کتاب هایی که باید خواند؛ معرفی ۲۴ کتاب جذاب و ارزشمند
خالد حسینی «بادبادک‌باز» را زمانی می‌نویسد که کشور افغانستان یک جوّ سیاسی متغیر را از دهه‌‌ی ۱۹۷۰ تا حملات ۱۱ سپتامبر و پس از آن تجربه کرده است. بادبادک‌باز داستانِ عجیب و پیچیده‌ی دوستی میان امیر (پسر یک تاجر ثروتمند) و حسن (پسر خدمت‌کارِ پدر امیر) است تا زمانی که اختلافات فرهنگی و طبقاتی و آشفتگی‌های جنگ آن دو را از هم جدا می‌کند. حسینی سرزمین مادری‌اش را طوری برای‌مان زنده می‌کند که پس از حملات ۱۱ سپتامبر، رسانه‌های خبری هرگز نتوانستند این حقایق را بازگو کنند. او زندگی مردم عادی را به ما نشان می‌دهد که مانند ما غذا می‌خورند، می‌خوابند، عبادت میکنند، عاشق می‌شوند و به دنبال رویاهای خود هستند. این داستان روایت‌گر رازهای سربه‌مُهر، عشق پایدارِ دوستی و قدرت دگرگون‌کننده‌ی بخشش است.
این رمان که در سال ۱۹۹۰ برنده‌ی مدال نیوبِری (Newbery-نخستین جایزه‌ی ادبی کتاب کودکان در دنیا) شد، داستانِ آن‌ماری یوهانسِن (یک دختر ده ساله‌ی دانمارکی) و بهترین دوستش اِلِن است که در دوران جنگ جهانی دوم در شهر کپنهاگ زندگی میکنند. وقتی نازی‌ها شروع به جمع‌آوری نام و آدرس یهودی‌ها میکنند و ترسِ فرستاده شدن به اردوگاه‌های اقامت اجباری را به جان همه‌ی یهودی‌ها می‌اندازند، آن‌ماری و خانواده‌اش تصمیم می‌گیرند از خانوادهی اِلِن و هزاران یهودی دیگر محافظت کنند. رمان لوری یادآور این حقیقت است که تفاوت‌های فرهنگی و مذهبی، دوستان واقعی را از هم جدا نمی‌کند و عشق همواره بر نفرت چیره خواهد شد.
این جمله‌ی نخست رمان «غرور و تعصب» از به‌یادماندنی‌ترین جملات نخست رمان‌های کلاسیک است: «صغیر و کبیر فرض‌شان این است که مرد مجردِ پول‌و‌پَله‌دار قاعدتا زن می‌خواهد» با این حال، معروف‌ترین اثر جین آستین چیزی بیش از یک کُمدی رفتار دربارهی بازار ازدواج و شگردهای نفوذ به طبقه‌ی اشراف در انگلستانِ قرن نوزدهم است. غرور و تعصب همچنان یکی از ماندگارترین آثار در ادبیات انگلستان محسوب می‌شود. صرف‌نظر از لذتی که از تماشای جرقه‌های عشق بین الیزابت بِنِت و آقای دارسی می‌بریم، دلیل مهمِ علاقه‌ی خوانندگان به این اثر، توصیف صادقانه‌ی آستین از شخصیت انسان با همه‌ی زشتی‌ها و زیبایی‌هایش است. کتاب غرور و تعصب، درسِ غلبه بر اختلافات شخصیتی و طبقاتی، درسِ سخت‌نگرفتن زندگی و درسِ عشق به معشوق با همه‌ی خوبی‌ها و بدی‌هایش را به ما یادآور می‌شود.
هینتون این رمان را زمانی که فقط شانزده سال داشت و از خواندن رمان‌های پوچِ عاشقانه خسته شده بود به نگارش درآورد. او به دنبال داستانی دربارهی حقایق تلخ زندگی نوجوانان در اواسط قرن بیستم آمریکا بود و از آنجا که چنین داستان‌هایی وجود نداشت، خودش شروع به نوشتن کرد. این رمان که برنده‌ی چندین جایزه از بخش رمان بزرگ‌سالان جوان شده است، از نگاهِ پونی‌بوی کِرتیسِ یتیم، داستان گروهی از پسران خشن خیابانی را روایت می‌کند که در یکی از شهرهای ایالت اوکلاهاما زندگی میکنند و در تقلا برای زنده ماندن هستند، اما در بحبوحه‌ی خشونت، فشار هم‌سالان و خانواده‌های ازهم‌گسیخته‌شان، هوای همدیگر را دارند. این رمان یادآور این است که بزرگ شدن هرگز آسان نیست و درد، از دست دادن، دوستی و عشق تجربیاتی هستند که مرزهای اقتصادی-اجتماعی را هم ایجاد میکنند و هم از میان می‌برند.
«زنان کوچک» با فهرستی از شخصیت‌های به‌یادماندنی، ما را به خانه‌ی گرم و راحتِ یک خانوادهی آمریکایی در قرن نوزدهم دعوت می‌کند. هر خواننده‌ای می‌تواند ویژگی‌های خودش را در یکی از شخصیت‌های این داستان پیدا کند، مثلا اخلاق جو، غرور مِگ، شیطنت‌های اِیمی یا کم‌رویی بِت. این رمان داستانِ بزرگ شدن چهار خواهر (دختران مارچ) از نوجوانی تا بزرگ‌سالی در دوران جنگ داخلی آمریکاست. آنها در کنار هم با حقایق تلخ زندگی از قبیل فقر، بیماری و مرگ روبه‌رو می‌شوند و می‌آموزند که چگونه با وجود همه‌ی این تلخی‌ها دست از رویاپردازی، عشق‌ورزی و لبخند برندارند. زنان کوچک، یک رمان گیرا و جاودان دربارهی اهمیت خانواده و نعمتِ تنها نبودن است.
می‌خواهم حال‌وهوای‌تان را عوض کنم و رمانی را دربارهی حیوانات سخن‌گو به شما معرفی کنم. کیست که عاشق چنین رمانی نشود؟ این رمان کودک که بزرگ‌سالان را نیز مجذوب خود کرده است، برنده‌ی مدال لائورا اینگالز وایلدر (Laura Ingalls Wilder) شده است. رمان «تار شارلوت» که دربارهی خوکی به نام ویلبِر و رفقایش شارلوت عنکبوت و تِمپلِتون موش است، در‌های تخیل را با سرعت به روی ما باز می‌گشاید و کاری می‌کند که از خودمان بپرسیم دنیا چگونه بود اگر حیوانات سخن می‌گفتند؟ این رمان ما را با پرسش‌های جدی‌تری هم مواجه می‌کند: اگر حیوانات می‌توانستند سخن بگویند، ما با آنها چگونه رفتار می‌کردیم؟ اگر حیوانات می‌توانستند از ترس‌ها و شادی‌هایشان بگویند، آیا بشر منصفانه‌تر با آنها رفتار می‌کرد؟ این رمان یادآور زیبایی‌های طبیعت، چرخه‌ی زندگی و اهمیتِ فراموش نکردن جایگاه و ارزش همه‌ی مخلوقات زمین است.
داستان رمان در اواخر قرن بیستم در آلمان اتفاق می‌افتد. این رمان توسط رابطه‌ی عجیب یک پسر ۱۵ ساله به نام مایکل بِرگ با یک زن ۳۶ ساله‌ی بی‌سواد به نام هانا اشمیت، اپراتور تراموا (واگن برقی) و نگهبان سابق زندان آشویتس، به‌نحو جسورانه‌ای خواننده را با جنایت‌های آلمان نازی در جریان هولوکاست مواجه می‌کند. همان‌طور که مایکل خواندن را به هانا می‌آموزد، هانا نیز شخصیت انسان‌ها را به مایکل می‌شناساند و او رفته‌رفته اختلافات جزئی میان خوبی و شرارت و عواقب تصمیمات فردی را یاد می‌گیرد. «کتاب‌خوان» روایت‌گر گناه فردی و ملی، عواقب رازداری و قدرت رستگاری است.
رمان کلاسیک برونته داستانِ کشمکش‌های یک دختر جوان برای یافتن جایگاهش در دنیایی پُر از رنج و سختی است. «جین اِیر» فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه می‌کند، از رنجی که به عنوان یک دخترک یتیم در خانه‌ی عمه‌اش متحمل می‌شود و شرایط اسفناک زندگی‌اش در مدرسه‌ی لوُوود تا زمانی که به عنوان معلم سرخانه در تورنفیلد هال (خانه‌ی آقای راچِستِر مرموز و جذاب) استخدام و با رازهای سیاهی مواجه می‌شود. جِین با اراده‌ی قوی و انعطاف‌پذیری بالا در جست‌وجوی استقلالی است که انگلستان ویکتوریایی از زنان دریغ کرده است. داستان او سرمشق جاودانی از اراده‌ی یک زن در انتخاب مسیر زندگی‌اش به‌‌رغمِ سختی‌ها و استهزاء دیگران است.
«پایان رابطه» سرشار از حقایق باارزشی است که شاید بخواهید بلادرنگ آنها را تجربه کنید، اما باید یاد بگیرید که صبور باشید. این رمان داستانِ رابطه‌ی کوتاه اما سرنوشت‌ساز بین موریس بِندریکس و سارا مایلز است. وقایع داستان تاحدی در آشوب جنگ جهانی دوم رخ می‌دهد و از این‌رو کشمکش‌های فردی بر سر عشق، نفرت، احساس گناه و جست‌وجوی حقیقت و رستگاری همگی تاثرانگیز هستند. داستان موریس و سارا یادآور این حقیقت است که کارهایی که از سرِ عشق انجام می‌دهیم می‌تواند به‌طور اجتناب‌ناپذیری بر سرنوشت ما اثر بگذارد و زندگی‌مان را به سفری آمیخته با لذت و خطر مبدل سازد. عشق شاید همیشه پایدار و ابدی نباشد، اما درس‌هایی که به ما می‌آموزد ابدی هستند.
پس از اعلام انتشار رمانِ دیگری از هارپر لی که پیش از رمان «کشتن مرغ مقلد» نوشته شده است، این رمان توجه زیادی را به خود جلب کرده است. بنابراین حتی اگر این رمان را قبلا خوانده‌اید، الان زمان خوبی برای بازخوانی آن است. داستان از زبان اسکات فینچ شش ساله روایت می‌شود و دربارهی متهم کردن جوان سیاه‌پوستی به نام تام رابینسون به جرم تجاوز به یک زن سفیدپوست است. این بحران شهر آلاباما را به‌هم می‌ریزد. اَتیکِس فینچ (پدر اسکات) وکیل منصوب‌شده‌ی رابینسون است. رمان که به تناوب طنزآمیز و به‌شدت صادقانه است با نگاهی انتقادآمیز به مسائل اجتماعی نظیر سیاست‌های طبقاتی، نژادی و جنسی و گاهی به بی‌عدالتی‌های عجیب‌وغریبِ نظام حقوقی آمریکا می‌پردازد.
حتما تمام کتاب‌های هری پاتر را خوانده‌اید، اما پیشنهاد می‌کنم این رمان نخست از سری هفت‌تایی کتاب‌های هری پاتر را دوباره بخوانید. دنیای جادوگری هری پاتر هم کودکان و هم بزرگ‌سالان را مجذوب خود کرده است. داستان پسر یتیمی که کودکی سخت و غمناکی را پشت سر می‌گذارد و بعد از وقایعی متوجه می‌شود که جادوگر است. این رمان جایگاه بالایی در فهرست کتاب‌های برتر دارد. داستانِ رمان درسِ عشق جاودان دوستی، درد فقدان و پیروزی خوبی بر بدی را به ما می‌آموزد و گویای این حقیقت است که گاهی اوقات سخت‌ترین نبردهای ما، نبرد ما با خودمان است.
این رمان محبوب دربارهی مِری لِنوکس کوچک است که پدر و مادرش را در اثر بیماری وبا از دست می‌دهد و حالا در خانه‌ی اربابیِ عموی خود در انگلستان زندگی می‌کند. «باغ سرّی» یک اثر کلاسیک جاودان دربارهی زیبایی‌های طبیعت، قدرت شفابخش عشق و ایمان به سحر و جادوست. هم‌زمان با گرم شدن قلب کوچک و سرد مری با درخشش آفتاب یورکشایر (Yorkshire) و دوست شدن با کالین پسرعموی معلولش، دیکِن برادر خدمت‌کار خانه و موجودات مهربان دیگر در باغ سرّی، خواننده نیز شریک خنده‌ها و گریه‌های مری می‌شود و با او عشق، اعتماد کردن و پذیرفتن چالش‌های دنیای پیرامون را می‌آموزد.
وقتی پیتر، سوزان، اِدموند و لوسی بی‌سروصدا وارد سرزمین جادویی نارنیا می‌شوند، دوستی با حیوانات سخن‌گو و جنگیدن با جادوگر سفید، آنها را با پیوندهای خانوادگی و ارزش شجاعت بیشتر آشنا می‌کند. این رمان فقط داستانِ دنیایی نیست که در تکه‌ای از اثاثیه‌ی قدیمی خانه مخفی شده باشد. این رمان دربارهی بی‌حدومرز بودنِ قدرت تخیل انسان است. داستان در پس‌زمینه‌ی جنگ جهانی دوم در انگلستان رخ می‌دهد و سرزمین نارنیا نمایان‌گر امید ابدی به آینده‌ا‌ی بهتر و روشن‌تر است.
وقتی دختر یازده ساله‌ی یتیمی به نام آن شِرلی زندگی جدید خود را با خواهر و برادر میان‌سالی به‌نام‌های مَتیو و ماریلا کاتبِرت آغاز می‌کند، بعد از گذشت مدتی متوجه می‌شود به اشتباه به خانه‌ی آنها فرستاده شده است، چون آنها درخواست کرده بودند پسری را به فرزندی قبول کنند. با اینکه این واقعیت در آغاز آن شرلی را دچار ترس می‌کند که مبادا خانوادهی جدیدش او را طرد کنند و علاقه‌ای به او نداشته باشند، اما درنهایت تخیل پُرشور و قوی و قلب مهربان آن شرلی، نظر مساعد همه‌ی کسانی را که به‌نوعی با او برخورد میکنند، جلب می‌کند. این رمان، داستانِ دل‌پذیر عشق و دوستی و یادآور این حقیقت است گاهی اوقات نرسیدن به برخی از آرزوها بهترین اتفاقی است که می‌تواند برای ما بیفتد.
داستانِ رمان دربارهی راشل، دختر یک مادر دانمارکی و یک پدر سیاه‌پوست است. وقتی راشل، مادر و برادر کوچک‌ترش از یک آپارتمان نُه طبقه سقوط میکنند، فقط راشل زنده می‌ماند. پس از این اتفاق دل‌خراش، مادربزرگ سیاه‌پوست راشل او را به خانه‌ی خودش در محله‌‌ای می‌برد که اکثر مردم سفیدپوست هستند. راشل با پوست گندمگون و چشمان آبی با این چالش روبه‌رو می‌شود که معنای دورگه بودن را در دنیای سیاه و سفید پیرامونش درک کند. این رمان ساختار فرهنگی نژادپرستی را در آمریکا زیر سوال می‌برد و ما را با تعصبات خودمان مواجه می‌کند.
شخصیت بریجت جونز از نخستین ظهورش در سال ۱۹۹۶ تاکنون، نماد فمینیسم برای تمام زنان دنیا از انگلستان تا ژاپن بوده است. خاطرات خودتخریب‌گرانه و صادقانه‌ی او دربارهی شکست‌هایش در دوستی با مردان، مبارزاتش با چاقی و تمایلش به استقلال فردی و مالی برای خوانندگان بسیار ملموس است، زیرا اکثر افراد خاطرات او را در برهه‌ای از زندگی‌شان تجربه کرده‌اند. رمان شادی‌بخش و فُکاهی فیلدینگ تفسیرِ خنده‌دار اما منتقدانه‌ای از معنا و مفهوم زن بودن در دنیای کنونی است و به‌یاد زنان (و البته مردان) می‌اندازد که فمینیسم بیشتر بر روی پای خود ایستادن و خوددوستی تاکید می‌کند.
رمان معروف «کلبه‌ی عمو تام» سند محکومیت سیاسی آمریکا در دوران برده‌داری است. اِستو داستان چندین برده را در هم می‌بافد، از اِلیزای خشمگین گرفته که از هیچ تلاشی برای جلوگیری از فروخته شدن پسرش دریغ نمی‌کند تا عمو تامِ مهربان و فروتنی که با خون‌سردی و ملایمت سختی‌های زندگی را متحمل می‌شود و در نهایت صداقت برای اربابانش کار می‌کند. برای تام، آزادیِ روحی به‌اندازه‌ی آزادی جسمی اهمیت دارد. این رمان دربارهی استقامت روحیه‌ی انسان و تعهد اخلاقی به جنگیدن در راه راستی است.
«حباب شیشه» رمان واقع‌گرایانه‌ی بی‌نظیری بر اساس زندگی خود پلات است و داستان اِستر گرین‌وود، زن جوان بااستعدادی است که دوره‌ی کارآموزی خود را در یک مجله‌‌ی بزرگ نیویورکی در فصل تابستان آغاز می‌کند، اما درمی‌یابد که سبک زندگی نیویورکی نه‌تنها جذاب نیست، بلکه ترسناک و گیج‌کننده است. حباب شیشه که برگرفته از کشمکش‌های خود پلات با افسردگی است، نگاه درستی به روان انسان دارد و نور تازه‌ای را بر واقعیت‌های بیماری روانی می‌تاباند.
حتما بخوانید: ۱۸ عادت مخربی که همین امروز باید آنها را ترک کنید
این اثر کلاسیک از ژانر ادبیات کودک عصر ویکتوریایی، داستان دختری به نام آلیس است که پس از دنبال کردن یک خرگوش سفید تا لانه‌اش، وارد دنیای عجیب‌وغریب سحر و جادو می‌شود. با گشودن این رمان از لانه‌ی زبان‌زد این خرگوش وارد دنیای حیوانات سخن‌گو و قارچ‌های جادویی می‌‌شوید که آلیس با گاز زدن هر یک از طرفین آنها، بزرگ یا کوچک می‌شود. این رمان با مرزهای نامشخص میان دنیای واقعی و خیالی، کودکان و بزرگ‌سالان را به یک اندازه به شوق‌وذوق آورده است.
در این رمان، شخصیت عنوان داستان یعنی دوریان گری موضوع پُرتره‌‌ی نقاشی به نام باسیل هالوارد است که شیفته‌ی زیبایی دوریان شده است. دوریان با دانستنِ اینکه جوانی و زیبایی‌اش در نهایت افول خواهد کرد، آرزو می‌کند روحش را در عوض زیبایی و جوانی بفروشد و این آرزویش برآورده می‌شود. به مرور که بر زیبایی دوریان افزوده می‌شود، نقاشی پرتره‌ی او به‌طور اسرارآمیزی روزبه‌روز کریه‌تر می‌شود. این رمان با توصیفات به‌یادماندنی و دقت پدیدآورنده‌اش، ما را به چالش وامی‌دارد تا به درون خویش نگاهی بیندازیم و جنبه‌های تاریک‌تر ذات بشر و نبرد همیشگی میان خیر و شرّ را بشناسیم.
در یکی از گیراترین داستان‌های پلیسی-جنایی کریستی، قطار لوکس سریع‌السیر شرق در دل تاریکی در مقابل کوهی از برف که راه قطار را سد کرده است، متوقف می‌شود و صبح روز بعد، جسد یکی از مسافران قطار را در حالی که با ۱۲ ضربه‌ی چاقو به قتل رسیده است پیدا میکنند. همه‌ی مسافران قطار می‌توانند قاتل او باشند و به‌واسطه‌ی بوران شدید، احتمال اینکه حمله از بیرون قطار صورت گرفته باشد، بسیار بعید است. با شروع تحقیقات هرکول پوآرو، داستان پیچیده‌ای حول مقتول شکل می‌گیرد، زیرا این‌طور که برملا می‌شود همه‌ی مسافران با او ارتباط داشته‌اند. آگاتا کریستی با علاقه‌ی همیشگی‌اش به موضوع روابط پنهانی، ما را با معمایی مواجه می‌سازد که مرزهای بین عدالت حقوقی و اخلاقی را مبهم می‌کند و به چالش می‌کشد تا از خودمان بپرسیم که چه زمانی موجّه است قانون را به دست خودمان اجرا کنیم یا اصلا این کار درست است یا خیر.
این کتاب فرانسوی که به بیش از ۲۵۰ زبان و گویش جهان ترجمه شده است، داستان پسربچه‌ای را روایت می‌کند که پس از مدتی زندگی کردن در یک اخترک، تصمیم می‌گیرد خانه‌اش را برای کشف اخترک‌های دیگر و شناخت بیشتر انسان‌ها ترک کند. شازده کوچولو در سفرهایش با شخصیت‌های عجیب و جذابی از جمله پادشاهی تنها، روباهی رام‌نشده و دائم‌الخمری که مست می‌کند تا شرمساری دائم‌الخمر بودنش را فراموش کند، آشنا می‌شود. این رمان تمثیلی از حماقت انسان و تمایلش به خودتخریبی از طریق خشونت و همین‌طور داستان دل‌پذیری از قدرت دگرگون‌کننده‌ی دوستی و اعتماد است.
«خطای ستارگان بخت ما» (یا بخت پریشان)، داستان گیرا و تاثرانگیزی است که تجربیات نوجوانی به نام هِیزِل و سایر کسانی را که مانند او به سرطان مبتلا هستند، نقل می‌کند. شخصیت‌های داستان، ترس‌ها و شادی‌هایشان را به اشتراک می‌گذارند و خواننده را متوجهِ بی‌ثباتی زندگی میکنند. گرین سختی‌های یک بیماری علاج‌ناپذیر را با ظرافت و صحّت شگفت‌آوری روایت می‌کند و به ما می‌آموزد که عشق، دوستی و ایمان ماورایِ همه چیز حتی خودِ مرگ هستند.
این رمان کلاسیکِ ماجراجویانه و جادویی، داستانِ اتفاقاتی است که برای دوروتی گِیل رخ می‌دهد. روزی دوروتی و سگش توتو گرفتار تندباد می‌شوند و باد آنها را از مزرعه‌شان در کانزاس به آسمان و سرزمینی به نام اوز می‌برد، جایی که دوروتی با شخصیت‌های رنگارنگی از جمله مترسک، مرد آهنی و شیر بزدل آشنا می‌شود. دوروتی به همراه دوستان جدیدش به شهر زمرد سفر میکنند تا هریک برای یافتن دانش، عشق، شجاعت و پیدا کردن راه خانه از جادوگر مشهور آن شهر کمک بگیرند. این رمان که با فیلم معروفی به همین نام به کارگردانیِ ویکتور فلمینگ و بازیِ جودی گارلَند در نقش دوروتی جاودان شده است، روایت‌گر داستان دل‌پذیری است دربارهی دوستی و شجاعت، شاکر بودن به‌خاطر داشته‌هایمان و اینکه خانه جایی است که قلب شما آنجاست.
قبل از اینکه تصمیم بگیرید، خواندن کدام‌یک از این کتاب‌ها را اول شروع کنید، می‌توانید خلاصه‌ای از آنها را در سایت Blinkist بخوانید. Blinkist یک سرویس پولی است که خلاصه کتاب‌های مختلف را در اختیار شما قرار می‌دهد، برای آشنایی بیشتر و گرفتن کد تخفیف می‌توانید این یادداشت را درمورد آن بخوانید. با خواندن خلاصه کتاب در وقت‌تان صرفه‌جویی می‌شود و می‌توانید قبل از خواندن کتاب درمورد کتاب‌های بیشتری اطلاعات مفیدی کسب کنید.