون می توان اعلام کرد بشر به کمک روش علمی در میدان مقابله با کرونا موفق شد.
انتهای پیام/
کد خبرنگار: ۷۷۰۲ ی.ق