نگاه به آثار ایرانی شرق آفریقا از دریچه یک پژوهش
«فرهنگ ملموس ایرانی در شرق آفریقا» پژوهشی است که بر نحوه گسترش تدریجی فرهنگ و تمدن ایرانی در سواحل و جزایر شرق آفریقا در بستر زمان متمرکز گشته و به لحاظ مکانی و موضوعی بر کشورهای تانزانیا (جمهوری خودمختار زنگبار)، کنیا، کومور و سومالی تمرکز یافته و از نظر زمانی نیز محدودهای حدوداً نهصدساله از دوره حاکمیت آلبویه تا دوره قاجاریه را در برمیگیرد.
این مطالعه تلاش میکند با تکیه بر اطلاعات موجود و برخی مطالعات و بررسیهای میدانی، بناهای تاریخی احداثشده توسط ایرانیان در منطقه شرق آفریقا را، در قالب موضوع اصلی بررسی کند. در همین راستا پژوهشگر سعی میکند به این سوالات پاسخ دهد که انگیزه و هدف ایرانیان شیرازیالاصل از ساخت این ابنیه چه بوده است؟ چه تعداد آثار تاریخی ایرانی در شرق افریقا وجود دارند و کیفیت و کمیت آنها چگونه است؟ آیا مختصات و ویژگیهای فرهنگی و سازهای آثار و ابنیه تاریخی ایرانی در شرق آفریقا تبیین شده است؟ چگونه میتوان آثار و ابنیه تاریخی ایران را بهنحو مطلوب حفظ و نگهداری نمود؟ توسعه پایدار مولفههای فرهنگی تمدنی ایران در جوامع شرق آفریقا از طریق آثار تاریخی چگونه امکانپذیر است؟
فرضیه اصلی این پژوهش مبتنی بر این موضوع است که ایرانیان از گذشتههای دور و از زمان استقرار در منطقه شرق آفریقا همواره بهمنزله عناصری تاثیرگذار- با تکیه بر اسلام و ارزشهای اسلامی- به نقشآفرینی در توسعه فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی پرداختهاند. به همین منظور، پژوهشگر در خلال فصول مختلف، انگیزه ایرانیان مهاجر اعم از نسل اول و نسل دوم را که بیشتر دربرگیرنده اهداف تجاری بوده و بهتدریج، معطوف به معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی شدهاند (احداث آثار تاریخی ایرانی اسلامی از جمله مساجد و نیایشگاههای متعدد در مناطق مختلف ساحلی و جزایر شرق افریقا نیز در این راستا بوده است)، از نقطهنظرهای مختلف و بر پایه شواهد به بحث گذاشته است.
پژوهشگر در این مطالعه، در باب اهداف این پژوهش به مواردی چون ارائه اطلاعات مبسوط و دست اول در مورد تاریخ ارتباطات دیرینه ایرانیان با اقوام و ملل شرق افریقا از منظر به تصویر کشیدن آثار و ابنیه تاریخی ایرانی موجود در این منطقه، معرفی جلوههای عمیق فرهنگی و تمدنی ایرانی اسلامی در شرق افریقا از گذشتههای نسبتاً دور تاکنون، معرفی نقش ارزنده ایرانیان در ارتقاء سطح تمدن و فرهنگ بومیان منطقه شرق افریقا، ارائه تصویری درخشان از معرفی اسلام و تشیع به بومیان این منطقه توسط ایرانیان ازدیرباز تاکنون و درنهایت، بازسازی و هویتبخشی گوشهای از تاریخ فرامرزی ایران که تا حدود زیادی مورد غفلت واقع شده، اشاره میکند.
در این پژوهش، علاوهبر ارائه توضیحات کامل در مورد آثار و ابنیه تاریخی ایرانی در کشورهای شرق و جنوب شرق آفریقا، تاریخ مهاجرت ایرانیان به شرق آفریقا و نقش تاثیرگذار آنها در گسترش فرهنگ و تمدن سواحل و جزایر شرق آفریقا نیز بررسی شده است.
«فرهنگ ملموس ایرانی در شرق آفریقا» نوشته امیربهرام عرب احمدی، پژوهشی انجامشده در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات است که نسخه الکترونیکی آن بر روی سایت پژوهشگاه بارگذاری شده است.