شیاطین شهر و هراس اخلاقی
«شیاطین شهر و هراس اخلاقی؛ ساختهشدن مودها و راکرها» نوشته استنلی کوهن با ترجمه اسماعیل یزدانپور بهزودی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر میشود.
«شیاطین قوم و هراس اخلاقی» در دهه ۶۰ میلادی یعنی زمانی که به حال و هوای اصطلاح «هراس اخلاقی» نزدیک بود، به نگارش درآمده است. لحن اثر طنینی از موضوعاتیست که میان جامعهشناسی جدید انحرافات و نطفههای مطالعات فرهنگی انعکاس دارد و نشاندهنده وجوه مشترکی از این دو حوزه است؛ موضوعاتی چون بزهکاری، فرهنگ جوانی، خردهفرهنگها و سبکها، وندالیسم، مواد مخدر و اوباشیگریهای پیرامون فوتبال.
کوهن در این کتاب، فرایندی را در جوامع مدرن به تصویر میکشد که در میان خود شیاطینی فرض میکنند و بهتدریج مصداقهای آشکار و مشخصی برای آن مییابند. سپس، اجزای مختلف جامعه دستدردست یکدیگر و با محوریت رسانههای جمعی آنقدر دور این مصداقها موج درست میکنند که هر امکانی برای درست دیدن و درست شنیدن تلف میشود و خودشان را هم جوگیر میکند، تاجاییکه هراسی بر سراسر جامعه سایه میافکند.
اسماعیل یزدانپور در مقدمه این کتاب نوشته که در عصر رسانههای کوچک و اجتماعی، ما بهصورت روزمره، هراسهای خردتر و پیچیدهتری را تجربه میکنیم. شرکتهای بیمه، صنایع شوینده، احزاب سیاسی، پزشکان، نظامهای آموزشی، واحدهای خبری، دولت، همسایگان، کانالهای تلگرامی و صدها سخنگوی دیگر، هراسهای اخلاقی کامل یا ناقصی را به اجرا میگذارند که خود این هراس اخلاقی میتواند موضوع یک هراس تمامعیار اخلاقی شود. به همین دلیل آگاهی از چنین پدیدهای را برای شناسایی تمام ابعاد و ویژگیهای قدیم و جدید آن ضروری میداند.
نویسنده در این کتاب اذعان میکند که به همین دلیل که نمیتوان گفت مودها و راکرها از ناکجا سر برآوردند، باید به تبیین واکنش اجتماعی و هراس اخلاقی پرداخت. او مجموعهای از گروههای مختلف قاضیها، ستوننویسها و سیاستمداران را مثل موجودات آزمایشگاهی نمیداند که به هنگام دریافت مجموعهای از محرکهای اتفاقی، واکنش یکسان نشان دهند، بلکه آنها را موجوداتی میداند که هرکدام براساس موضع، منزلت، منفعت، ایدئولوژی و ارزشهای خاص خود رفتار میکنند. برای مثال، پاسخگویی آنان به شایعه را به سازوکارهای درونی جریان شایعه مرتبط نمیداند بلکه آن را وابسته به این میداند که شایعه چقدر میتواند منافع خاص آنها را تامین کند.
کوهن معتقد است میتوان در سطوح مختلفی از تعمیمدهی، به فهمی از مبانی این هراس اخلاقی خاص رسید. در پایینترین سطح، مواردی وجود دارد که خاص مودها و راکرها است؛ در بالاترین سطح، اصولی انتزاعی وجود دارد که میتواند درمورد کلیت جامعهشناسی هراس اخلاقی (یا بهصورت کلیتر) درمورد نظریه واکنش اجتماعی به بزهکاری بهکار گرفته شود.