هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک که به همت مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز ترتیب یافت، با موضوع «ادبیات کودک: پساانسان گرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی»، در روزهای ۲۹ و ۳۰ اردیبهشت ماه، به صورت مجازی برگزار گردید.

دانشگاه شیراز به عنوان «مادر ادبیات کودک ایران» شناخته شده است
دکتر نادگران رئیس دانشگاه شیراز در سخنانی در آیین گشایش این همایش گفت: حدود پانزده سال است که اردیبهشت ماه دانشگاه شیراز، با ادبیات کودک و همایش ملی آن پیوند یافته است و امروز که هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک، با حضور استادان، دانشجویان، هنرمندان و صاحب نظران این حوزه، به همت مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز برگزار شده است، بسیار خرسندم و برخود می بالم که شیراز، نگین فارس و ایران همان گونه که با داشتن پشتوانه ای غنی و بی همتا، به عنوان شهر ادیبان و شاعران کهن پارسی همچون حافظ و سعدی شناخته می شود، در حوزهی ادبیات کودک نیز، جایگاه بی بدیلی دارد و دانشگاه شیراز به عنوان مادر ادبیات کودک ایران شناخته شده است.
دکتر نادگران به جایگاه دانشگاه شیراز در کشور اشاره کرد و یادآور شد: دانشگاه شیراز، با داشتن ۲۰هزار دانشجو و ۷۲۰ عضو هیات علمی، در ۱۵دانشکده و ۷۵ گرایش، از دانشگاه های برتر و تراز اول کشور و در جایگاه قطب علمی جنوب کشور است که در زمینه های مختلف، ازجمله گسترش تحصیلات تکمیلی و ایجاد گرایش های جدید زبان و ادب فارسی، همچون «ادبیات کودک» پیشرو و بنیان گذار بوده است.
وی با بیان اینکه دانشگاه شیراز، با داشتن ۲۰هزار دانشجو و ۷۲۰ عضو هیات علمی، در ۱۵ دانشکده و ۷۵ گرایش، از دانشگاه های برتر و تراز اول کشور و در جایگاه قطب علمی جنوب کشوراست که در زمینه های مختلف، ازجمله گسترش تحصیلات تکمیلی و ایجاد گرایش های جدید زبان و ادب فارسی، همچون «ادبیات کودک» پیشروو بنیان گذار بوده است، گفت: امروزه موضوع حرکت به سمت دانشگاه های نسل سوم و چهارم؛ یا اصطلاحا دانشگاه های کارآفرین و جامعه محور، از موضوعات اصلی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران و به پیروی از آن در صدر اهداف دانشگاه های کشور، از جمله دانشگاه شیراز است.
به گفته نادگران، دانشگاه شیراز، دیرزمانی ست که این مهم را در برنامه راهبردی خود قرار داده و برای هماهنگی و هم سویی پژوهش های علمی خود با نیازهای روز جامعه که از ملاک ها و ویژگی های یک جامعه پیشرفته و پویاست، برنامه ریزی کرده است و می کوشد.
رئیس دانشگاه شیراز ادامه داد: مطالعات رسمی ادبیات کودک، در قالب یکی از گرایش های ارشد زبان و ادبیات فارسی، از جمله این اقدامات است که تا حدود دو دهه گذشته، جای خالی آن در وزارت عتف کشور کاملا محسوس بود. ادبیات کودک و نوجوان، مانند دیگر مسائل، زیرِ تاثیر جامعه خویش پدیدار می شود و بلکه تاثیر آن در جامعه دوسویه است. از یک سو تاثیراجتماع بر ادبیات کودک از آن جهت است که نویسندگان این ادبیات با مفاهیم موجود در جامعه سروکار دارند و خواسته یا ناخواسته این مفاهیم را وارد ادبیات کودک می کنند و ایده ها و مضمون های مورد انتخاب خود را در نوشتن آثارشان از درون همین اجتماع بر می گزینند و از دیگر سو، تاثیر ادبیات کودک بر جامعه نیز از همین ادبیات و افق های دید و آشنایی پدید می آید که با الگوها و ژرفاهای تمدن و زندگی برای کودک گشوده می شود. کودکان و نوجوانانی که درهمین اجتماع زندگی می کنند و سازنده فرهنگ و زیرساخت های آن خواهند بود؛ فرهنگی که بخش عمده ای از آن را از ادبیات کودک، گرفته است.
دکتر نادگران با بیان اینکه دانشگاه شیراز، مفتخر است که با بهره مندی از استادانی صاحب نظر و کاردان، در طراحی، تدوین و تصویب این گرایش بینارشته ای پیشگام بوده، افزود: با همکاری ارزشمند دو دانشکده علوم انسانی و علوم تربیتی و روان شناسی در مرکز مطالعات ادبیات کودک، کارشناسانی زبده و پژوهشگرانی متخصص برای عرصه ادبیات کودک ایران تربیت کرده است که تاثیر حضور و فعالیت شان به این میدان برهیچ کس پوشیده نیست.
رئیس دانشگاه شیراز، بیان کرد: راه اندازی نخستین و تنها مجله علمی-پژوهشی مطالعات ادبیات کودک،گشایش کتابخانه تخصصی ادبیات کودک در دانشگاه شیراز، تالیف و ترجمه کتاب های نظری و کاربردی در این حوزه، برگزاری همایش های دوسالانه ادبیات کودک، انجام پژوهش های بنیادین و جشنواره های و نشست های تخصصی گوناگون در این حوزه، نیز تنها بخشی از کارنامه سبز و پرافتخار مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز است که به این عرصه علمی و ادبی، رونق و طراوتی دوچندان بخشیده است.
وی اضافه کرد: اینک نیز به مناسبت برگزاری هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک، این مرکز باری دیگر همسو با دغدغه و نیاز جامعه، موضوع «ادبیات کودک: پساانسان گرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی» را محور قرار داده و پژوهشگران و صاحب نظران این حوزه را به هم اندیشی و پژوهش در این زمینه فراخوانده است.
دکتر نادگران درخصوص ضرورت موضوع این همایش نیز گفت: ظهور بیماری کرونا نیز که از ماه های گذشته جهانیان را با تجربه هایی تلخ مواجه و غریب مواجه کرده، ضرورت بازبینی ژرف در سبک زندگی، باورها و تصورات، فلسفه و ایدئولوژی برای او را در پی داشته است.
وی گفت: در پی این اتفاق، گسترش فناوری های دیجیتال و فضای مجازی نیز که در دوران پیش از کرونا با رشد حیرت انگیز خود بر پدیده هایی همچون تعلیم و تربیت، کتاب، هنر و ادبیات، سرگرمی، و ارتباطات تاثیر گذارده بود، با وقوع بیماری کرونا، رشد بیشتری داشته است و بر تمام جنبه های زندگی فردی و اجتماعی انسان سایه ای سنگین افکنده است. این مسائل، ضرورت پرداختن به موضوع «ادبیات کودک: پساانسان گرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی» را در این همایش بزرگ به خوبی نشان می دهد که امیدوارم نتایج ارزشمند آن نیز به خوبی به جامعه منتقل شود و همگان از آن بهره ی کافی ببرند.
وی در پایان ضمن خیرمقدم و سپاسگزاری از همه ی میهمانان و شرکت کنندگان این گردهم آیی بزرگ علمی فرهنگی، از تمامی دست اندرکاران این برنامه تشکر کرد و گفت: از همکاران اندیشمند و پرتلاشم در مرکز مطالعات ادبیات کودک که همه ی این آوازها از آن هاست، کمال تشکر را دارم.

اندیشه پساانسان گرایی را می توان واکنشی به انسان گرایی مسلّط در علوم انسانی دانست
دکتر سعید حسام پور دبیر علمی این همایش نیز در آغاز این مراسم به موضوع علمی این همایش پرداخت و توضیح داد: اضطراب پیدا و پنهان ناشی از شیوع کرونا که بر روح و روان همه کودکان جهان تاثیر گذاشته و خواهد گذاشت واقعیت جهان امروز ما است و بی گمان زمان زیادی نیاز است تا هولناکی، تلخی و تیرگی این دوران سخت و دلهره آور شسته شود.
وی ادامه داد: غافلگیری ما در برابر این شرایط باعث شده که فعلا تنها کارمان این باشد تا حدی بکوشیم کودکانمان را از این شرایط آگاه کنیم و اندکی توانمندشان سازیم.
مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز عنوان کرد: اکنون بایستی پس از گذر از این بحران بارها و بارها مساله را در ذهنمان و در جمع های تخصصی بازشناسی، تحلیل و واکاوی کنیم تا بیشتر متوجه شویم چه دگرگونی های بنیادینی در زیست جهانمان رخ داده است.
او تاکید کرد: اندیشه پساانسان گرایی را می توان واکنشی به انسان گرایی مسلّط در علوم انسانی دانست که روزبه روز بر گستره و ژرفای آن افزوده می شود و این رخداد زمینه را برای تحولاتی ژرف در علوم انسانی و تربیتی فراهم آورده است.
دکتر حسام پور در ادامه گفت: هم اکنون، با تحولی که پساانسان گرایی در مفهوم انسان، رابطه انسان و طبیعت، رابطه انسان و جامعه و ... پدید آورده است، برداشت ها از مفهوم کودکی نیز دگرگون شده و در پی آن نظام های تعلیم و تربیت و نیز ادبیات کودک به راهکارهای تازه ای رسیده اند.
وی به گسترش فناوری های دیجیتال و فضای مجازی در دوران کرونا اشاره کرد و یادآور شد: گسترش فناوری های دیجیتال و فضای مجازی که در دوران پیش از کرونا بر پدیده هایی مانند تعلیم و تربیت، کتاب، هنر و ادبیات و سرگرمی و ارتباطات تاثیر گذارده بود با پیدایش کرونا با سرعت خیره کننده ای به رشد خود ادامه داد و بر همه ی جنبه های زندگی فردی و اجتماعی انسان سایه ای سنگین فروافکند؛ پدیده ای که در دوران پساکرونا نیز همچنان تداوم خواهدیافت.
دکتر حسام پور ادامه داد: این تحول به گونه ای است که افرادی که پیش از این ضرورتی برای استفاده از فن آوری نوین و فضای مجازی به شکلی گسترده احساس نمی کردند در دوران کرونا به دلیل ضرورت های حرفه ای یا برای غلبه بر احساس تنهایی و ترس به آن تن دردادند و آرام آرام پس از پذیرش این شرایط از ظرفیتهای معجزه گونه و شگفت انگیز این پدیده آگاه شدند و چه بسا در شمار هواخواهان آن قرار گرفتند.
وی عنوان کرد: درهم تنیدگی سه عنصر بنیادین پساانسانگرایی، پساکرونا و جهان در شرایط مجازی و پیوندهای ناگزیر این سه با هم چشم اندازی دیگرگون پیش رویمان گذارده است و نباید اجازه دهیم از آن جا بمانیم و منفعلانه با آن روبرو شویم. برماست هوشمندانه و به دور از شعارزدگی های مرسوم چاره جویی کنیم و برنامه هایی سنجیده برای آن داشته باشیم.
مدیر مرکز مطالعات ادبیات کودک اظهار داشت: قرار بود برای همایش اردیبهشت ۱۴۰۰ فراخوان دهیم و با وجود اینکه شورای علمی همایش می دانست موضوع و محورهای همایش خیلی ویژه و تخصصی خواهد شد؛ اما همگی بر این باور بودیم باید همایش زمینه ساز درنگ و اندیشیدن درباره ی همین مسائل بنیادین روز شود.
دبیر علمی هشتمین همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک در پایان بیان داشت: پس از انتشار فراخوان ۴۰چکیده برگزیده و سرانجام ۱۸ مقاله برای ارائه در این همایش در نظر گرفته شد.

رسالت اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان؛ رصدکردن تغییر مفهوم کودکی و به روز کردن کودکان متناسب با این تغییر است
سرپرست معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز در این همایش با بیان اینکه سرعت تغییر مفهوم کودکی در دنیای امروز شتاب زیادی پیدا کرده است، اظهار داشت: شیوع کرونا موجب تغییر مفهوم کودکی در دنیای امروز شد. مفهوم کودکی به زمان و مکان وابسته است و تحت تاثیر این عوامل دچار دگرگونی می شود اما شیوع کرونا مفهوم کودکی را بیشتر از عوامل دیگر دچار تحول کرد.
وی ادامه داد: رسالت اصلی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در این دوران رصدکردن تغییر مفهوم کودکی و به روز کردن کودکان متناسب با این تغییر و شتاب است.
سرپرست معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اظهار داشت: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از معدود سازمان هایی است که تلاش کرد تا خود را با تغییر و تحولی که دنیای کودکان را تحت تاثیر قرار داده است، وفق دهد.
دکتر امینی گفت: یکی از نقاط مثبت این اتفاق ناخوشایند تجارب زیادی بود که در این دوران کسب کردیم، تجاربی که قطعا در شرایط عادی نمی توانستیم به دست آوریم.
وی افزود: متاسفانه در دنیایی به سر می بریم که هر روز با اخبار فاجعه آمیز و ناخوشایندی روبه رو هستیم و دسترسی کودکان به این اخبار هم روزبه روز بیشتر می شود.
سرپرست معاونت فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بیان کرد: برگزاری همایش ملی دانشگاهی ادبیات کودک با همکاری دانشگاه شیراز و سایر نهادها یک اتفاق نیکو و مبارک است که کمک شایانی به سلامت اجتماعی و روانی کودکان در دوران کرونا و پسا کرونا می کند. امیدوارم این همکاری تداوم پیدا کند تا بتوانیم در کنار هم قدم های بزرگ تری برداریم و اتفاقات بهتری را برای کودکان رقم بزنیم.

هرگونه به حاشیه راندن کودکان را به چالش می کشیم
پروفسور کارین موریس استاد تعلیم و تربیت پیش دبستانی در دانشگاه اولو در فنلاند نیز در سخنانی از راه دور در این همایش گفت: موضوع سخنرانی من پیرامون اتفاقی است که در ملاقات کودک پساانسان و کتاب های تصویری رخ می دهد و عنوانی که برای سخنرانی ام برگزیدم این است که «وقتی کودک پساانسانی با کتابهای تصویری ملاقات می کند».
او در اولین پنل تخصصی این همایش گفت: ما به شدت متعهد هستیم که هر گونه به حاشیه راندن کودکان را به چالش بکشیم.
کارین موریس ادامه داد: ما در آثار خود کتاب تصویری را ایزوله نمی کنیم و ارتباط آن را به عنوان متن، شی یا هنر با نویسندگان، ناشران، منتقدان، کتابداران و خوانندگان در هر گروه سنی و همچنین ارتباط آن را با زمان و مکانی که کتاب تصویری در آن خلق شده است، در نظر می گیریم.
وی اظهار داشت: ما در پساانسان گرایی انتقادی به ویژه واقع گرایی عاملانه کارن باراد و در نظریه تاثیر، فضایی نو یافته ایم تا نارضایتی های روزافزون خود را نسبت به رویکردهای انسان محور و به خصوص بزرگسال محور بر خوانش کتاب های تصویری بروز دهیم.
موریس بیان کرد: ما باید بتوانیم از نتایج پژوهش ها و تحقیقاتمان در خصوص ملاقات کودک پساانسان با کتاب های تصویری به پرسش هایی مبنی بر اینکه «ادبیات کودک برای چه کسی است و در کار با کودک معمولا چه تصوری از کودک و کودکی نهفته است یا چه تصوری از کودک و کودکی ارائه می شود؟» پاسخ دهیم.
استاد تعلیم و تربیت پیش دبستانی در دانشگاه اولو در فنلاند، افزود: کتاب های تصویری همیشه در شبکه بی نهایتی از روابط که محل تقاطع معرفت های مختلف است قرار دارند. با وجود این خواندن و تفسیر آن ها به موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی و زیبایی شناسی محدود شده است. اما من علاقه مندم بدانم وقتی کتاب های تصویری با جهان در نیمه راه ملاقات می کنند چه می شود؟
یادآور می شود: هشتمین همایش ملی دانشگاهی دانشگاه شیراز، با همکاری معاونت پژوهشی و معاونت فرهنگی-دانشجویی دانشگاه شیراز، سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری شیراز، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی شعبه دانشگاه شیراز و مرکز منطقه ای و استناد جهان اسلام ترتیب یافت و پس از برگزاری آیین گشایش، با سه پنل علمی (و ارائه ی ۱۶ مقاله) در روزهای چهارشنبه۲۹ و پنجشنبه۳۰ اردیبهشت ماه، به صورت برخط و با شرکت جمعی از صاحب نظران، پژوهشگران و علاقه مندان به ادبیات کودک ادامه یافت.