به نقل از روابط عمومی دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد استانی البرز، رضا عالی‌زاده مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی و فن‌آورِ واکسن کووایران برکت در نشست صمیمی با این واحد استانی البرز، با ذکر پیشینه ابتدایی از زمانِ اپیدمیِ کرونا ویروسکرونا تا تولید واکسن، به سوالات مطرح در این زمینه پاسخ داد.

مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی و فن‌آورِ واکسن کووایران برکت در این نشست گفت: در بحران کرونا اولین بار در تاریخ ایران دانش فنی یک واکسن کاملا داخلی و بومی ایجادشده است. در حال حاضر کشورهای زیادی خواستار واکسن ایرانی هستند و ما مطمئن هستیم واکسن کووایران برکت اگر از سایر واکسن ها تاثیر بیشتری نداشته باشد، هم سطح آنها در ایمن کردن جامعه نقش ایفا می کند و می تواند همه سوش‌ها را  خنثی ‌کند کما اینکه تاکنون سوش های ووهان، انگلیسی یا آلفا و آفریقایی یا بتا را خنثی کرده است و در حال حاضر نیز بر روی سوش دلتا یا هندی در حال کار هستیم.

وی بیان کرد: در ابتدای این نشست با ذکر این مهم که زمانی که در چین، این اپیدمی شروع شد، سوالاتی پیرامون این موضوع بود که اگر این ویروس پخش شود چه کاری می‌توانیم انجام دهیم، تشریح کرد: با ناشناخته بودن این ویروس و اطلاعاتی که از چین می‌آمد و با توجه به اپیدمی سنگین و قرنطینه‌هایی که در چین وجود داشت، زمان لازم بود تا اطلاعات بیشتری از ویروس به دست می آمد چون هیچ‌گونه اطلاعاتی در این زمینه وجود نداشت.

رضا عالی‌زاده ادامه داد: از اول اسفند ۹۸، مطالعه در این زمینه را آغاز کردیم و دیتاهایی که از چین می‌آمد را مورد بررسی قرار دادیم . ما ابتدا مطالعات بیوانفورماتیکی انجام دادیم و ساختار ویروس را متوجه شدیم به چه صورت است و پس از مطالعات به این فکر کردیم که چند کار می‌شود انجام داد؛ از جمله اینکه واکسن تهیه کنیم.

مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی ادامه داد: از اول اسفند۹۸، کار بر روی واکسن را شروع کردیم و مهمترین قسمت کار این است که به ویروس دسترسی داشته باشیم. از طرفی تصور بر این بود که نزدیک به صدسال است که سایت‌های مربوط به انستیتو پاستور و رازی در ایران هستند و چون سابقه واکسن‌های کشته در ایران هست، فکر می کردیم شاید پلتفرم این‌ واکسن هم در ایران باشد و بتوانیم روی آن مدل کار کنیم، اما ما زیرساخت پلتفرم ام آر آی را نداشتیم و چنین ساختاری اصلا در ایران وجود نداشت. در نهایت ما ویروس را از یک بیمار ایزوله کردیم و فقط چهارده شبانه روز طول کشید تا ویروس را جدا کنیم تا خالص شود و بررسی کنیم همان ویروس است یا نه. در نهایت بعد از ۱۴روز به ویروس دسترسی پیدا کردیم و تست‌های مربوط را انجام دادیم و بعد از فرموله کردن با ادجوانت، کاندید واکسن به دست آمد و سپس با آزمایش بر روی حیوانات مختلف به نتایج جالب توجهی دست پیدا کردیم.

وی با تاکید بر این مهم که یکی از لطف‌هایی که خدا عنایت کرد این بود که ما آزمایشات را درست طراحی کرده بودیم و نیاز نشد تا آزمایشات دوباره تکرار شود. ما آزمایش بر روی چهار حیوانِ موش، خرگوش، خوکچه هندی و میمون را انجام دادیم و در همان بار اول، جواب‌ها را دریافت کردیم و سپس دنبال جایی می‌گشتیم که در حجم بالا این واکسن را تولید کنیم که متاسفانه به این موضوع برخورد کردیم که اصلاً زیرساخت مناسبی برای پلتفرم واکسن کشته  در ایران وجود ندارد و چون زیرساخت وجود نداشت، از آن زمان تا کنون، در مرحله تولید واکسن، عقب افتادیم؛ چراکه درست در زمانی ما به واکسن دسترسی پیدا کرده بودیم که هنوز واکسن‌های فایزر و مدرنا  در حال انجام مطالعات حیوانی بودند و ما به دلیل عدم وجود زیرساخت واکسن کشته، از سایر کشورها عقب افتادیم.

فن‌آورِ واکسن کووایران برکت ادامه داد: در آن زمان، دوستان در ستاد اجرایی فرمان امام، مجبور شدند تا زیرساخت ایجاد کنند و زیرساخت‌ را از اول در ایران ساختند و بسیاری از کشورها نیز زیرساخت‌ در حوزه تولید واکسن را توسعه دادند؛ چون واکسن حوزه استراتژیک است و باید در دست حاکمیت باشد که اگر از دست حاکمیت بیرون بیاید، اتفاقی می‌افتد که برای ما به وجود آمد که پول به خارجی‌ها دادیم تا به ما واکسن تحویل بدهند که تا کنون در واردات واکسن دچار مشکل شده ایم.

وی افزود: خداراشکر این زیرساخت به وجود آمد و در شرکت شفا فارمد، این کار انجام شد و زیرساخت ایجاد شد و فاز یک بالینی، نهم دی۹۹ شروع شد و فاز بالینیِ یکA  و یکِ B خیلی عالی تمام شد و برروی ۵۶ و ۳۵نفر در دو فاز بالینیِ یکA  و یکِ B، تست انجام شد و در فاز دو بالینی، بر روی ۲۸۰نفر تست شد و در فاز ۳ بر روی ۲۰هزارنفر واکسن تست شد و خداراشکر مجوز اضطراری را نیز کسب کرد و خود حضرت آقا این واکسن را تزریق کردند و تا کنون نتایج خوبی کسب شده و واکسن ما در کنار واکسن‌های خارجی اثربخشی خیلی خوبی خواهد داشت.

عالی‌زاده در ادامه با بیان اینکه در تولید دانش فنی واکسن انگیزه فردی در میان بود و بعداز اتمام دانش فنی این مهم در شرکت شفافارمد درحال اجرا و انجام است.

این محقق همچنین درخصوص واکسن‌های ژنی توضیح داد: این واکسن‌ها یا براساسِ آر ان ای هستند. واکسن فایزر و مدرنا براساس پلتفرم mRNA شکل گرفته‌اند و تصور نکنید که این پلتفرم، زاییده کرونا است، حداقل ده پانزده سال پیش، در دنیا مدلی ارائه شد برای درمان سرطان و چون بر روی این مدل خیلی کار شده بود، توانستند یک قسمت از ژن کرونا را داخل وکتور قرار بدهند و به عنوان واکسن از آن استفاده کنند.

وی خاطرنشان کرد: در حقیقت، این محصول کارکردهای ده پانزده سال گذشته بود و چه چیزی بهتر از پاندمی کرونا که کل جهان درگیر است و تعداد افراد زیادی می‌توانند از این واکسن‌ها استفاده کنند که اگر این واکسن عوارضی داشته باشد در جمعیت‌های زیادی خودش را نشان می‌دهد.

رضا عالی زاد گفت: برای واکسن‌هایی مانند فایزر، حقیقت این است که براساس دیتاهایی که وجود دارد، واکسن خوبی است اما عوارض طولانی مدت آن مشخص نیست و چون این عوارض در درازمدت همچنان نامشخص است، صلاح براین است که از این مدل‌ها فعلاً در کشور استفاده نشود.

این محقق در خصوص مکانیزم متفاوت واکسن‌ها نیز توضیح داد: پلتفرم‌هایی در این خصوص وجود دارد که بر پایه آن واکسن ساخته می‌شود؛ به طور مثال ما اکنون یک واکسن کشته در کشور داریم که واکسن برکت و فخرا در این دسته قرار دارد.

وی عنوان کرد: واکسن‌های رازی و سیناژن هم در دسته واکسن‌های نوترکیب قرار دارند و یک مدل واکسن خاص نو ترکیب نیز داریم مانند واکسنی که پاستور با کوبا می‌سازد و واکسنی که دانشگاه بقیه‌الله به نام نورا رونمایی کرده، در این دسته قرار دارد.

رضا عالی زاد در ادامه با توجه به تعدد تولید واکسن‌های داخلی افزود: در حقیقت ما باید از واکسن‌هایی استفاده کنیم که ایمن هستند؛ همچنین اگر همه کشور از یک واکسن استفاده کنیم احتمال دارد که واریانت‌های مقاوم به واکسن داشته باشیم. اما اگر از چندمدل واکسن استفاده کنیم احتمال اینکه ما واریانت‌های مختلف داشته باشیم، کم می‌شود؛ بنابراین داشتنِ سبد  واکسن در کشور خوب است و هرچقدر خط‌های تولیدی بیشتری داشته باشیم، زیرساخت این واکسن ها در آینده بیشتر کارآیی خواهد داشت، مثلاً در خط واکسن کشته و نوترکیب در آینده می‌شود کارهای دیگری هم انجام داد و بعد از اینکه کرونا تمام شود می‌توان مثلاً برای واکسن‌های قبلی که وارد می‌کردیم، خودکفایی صورت بگیرد و خودمان واکسن تولید کنیم و درنهایت دسترسی به خارج قطع می‌شود.

وی در ادامه در خصوص اثربخشی واکسن‌ها نیز تبیین کرد: واکسن چند ویژگی مهم دارد که باید چک شود که یکی از آن‌ها، ایمنی و ایمنی‌زایی آن است که به این معنی است که آیا واکسن بی خطرهست و آیا توسط این واکسن در بدن، آنتی بادی شکل می‌گیرد یا نه.

عالی‌زاده تصریح کرد: هیچ کدام از واکسن‌ها تا فاز ۳ آن تکمیل نشود، اثربخشی‌اش مشخص نمی‌شود؛ به عنوان مثال با توجه به مقالات موجود:واکسن سینوفارم ۷۸ درصد اثربخشی دارد، واکسن اسپوتنیک ۹۲ درصد اثربخشی دارد و واکسن‌های فایزر و مدرنا ، ۹۰ و۹۵ درصد اثربخشی داشتند و ایمنی‌زایی واکسن تولید داخل ما نیز در فاز یک و دو،۹۳.۵ درصد بوده و با توجه به دیتاهای موجود، بالای ۸۵درصد اثربخشی خواهیم داشت.

فن‌آورِ واکسن کووایران برکت در ادامه در خصوص تایید واکسن کووایران برکت توسط سازمان بهداشت جهانی توضیح داد: برای اینکه یک واکسن در بهداشت جهانی تایید شود حتما باید فاز ۳ آن در کشورخودش تکمیل شود و برای اینکه یک واکسن در کشورِ خودش استفاده شود نیازمند تاییدِ بهداشت جهانی نیست و برای مصرف کشور، تاییدیه غذا و دارو کفایت می‌کند.

وی با توجه به دریافت دوز دوم واکسن و اثربخشیِ موجود هم تشریح کرد: این موضوع که دوز دوم طولانی بشود، پروتکل‌های مخصوص به خود را دارد و افرادی که دوز دوم را تزریق می‌کنند باید همان واکسن که در دوز اول دریافت کرده‌اند را تزریق کنند.

عالی‌زاده تاکید کرد: واکسن‌های مختلف، دریافت دوز دوم را در مطالعات بالینی، مشخص کرده‌اند که چه زمانی انجام شود، مثلاً واکسن برکت بین روز صفر و ۲۸ زده می‌شود و واکسن آسترازنکا اعلام کرده تا ۱۰ماه بعد از دریافتِ دوز اول، می‌توان دوز دوم را دریافت کرد که ایمنی‌ آن به شدت بالا می‌رود.

وی تشریح کرد: این مهم که اگر دوز دوم واکسن دیر دریافت شود، ایمنی آن از بین می‌رود، کاملاً اشتباه است. هیچ واکسنی با تزریق فاز اول، اثربخشی کامل را ندارد البته هرچقدر تزریق دوز دوم در زمان اعلامی انجام شود براساس شواهد نتایج بهتری ایجاد می کند و بهتر است اما اگر دیر هم بشود هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند و با دریافت دوز دوم، اثربخشیِ کامل به دست می‌آید.

این مدرس همچنین با توجه به استراتژی موجود درکشورهای مختلف برای اینکه واکسیناسیون اتفاق بیفتد، بیان کرد:  این استراتژی را دولت ها براساس جمعیت و فاکتورهای اجتماعی جامعه مشخص می‌کنند.

وی افزود: همچنین در حال حاضر درخواست زیادی برای دریافت واکسن کووایران برکت از سوی مردم داریم و با توجه به آماری که ارائه شده، به عنوان مثال در یکی از حوزه‌ها واکسن ایرانی کاملاً تمام شده بود و درخواست مجدد واکسن داشتند. وی خاطرنشان کرد: شک نکنید مردم به واکسن ایرانی بیشتر از خارجی اعتماد دارند.

عالی زاده همچنین به این نکته اشاره کرد، فردی که مبتلا می‌شود و می‌خواهد واکسن بزند، حداقل باید یک ماه بعد از ابتلا و بهبودی، واکسن را تزریق کند.

عالی‌زاده درباره واکسیناسیون کودکان نیز توضیح داد: هنوز مطالعه‌ای در این زمینه صورت نگرفته و هیچ عددی وجود ندارد که بخواهیم در مورد آن صحبت کنیم البته برای کودکان در حال برنامه‌ریزی هستیم که  این مطالعه را شروع کنیم.

این محقق در ادامه با تاکید براین مطلب که این ویروس دردامنه دمایی وسیعی می تواند فعال بماند، توضیح داد: برای این که یک فرد آلوده شود باید ۱۰۰تا ۱۰۰۰عدد ذره ویروسی وارد بدن شود.

عالی‌زاده در خصوص اثربخشیِ واکسن کووایران برکت تبیین کرد: برای این که ببنیم این واکسنی که ما ساخته‌ایم در برابر ویروس‌های جهش یافته و واریانت‌های مختلف، مقاوم هست یا نه، باید به سوش‌های مختلف دسترسی داشته باشیم. ما در ایران سوش انگیلسی و آفریقایی و سوش ووهان را جدا کرده و تست کردیم و نتایج نشان داد که واکسن ما به طور کامل، همه این موارد را خنثی می‌کند.

وی در پایان بیان کرد: در حال حاضر هم ویروس هندی را جدا کرده‌ایم و برروی ویروس در حال تست هستیم که این امر، حداقل ده روز زمان لازم دارد تا دیتای آن بیرون بیاید اما باتوجه به نوع پلتفرم به کارگیری شده اعلام می‌کنم که ما مطمئن هستیم بسیاری از واریانت های موجود و آینده را  این واکسن، خنثی می‌کند.