مهمترین جهت‌گیری ما،اجرای هدفمند طرح‌های ملی بوده است
مهمترین برنامه‌ها و طرح‌های پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ، در گفت‌وگو با محمد سلگی، رئیس پژوهشگاه تشریح شد. سلگی به برخی از مهمترین اقدامات انجام‌شده اشاره کرد و نیازهای پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را در کانون توجه پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، خواند.
متن مصاحبه با محمد سلگی، به این شرح است:
پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات بهمنظور رفع نیازهای پژوهشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فعالیت خود را بر اساس مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از سال ۱۳۷۸ و با سرلوحه قرار دادن رویکرد «مسئله‌محوری» آغاز کرده است. مهمترین هدف پژوهشگاه، پژوهش در چارچوب وظایف و تکالیف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهمنظور شناخت تنگناها و مشکلات این حوزه وسیع، شناسایی قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها و ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب برای حل مشکلات، رشد و توسعه قابلیت‌ها در مسیر تعالی فرهنگی کشور است که در سند چشم‌انداز منعکس شده است. دکتر محمد سلگی، استادیار جهاد دانشگاهی، در دی ۱۳۹۶ به ریاست پژوهشگاه منصوب شد. وی پیش از این، دبیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بوده است. در این بخش، بهمنظور کسب آگاهی بیشتر از فعالیت‌های پژوهشگاه در چند سال اخیر، گفت‌وگویی با ایشان کرده است.
- لطفاً به فعالیت‌های اصلی پژوهشگاه که در چند سال اخیر به آنها پرداخته‌اید، اشاره کنید.
شیوه عملکرد ما در پژوهشگاه مبتنی بر چارت سازمانی آن است. پژوهشگاه دارای سه پژوهشکده و یک مرکز طرح‌های ملی است که هریک از آنها برنامه معینی دارند. بهمنظور افزایش بهره‌وری تغییراتی در نحوه عملکرد آنها ایجاد کرده‌ایم که به تبع آن، اقداماتی صورت گرفته است؛ از جمله این اقدامات می‌توان به افزایش بودجه، تغییر میزهای علمی به گروه‌های علمی، تشکیل شورای پژوهشی، و تعیین اولویت‌های پژوهشی متناسب با ماموریت پژوهشگاه در هر پژوهشکده اشاره کرد. پیش از این، هر پژوهشکده دارای چند میز علمی (مانند میز تئاتر و سینما) بود که تنها تعداد معدودی از آنها فعال بودند. تغییر میزهای علمی به گروه‌های علمی بر اساس تعریف مصوب پژوهشکده در وزارت علوم صورت گرفته است. همچنین، افزودن تعدادی عناوین جدید به کارکرد و فعالیت پژوهشکده‌ها از دیگر تغییرات این بخش بوده است.
در مرکز طرح‌های ملی نیز، چندین طرح و پیمایش ملی را به اجرا گذاشته‌ایم؛ از جمله: ۱. مصرف کالاهای فرهنگی؛۲. تبعات الحاق ایران به کنوانسیون برن و مالکیت معنوی؛ و ۳. آموزش سواد رسانه. همچنین، تصویب پیمایشهای جدیدی نیز در دستور کار قرار گرفته است که عبارت‌اند از: پیمایش سبک زندگی ایرانیان (این پیمایش در پی بررسی مصرف کاربران شبکه‌های اجتماعی یا رسانه‌های اجتماعی و نوع مصرف کاربران است).
متاسفانه، شیوع کرونا ضربه محکمی به سرعت اجرای طرح‌های ملی زد. پرسشنامه‌های این پیمایش‌ها آماده شده است و در مرحله اجرای میدانی آن قرار داریم. اگر با شیوع کرونا مواجه نمی‌شدیم، امسال همه این پیمایش‌ها اجرا می‌شد. برای نمونه، پرسشنامه سبک زندگی ایرانیان، آبان سال پیش آماده شده بود اما اجرای آن به همین دلیل به تاخیر افتاد. تعدادی از طرح‌های ملی دیگر نیز در سامانه عتف (شورای عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)، در نوبت بررسی و تصویب است؛ نظیر پیمایشهای: ۱. آرزوهای جوانان؛ ۲. بلایای طبیعی (که به‌رغم تایید کلیات آن، در همه‌گیری کرونا به‌دلیل نداشتن اولویت رد شد)؛ ۳. اینترنت و کودکان؛ ۴. خلقیات ملی یا شخصیت ملی ایرانیان؛ ۵. موج چهارم ارزش‌ها و نگر‌ش‌های ایرانیان ( موج اول در سال ۱۳۷۹، موج دوم در سال ۱۳۸۲، و موج سوم در سال ۱۳۹۴اجرا شده است) که در سال ۱۳۹۸ تصویب، و اعضای شورای سیاست‌گذاری علمی آن هم مشخص شد و اکنون در مرحله تدوین مبانی نظری آن است.
همه طرح‌های مزبور ابتدا در شورای علمی پژوهشگاه و سپس در شورای عالی وزارتخانه بررسی و تصویب، و سپس در سامانه عتف ثبت شده است. علاوه‌برآن، چندین پیمایش نیز در مرحله ارسال به شورای عالی وزارتخانه و شورای عتف در نوبت قرار دارند. بنابراین، یکی از مهمترین جهت‌گیری‌های ما در پژوهشگاه، اجرای هدفمند طرح‌های ملی بوده است.
علاوه‌براین، از مهمترین کارهایی که در این سال‌ها به آن پرداخته‌ایم، نشر کتاب است. تصمیم ما بر این است که محصولات علمی پژوهشگاه را در قالب کتاب یا دیجیتال منتشر کنیم. برای انتشار آثار پژوهشی پژوهشگاه از وزارت ارشاد، شابک و فیپا می‌گیریم و گزارش برخی از پژوهش‌ها را بدون دریافت فیپا و شابک برای استفاده عموم روی سایت پژوهشگاه قرار می‌دهیم. همچنین برای دسترس‌پذیربودن بیشتر و بهتر آثار منتشرشده، فایل پی‌دی‌اف آنها را روی سایت پژوهشگاه می‌گذاریم. در سال ۱۳۹۸، از ۵۵۴ اثر (شامل کتاب، یادداشت‌ها و گزارش‌های پژوهشی فرهنگی) تعداد ۳۵۶ اثر را منتشر کرده‌ایم و مابقی نیز در مرحله آماده‌سازی برای انتشار است. امسال نیز بین ۳۵۰ تا ۴۰۰ عنوان کتاب و گزارش پژوهش منتشر خواهیم کرد.
- رویکرد و نگاه شما به حوزه ماموریتی و رسالت پژوهشگاه چه تفاوتی با دوره‌های قبل داشته است؟
نظر به اینکه پژوهشگاه، جزو نهادهای تابعه وزارت ارشاد است، باید بخشی از فعالیت‌های آن معطوف به پاسخگویی به نیازهای علمی و پژوهشی وزارت متبوع باشد. بخشی دیگر هم مبتنی بر جهت‌گیری‌های کلی کشور است. پژوهشگاه در دوره‌های مختلف بر اساس سیاست‌های مختلف عمل کرده است. در دوره‌ای، بیشتر بر مطالعات و پژوهش‌های اجتماعی متمرکز بوده است و در دوره‌ای دیگر، به پژوهش‌های فرهنگی توجه ویژه داشته است. البته در دوره‌ای نیز حوزه فرهنگ در حاشیه قرار گرفته است. برای مثال، در دوره‌ای مطالعات دینی و در دوره‌ای دیگر، مطالعات اجتماعی بسیار گسترده شده است. در این دوره تلاش کرده‌ایم به حوزه فرهنگ، هنر و ارتباطات بپردازیم.
در این دوره، یکی از حوزه‌هایی که بنا به درخواست وزارت ارشاد (به‌عنوان کارفرمای پژوهشگاه) بیشتر به آن توجه کرده‌ایم، رفع مشکلات و پاسخگویی به نیازهای پژوهشی وزارتخانه است. این فعالیت‌ها که پیشتر در حوزه فعالیت و تعهدات پژوهشگاه نبود، شامل تعهداتی است که به سازمان‌ها، معاونت‌ها و ادارات کل استانی داده‌ایم. بر این مبنا، پژوهشگاه در چند سال اخیر، عهده‌دار اجرای چند برنامه از کلان‌برنامه‌های وزیر شده است؛ نظیر کلان‌برنامه گفت‌وگوهای فرهنگی و کلان‌برنامه انسجام فرهنگ و فناوری، و مشارکت در اجرای کلان‌برنامه ارتقای محتوا. درعین‌حال، پژوهشگاه ضمن برقراری ارتباطی وثیق با معاونت‌ها و سازمان‌های تابعه نظیر معاونت توسعه مدیریت و منابع، معاونت فرهنگی، معاونت سینمایی، معاونت قرآن و عترت، و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تلاش کرده است با توجه به توان تخصصی و علمی خود در اجرا و انجام فعالیت‌های مشترک مانند اجرای طرح‌های پژوهشی، برگزاری نشست‌ها و میزگردهای علمی، و انتشار کتاب با آنها مشارکت داشته باشد.
همان‌طور که شرح داده شد، یکی از جهت‌گیری‌های ما در طول سال‌های گذشته، کاستن از توجه صرف به حوزه اجتماعی و توجه بیشتر به حوزه فرهنگ (که هنر و ارتباطات را هم شامل می‌شود)، و دیگری، توجه به ماموریت‌ها، وظایف و نیازهای وزارت ارشاد است. بنابراین، خود را مکلف می‌دانیم نیازهای پژوهشی وزارتخانه را در اولویت اول، و پرداختن به موضوعات انتزاعی و نظری را در اولویت‌های بعدی قرار دهیم؛ چراکه پژوهشگاه موظف است در گام نخست، پاسخگوی نیازهای پژوهشی وزارتخانه باشد.
- در دوران مدیریت شما از مهمترین اقدامات اجراشده درخصوص توانمندسازی بخش علمی پژوهشگاه و اعضای هیئت علمی چیست؟
در پی توانمندسازی بخش علمی پژوهشگاه، به جذب هیئت علمی نظر ویژه‌ای داشته‌ایم. افزایش تعداد اعضای هیئت علمی پژوهشگاه از ۶ تن در سال ۱۳۹۶ به ۱۲ تن در امسال (۱۳۹۹) شاهد این مدعاست. این در حالی است که ۳ تن دیگر در مرحله جذب قرار دارند که این تعداد به ۱۵ تن خواهد رسید؛ همچنین مجوز جذب ۵ تن دیگر را هم دریافت کرده‌ایم، یعنی تا شش ماه آینده، اعضای هیئت علمی پژوهشگاه به ۲۰ تن خواهد رسید. جذب هیئت علمی در پژوهشگاه از طریق فراخوان و مصاحبه برعهده کمیته جذب است و تمام مراحل آن بر اساس قواعد و ضوابط وزارت علوم اجرا می‌شود. در پی عملیاتی‌کردن سیاست توانمندسازی نیروهای انسانی (اعم از اعضای هیئت علمی و غیر آن) پژوهشگاه دوره‌های آموزش ضمن خدمت و کارگاه‌های آموزشی نیز برگزار می‌کند؛ نظیر کارگاه‌های روش تحقیق، نگارش گزارش‌های سیاستی، مقاله‌نویسی مقدماتی، پیشرفته و نظام‌مند. کارگاه گزارش سیاستی برای مجموعه وزارت ارشاد نیز برگزار شده است و همکاران از معاونت‌ها، سازمان‌ها و نهادهای تابعه در این کارگاه شرکت و گواهی دریافت کرده‌اند.
- لطفاً درخصوص افزایش همکاری و تعامل پژوهشگاه با وزارت ارشاد توضیحات بیشتری دهید.
پیش از این، به گواه خود وزارت ارشاد و نه به گواه ما، تعامل با بدنه وزارت ارشاد کم بود. ما تلاش کرده‌ایم در این زمینه رویکردمان مثبت باشد و نتایج آن هم خوب بوده است. در دوره اخیر، ارتباط پژوهشگاه با وزارتخانه بسیار گسترده‌تر شده است و از این مسئله، یعنی پاسخگویی به مسائل پژوهشی وزارتخانه، استقبال می‌کنیم.
- علاوه بر مواردی که گفتید، در زمینه پیمایشهای ملی که شیوع کرونا مانع از توزیع پرسشنامه‌های آن شد، بروز کرونا چه تاثیرات کاهنده و بازدارنده دیگری بر فعالیت‌های پژوهشگاه داشته است ؟
در ابتدای شیوع کرونا، پژوهشگاه به‌دلیل تعطیلی ناگهانی، بخشی از نیروهای نیمه‌وقت خود را از دست داد؛ و در ادامه، دورکاری موجب کاهش حضور نیروهای تمام‌وقت شد. همچنین برای مدتی برگزاری جلسات و نشست‌های علمی با اختلال مواجه شد. البته با فراهم‌شدن شیوه‌های برگزاری جلسات مجازی، این اختلال برطرف و بخشی از آن جبران شد. استفاده از اسکای‌روم، امکان برگزاری جلسات بیشتری را فراهم کرد و در ادامه این خلا جبران شد. البته، همان‌طور که اشاره کردم کرونا بزرگ‌ترین ضربه را به پیمایشهای ما زد. تقریباً تمام پیمایشهای میدانی پژوهشگاه (که نیازمند حضور در سطح جامعه بود) را متوقف کرد. هم‌اکنون در پی جایگزین‌کردن شیو‌ه‌هایی بدیل هستیم. در بخش نظرسنجی مجبوریم به جمع‌آوری داده به‌صورت تلفنی بسنده کنیم. در واقع فقط نظرسنجی‌هاست که از بلای کرونا در امان مانده است؛ گرچه روش مراجعه حضوری (در میادین) که معتبرتر بود را از دست داده‌ایم و روش تلفنی نیز تضمین و اعتماد لازم در مقایسه با روش حضوری را ندارد. بنابراین، کرونا لطمه زیادی به پیمایشهای ما زد و موجب شد چهار تا پنج پیمایش ملی ما که می‌توانست امسال به پایان برسد بلاتکلیف بماند؛ به این دلیل که جامعه آماری این پیمایش‌ها کل کشور است و پرسشگرهای آن باید از کل استان‌ها باشند. البته، به‌رغم حضور ویروس کرونا پژوهشگاه توانسته است، سه موج نظرسنجی درخصوص مسئله کرونا انجام دهد و مجموعه مقالاتی را نیز در این زمینه منتشر کند.
- چه اقدام‌ها و کارهای پژوهشی‌ای درباره کرونا اجرا شده است؟
پژوهشگاه تا کنون چهار موج نظرسنجی اجرا کرده است. به‌طور میانگین، هر سه ماه یک‌بار یک نظرسنجی ملی اجرا می‌شود. البته نظرسنجی اول تنها منحصر به تهران بوده و سه نظرسنجی بعدی در سطح ملی اجرا شده است. طرح‌هایی هم تعریف شده است؛ نظیر: مطالعه‌ای کیفی درخصوص کرونا که ده محور در آن بررسی می‌شود؛ و مطالعه روی تبعات فرهنگی و اجتماعی کرونا. همچنین، تدوین مجموعه مقالاتی (شامل سی تا چهل مقاله) درخصوص مسئله کرونا. انتشار گزارش‌هایی که به کرونا جزئی‌تر بپردازد نیز در برنامه پژوهشگاه در نظر گرفته شده است.
- از نظر شما به‌عنوان فردی که هم پیشینه مدیریت فرهنگی انتشاراتی داشته‌اید و هم در چند سال اخیر به‌عنوان رئیس پژوهشگاه فعالیت می‌کنید، شیوع کرونا و برگزاری جشنواره هفته کتاب یا نمایشگاه کتاب و مطبوعات و همین‌طور کاهش توان اقتصادی مردم چه تاثیری بر وضعیت فرهنگ داشته است؟
کرونا بخش زیادی از فعالیت‌های فرهنگی را متوقف یا به آن تغییر جهت داده است؛ در حوزه‌هایی نظیر تئاتر، موسیقی، و سینما، تاثیرات منفی بسیاری داشته است. گرچه دست‌اندرکاران این حوزه‌ها تلاش کرده‌اند از فضای مجازی کمک بگیرند، اما در پاسخگویی به نیاز مخاطبان خود چندان موفق نبوده‌اند. بر این اساس، می‌توان گفت میزان مصرف فرهنگی در حالت عادی خود نیست. در حوزه کتاب هم همین‌طور است؛ فروشگاه‌های کتاب به‌دلیل وضعیت قرمز ناشی از همه‌گیری کرونا، به تناوب تعطیل شده‌اند و در وضعیت‌های دیگر (نارنجی، زرد و آبی) هم به‌دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها و مدارس، خریداران ثابت خود را از دست داده‌اند. البته این تنها بخشی از ماجراست؛ بخش دیگر هم تعطیلی جشنواره‌هاست. ناگفته نماند تهدید شیوع کرونا، فرصتی برای ما فراهم آورد تا با شیوه جدیدی از کار فرهنگی آشنا شویم. استفاده از بستر وب برای برگزاری نشست‌های پژوهشگاه به‌طور مجازی، موجب شده است تا مخاطبان بسیاری در سطح کشور، فارغ از محدودیت‌های مکانی بتوانند در آن حضور یابند و این امر برای ما بسیار خوشایند است. همچنین، برگزاری جلسات علمی و تخصصی با حضور استادانی که حضورشان مغتنم بود ولی بُعد مسافت مانع از بهره‌مندی پژوهشگاه از ایشان در جلسات می‌شد، استفاده از بستر وب این مشکل را برطرف کرده است. اما صرف‌نظر از این حسن، به‌طور کلی، شیوع کرونا موجب افت شدید هم در تولید فرهنگی و هم در مصرف فرهنگی شده است. اقتصاد فرهنگ به‌شدت تحت تاثیر کرونا قرار گرفته است و بخش‌ها و حوزه‌های مرتبط با آن در مرز ورشکستی قرار دارند و نیازمند کمک هستند. گرچه این مشکل تنها مختص به ما نیست و دیگر کشورها هم با آن دست به گریبان‌اند. البته در دیگر کشورها، دولت به این بخش کمک کرده است و در کشور ما هم، دولت در حد توان خود کمک‌هایی کرده است. به‌هرحال، صرف‌نظر از محاسن اندک کرونا که به آن اشاره شد، باید بگویم که زیان آن بیشتر از حسن آن است و ناچاریم این دوره را تحمل کنیم تا وضعیت به حالت عادی برگردد. در یک بررسی کلی، ضرر و زیان ناشی از شیوع کرونا در بخش فرهنگ تا چند ماه پیش، چندهزار میلیارد برآورد شده بود. طبیعی است که بخش فرهنگ به‌دلیل خاص‌بودن حوزه فعالیتش، بیشتر متضرر شده باشد. در شرایط بحران نیز، مردم به‌ناچار هزینه‌های بخش فرهنگ را کاهش داده‌اند. از سوی دیگر، احتمال ابتلا در محیط‌های فرهنگی مانند سالن‌های سینما، تئاتر و موسیقی زیاد است. از دیگر موارد زیان‌بار کرونا می‌توان به تعطیلی نمایشگاه‌های بین‌المللی، دانشگاهی و فصلی کتاب اشاره کرد. اما خوشبختانه، مصرف فرهنگی در حوزه کتاب مجازی، مانند مصرف موسیقی که به‌صورت استفاده آنلاین یا خرید از شرکت‌های خدمات رایانه‌ای و همین‌طور حضور در کنسرت‌های آنلاین به‌تدریج در حال افزایش است، کم‌کم دارد با شیب اندکی بالا می‌رود. همچنین، نمایشگاه کتاب تهران همانند نمایشگاه کتاب در فرانکفورت، برای نخستین‌بار به صورت مجازی برگزار شد که تجربه خوبی بود. ما نیازمند یادگیری شیوه‌های جدید تولید و مصرف فرهنگی هستیم. البته اگر درست عمل کنیم می‌توانیم از فرصت‌های ناشی از کرونا استفاده کنیم. برای مثال، اگر فعالیت برنامه شاد در شبکه آموزش تداوم یابد، تمام دانش‌آموزان کشور می‌توانند از معلم‌های خوب بهره ببرند. یا مردم تهران از معلم‌های ریاضی توانمندی بهره‌مندند، اما برخی از شهرها و روستاهای دورافتاده از این امکان بی‌بهره‌اند. همچنین، قراردادن فایل کتاب‌های آموزشی روی سایت‌های آموزشی امکان بهره‌مندی دانش‌آموزان در مناطق محروم را فراهم می‌کند و این فرصتی مغتنم است که بعد از کرونا نیز باید ادامه یابد. تقویت شبکه‌های ارتباطات سیار در نواحی دوردست برای استفاده دانش‌آموزان در کلاس‌های مجازی نیز یکی دیگر از این فرصت‌هاست. پس در حوزه فرهنگ و آموزش روش‌های زیادی برای استفاده از فضای مجازی وجود دارد و کرونا به‌رغم محدودیت‌ها و خسارات جبران‌ناپذیری که ایجاد کرده است، فرصت‌های جدیدی نیز برای تولید و مصرف فرهنگی به‌وجود آورده است.
- از وقتی که در اختیار ما گذاشتید خیلی ممنونم. اگر نکته دیگری دارید بفرمایید.
پژوهشگاه در کنار مطالعات و پیمایشهای کلان کمّی، مطالعات کیفی را هم آغاز کرده است؛ از جمله چند طرح مطالعه کیفی در دست اجرا دارد. البته پیش از این هم بوده است ولی این بار پررنگ‌تر است؛ به‌خصوص که در شرایط کرونا با نمونه کمتر و مطالعه عمیق‌تر قابلیت اجرا دارد. از جمله موارد دیگر، مطالعات فراتحلیل است.
احیا و راه‌اندازی مجدد مرکز نظرسنجی (که در شهریور ۱۳۹۳ منحل شده بود) از دیگر فعالیت‌هایی است که به آن پرداخته‌ایم. در دو سه سال اخیر، این مرکز نزدیک به بیش از سی نظرسنجی در حوزه‌های فرهنگی اجتماعی و مبتنی بر موضوعات روز تهیه و گزارش آن را تولید کرده است. هر سه ماه یک بار از موضوعات روز سوال می‌شود. برخی موضوعات عام و برخی نیز مانند کرونا و سیل خاص است.
فعالیت دیگر پژوهشگاه در دوره اخیر به مطالعات کودکی اختصاص دارد و آن عبارت است از مجموعه فعالیت‌هایی ذیل همین عنوان که شامل چند بخش است:
۱. ترجمه و تالیف چندین کتاب با موضوع مسائل کودکان؛ مطالعات کودکی از این نظر که در علوم روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و تربیتی بحث و بررسی می‌شود، ماهیتی میان‌رشته‌ای دارد؛ ۲. پیمایش مطالعات اینترنت و کودکان؛ ۳. طرح نافرمانی کودکان (در مرحله بررسی پروپوزال)؛ ۴. برگزاری چند نشست با موضوع مسائل کودکان و برنامه‌ریزی برای برگزاری بیش از بیست نشست علمی دیگر و انتشار آن در قالب کتاب؛ ۵. تدوین گزارش‌هایی درخصوص مسائل کودکی که نزدیک به بیست موضوع انتخاب شده است که هریک از آن، بخشی از مسائل کودکان را پوشش می‌دهد؛ البته اجرای چند نظرسنجی به‌عنوان مکمل این گزارش‌ها نیز در برنامه تعریف شده است؛ ۶. برگزاری مجازی همایش ملی درخصوص مطالعات کودکی که در مرحله تشکیل شوراهای علمی و سیاست‌گذاری و دبیران علمی و اجرایی و تعیین محورهای فراخوان هستیم. امید داریم که بتوانیم همایش را در دهه اول اردیبهشت ۱۴۰۰ برگزار کنیم.
فعالیت دیگر در دوره اخیر، رصد فرهنگی است که پژوهشگاه پیش از این بدان نپرداخته بود. رصد فرهنگی، ماموریتی است که از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی به وزارت ارشاد محول شده است که ذیل ستاد نقشه مهندسی کشور برنامه‌ریزی شود. وزارت ارشاد هم آن را برعهده پژوهشگاه قرار داده است. پژوهشگاه در گام نخست، می‌بایست شاخص‌های فرهنگی را استخراج می‌کرد که بدین منظور از دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی کمک گرفته‌ایم. تاکنون پانزده موضوع را استخراج کرده‌ایم که باید مبتنی بر آن موضوعات وضعیت فرهنگی را رصد کنیم؛ بررسی ابعاد مختلف خانواده، یا بررسی وضعیت امید و نشاط در جامعه از جمله این موضوعات است. همچنین، بررسی مسئله بودجه و نیروی انسانی بخش فرهنگ و مصرف فرهنگی کشور، فرهنگ اقتصادی مردم، مصرف فرهنگی کودکان که شامل نحوه مواجهه آنان با مصرف فرهنگی نمایش‌های خانگی، انیمیشن و بازی‌های رایانه‌ای است. عناوین دیگری هم وجود دارد نظیر اینکه گروه‌های مرجع در کشور چه وضعیتی دارند و نابرابری‌های فرهنگی چگونه است؛ که قریب به چهارده تا پانزده عنوان مشخص شده است.
فعالیت دیگر، معطوف به تاسیس پایگاه داده‌های فرهنگی است. طبق برنامه‌ریزی تلاش می‌شود تا در گام نخست، داده‌های فرهنگی پژوهشگاه، و در گام دوم، داده‌های فرهنگی وزارت ارشاد، و در گام سوم، داده‌های فرهنگی مراکز فرهنگ‌پژوهی در سطح کشور جمع‌آوری شود. پس از جمع‌آوری و دسته‌بندی این اطلاعات، می‌توانیم اطلس فرهنگی را تهیه کنیم. به کمک این اطلس می‌توان تولید و مصرف فرهنگی در هر نقطه از کشور را رصد کرد. نکته مهم، تداوم گزارش‌های رصدی است. پژوهشگاه می‌تواند به کمک این اطلس، اطلاعات سالانه وضعیت فرهنگی کشور را در اختیار داشته باشد.
حوزه دیگری که از سال گذشته در برنامه قرار داده‌ایم، حمایت از پایان‌نامه‌های دانشجویی با موضوع فرهنگ است. بدین منظور، پایان‌نامه‌های ارزشمند انتخاب و به‌صورت کتاب یا گزارش منتشر می‌شود و در دسترس مخاطبان قرار می‌گیرد. درصدد هستیم که این حمایت را در سطح گسترده‌تری نیز اجرا کنیم.
حوزه دیگر، فعال‌سازی دفاتر پژوهشی و تقویت بنیه علمی در ادارت کل فرهنگ و ارشاد استان‌هاست. پژوهشگاه در نظر دارد که استان‌ها را از لحاظ فرهنگی و شبکه پژوهشی فعال کند، که بدین منظور اقداماتی نیز صورت گرفته است. نظیر برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای پژوهشگران استانی، و معاونان فرهنگی و پژوهشی ادارات کل؛ و مشارکت ایشان در اجرای یک یا دو طرح ملی. در حال تجهیز تیم‌های استانی بودیم که با همه‌گیری کرونا مواجه شدیم. حمایت از مجلات علمی و پژوهشی استان‌ها، و تلاش بهمنظور بهبود جایگاه سازمانی کارشناسان مسئول پژوهش ادارات کل نیز از دیگر موارد درخور اعتنا در این بخش است. البته بهمنظور ارتباطات گسترده‌تر با ادارات کل استان‌ها، برنامه‌هایی در حال اجراست نظیر کمک به چاپ و انتشار کتاب فرهنگ عامه استان‌ها، و حمایت (از) و ترغیب (به) اجرای طرح‌های پژوهشی مرتبط.
گفتنی‌ست متن این گفتگو در شماره ۱ فصلنامه نمایه پژوهش (بهار ۱۴۰۰) منتشر شده است.