آیین رونمایی از سایت موزه دروازه پردیس پارسه با حضور مجازی وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استاندار فارس، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی فارس و مقامات مسوول در دانشگاه شیراز برگزار شد.

این پروژه محصول همکاری های بین المللی دو کشور ایران و ایتالیا در حوزه ی میراث فرهنگی و روابط علمی بین دانشگاهی برای شناخت فرهنگ است و کاوش های باستان شناسی این محوطه به سرپرستی «دکتر علیرضا عسکری چاوردی» عضو هیات علمی بخش تاریخ دانشگاه شیراز و دکتر پی یر فرانچسکو کالیری از دانشگاه بولونیا، ایتالیا انجام شده است.

درنتیجه یک دهه کاوش های باستان شناسی هیات مشترک ایرانی-ایتالیایی در پارسه تخت جمشید (۱۳۹۰-۱۴۰۰) در چارچوب پروژه «از کاخ تا شهر» چشم اندازی نو از کهن ترین شهر پارسی ایران باستان گشوده شد که این افق تازه « کشف دروازه شهر پارسه» است.

سرپرست علمی پروژه اظهار داشت ، محوطه باستانی معروف به تَل آجری در فاصله ۳ کیلومتری شمال غربی تخت جمشید در محل معروف به باغ فیروزی قرار دارد که موقعیت جغرافیایی آن به طول و عرض جغرافیایی ( ۳۹ R ۰۶۸ ۱۶ ۴۱/UTM ۳۳ ۱۳ ۳۷.۰ ) و ابعاد آن ۳۰ در ۴۰ متر است. تپه ای باستانی به ارتفاع ۳متر از سطح زمین های اطراف که در حریم درجه ۱ تخت جمشید واقع شده است. این محوطه باستانی در تاریخ ۱۷/۳/ ۱۳۸۵ با شماره ۱۵۵۳۰ در فهرست میراث ملّی کشور به ثبت رسید.ایشان اشاره نمودند این دستاورد بزرگ باستان شناسی، حاصل یک دهه ی کاوش روشمند در یکی از مهم ترین محوطه های باستانی شهر پارسه معروف به تل آجری است که به رغم تخریب شدید این محوطه باستانی، کاوش های روشمند به کار رفته در شناسایی سازه های معماری و مستندنگاری دقیق یافته ها مسیر درک و تفسیر لایه نگاری روشن از ویرانه های باستانی به جای مانده این بنا را محقق ساخته است و طراحی های فنی از نقش و نگاره ها و شناخت علمی فنون ساخت بنا امکان بازسازی نقش و نگاره ها، بازسازی شکل اصلی بنای این دروازه را در مقیاسی واقعی ممکن کرد. سرانجام، بازسازی های سه بعدی این بنا، روش تفسیر علمی و تحلیل مستند از ارزش های فرهنگی هنری یادمان دروازه ای با شکوه در پردیس فیروزی شهر پارسه را فراهم آورد.

دروازه ی شهر پارسه ساختمانی با جهت شمال غربی-جنوب شرقی است، اما حدود ۲۰درجه از محور شرقی- غربی انحراف دارد. این بنا ابعادی برابر با ۰۶/۲۹ متر (شمال شرق- جنوب غرب) ×۰۷/۳۹ متر (شمال غرب- جنوب شرق) داشته و از دیواری ستبری به عرض ۴۷/۱۰ متر تشکیل شده که فضایی داخلی به ابعاد ۰۰/۸ متر عرض و ۳۳/۱۴ متر طول را احاطه می کند؛ مسیر دسترسی به این اتاق از طریق دو راهرو به عرض ۶۳/۴ و طول ۲۴/۱۲ امکان پذیر بوده است. با کشف کتیبه های میخی بابلی و ایلامی و با توجه به کارکرد بنا مشخص شد که این بنا یک دروازه یادمانی بوده است. این دروازه باشکوه، در مقیاس وسیع تری طرح دروازه معروف ایشتار (حدود ۵۸۰ پیش از میلاد) را تکرار می کند که پیش از ساخت تختگاه تخت جمشید در دوره ی یکی از دو پادشاه نخستین پارسیان بنا شده است. به احتمال، هدف از ساخت این دروازه برای نشان دادن فتح شهر بابل در سال ۵۳۹ پیش از میلاد در دوره کوروش بزرگ بوده است. این بنا به طور کامل از اجر و خشت ساخته شده است: نمای سرتاسر دیوارها با آجرهای لعاب دار تزیین شده است. تزیین بخش پایین پایین دیوارها دارای نقوش هندسی و گل است. آجرهای لعاب دار متعدد مکشوفه از آوارهای بنا نشان می دهد سرتاسر سطوح دیوارها با نقوش حیوانات اسطوره های گاونر و حیوان ترکیبی موشخوشو تزیین شده بود. این بنای تاریخی امکان دسترسی به یک باغ سلطنتی (پردیس) را فراهم می کرد که شامل یک کاخ بزرگ بوده و اکنون ویرانه های آن در محب محوطه ی فیروزی ۵ موجود است. این دروازه یادمانی در دوره ی هخامنشی متروک شد، سپس در اثر زمین لرزه ای بزرگ تخریب و در دوره های بعد دیوارهای آن به غارت رفت.

عضوهیات علمی بخش تاریخ دانشگاه شیراز گفت: پارسه، شکوهمندترین شهر ایران باستان دارای دروازه ای زیبا هم طراز با دروازه بابل بوده است. این دروازه در کهن ترین بخش شهر در فاصله سه کیلومتری غرب کاخ های تخت جمشید واقع است. کیفیت ساخت هنری، حجم، ابعاد فنی و روش ساخت بنا برابر با دروازه ایشتار بابل فاخر است. این دروازه در مسیر کاخ ها و بناهای سلطنتی بخش کهن شهر در همان آغاز عصر هخامنشی بنا شد.

او ادامه داد: این دروازه با آجر و خشت بنا شده است و سرتاسر نمای آن با آجرهای لعابدار رنگین مزیّن بوده است. آسمانه ای آبی سرتاسر پهنه دیوارهای آن را مزیّن ساخته بود که در این زمینه، گل های زیبای لوتوس و پَنل های ترکیبی حیوانی درخشش و شکوه تشریفات ورود به زیباترین شهر جهان باستان را صدچندان افزون کرده بود.

مفاهیم هنری به کار رفته در موضوع این پَنل ها، بُن مایه های هندسی، گیاهی و حیوانی با ترکیبی از تنوّع نمادهای مشروع قدرت الهام گرفته از آفرینش اسطوره های کهن بین النهرینی به ویژه ایزد مَردوک بوده است. با فتح بابل در سال ۵۳۹ ق.م، نخستین پادشاهان عصر هخامنشی بخش مهم نمادهای اسطوره ای سرزمین بابل را به پارس انتقال دادند. سَمبل هایی مانند نماد ایزد مَرودک معروف به موتیف موشخوشو بخش عمده ای از تزیینات معماری بنای این دروازه را تشکیل می داده است. کوروش بزرگ در مُهر استوانه ای معروفش پیروزی و مشروعیت قدرت خود را در بابل مدیون این ایزد می پندارد. کشف این سَمبل اسطوره ای کهن در شهر پارسه تخت جمشید از شگفت انگیزترین کشفیات باستان شناسی اخیر دوره هخامنشی در آسیا است. گفتنی ست در این زمینه، همکاری و پشتیبانی موسسات بین المللی هر دو کشور به ویژه وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران و نهادهای وابسته به این وزارت، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان شناسی، وزارت امور خارجه ایران، معاونت میراث فرهنگی، اداره کل پایگاه های میراث جهانی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با همکاری طرف ایتالیایی، دانشگاه بولونیا ایتالیا، موسسه بین المللی مطالعات منطقه مدیترانه و شرق شناسی رُم (ایزمئو)، بنیاد فلامینا راونا، شرکت آرته آکادی، وزارت امور خارجه ایتالیا و همکاری های بین المللی رُم، شرکت لایت هاوس، بولونیا، دانشگاه اوربینو و دانشگاه شیراز است.

شکل ۱. محوطه باستانی معروف به تل آجری در پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۲

شکل۲. نقشه توپوگرافی محوطه باستانی تل آجری در پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۲

شکل. ۳. بنای دروازه پردیس پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۹

شکل ۴. طرح بازسازی بنای دروازه کوروش و کمبوجیه، پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۹

شکل ۵. پنل های تزیینی نقوش اسطوره ای دروازه پردیس پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۸

شکل ۶. پنل های های تزیینی نقوش اسطوره ای دروازه پردیس پارسه، تخت جمشید. ۱۳۹۸

شکل ۷. احداث پوشش حفاظتی سازه بزرگ دروازه پردیس پارسه، تخت جمشید، ۱۳۹۹

شکل. ۸. سایت موزه دروازه پردیس پارسه، تخت جمشید، ۱۴۰۰