بیانیه مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها
بیانیه مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها
با سلام و احترام،
بازگشت به اعلام نظرات ریاست محترم سازمان هواشناسی جناب آقای دکتر پرهیزگار درخصوص باروری ابرها مورخ 18 بهمن 1396 در وبسایت خبرگزاری ایسنا ( این لینک )، موسسه تحقیقات آب ـ مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها با توجه به تجربات علمی و عملی ارزشمند 20 ساله کسب‌شده در وزارت نیرو، نکات و موارد مهم زیر را بعنوان پاسخ تقدیم میدارد.
1ـ براساس سومین ویرایش کتاب "راهنمای اجرای پروژه‌های باروری ابرها با هدف افزایش بارش" منتشر شده توسط انجمن مهندسین عمران آمریکا American Society of Civil Engineers - ASCE در سال 2016 که مستند بر مقالات علمی معتبر جهانی بوده و کتاب مرجع پروژه‌های باروری ابرها در سراسر دنیا محسوب می‌شود (کتاب ASCE - 2016) و آخرین بیانیه رسمی انجمن تعدیل وضع هوا در سال 2011 (صفحات 145 تا 150 کتاب ASCE - 2016): "باروری ابرهای سرد می‌تواند بارش را در مناطق مستعد و شرایط مناسب به میزان 5 تا 15درصد افزایش دهد."
بدیهی است و البته کارشناسان امور آب و تصمیم‌سازان آگاه خود می‌دانند در کشورهایی مانند ایران که با خشکسالی دست و پنجه نرم می‌کنند و در دهه‌های اخیر با افزایش تدریجی شدت خشکسالی مواجه بوده‌است، یک قطره آب چه ارزشی داشته و استحصال حتی 10 درصد بارش بیشتر تا چه میزان می‌تواند در کاهش خسارات ناشی از خشکسالی مؤثر و چشمگیر باشد. به همین دلیل و با استناد به آخرین گزارش تیم تخصصی سازمان جهانی هواشناسی درخصوص تعدیل وضع هوا در سال 2016 علاوه بر کشور آمریکا، استرالیا، فلسطین اشغالی، چین، تایلند و هند که از بدو ابداع این فناوری تاکنون بصورت پیوسته و در برخی موارد ناپیوسته بطور جدی به اجرای این برنامه‌ها اقدام می‌کنند، به دلیل کمبود روز افزون منابع آب، تعداد کشورهای فعال در زمینه اجرای «عملیات باروری ابرها» در سال 2016 به 56 کشور افزایش یافته است و کشورهایی همچون امارات متحده عربی با داشتن تنها بطور متوسط 15 روز بارشی با تجهیز خود به امکانات بارورسازی ابرها از جمله 6 هواپیمای بارورسازی و 5 رادار هواشناسی با کمک شرکتهای آمریکایی سالانه اقدام به اجرای بطور متوسط 200 عملیات بارورسازی ابرها نموده و یا کشور خشکی همچون عمان با کمک کارشناسان استرالیایی چندسالی است برنامه‌های افزایش بارش را در کشورش آغاز نموده است. فلسطین اشغالی نیز که خود پیشگام در امر بارورسازی ابرها می‌باشد همزمان با اجرای پیوسته باروری ابرها طی 50 سال گذشته در قسمتهای شمالی کشور خود، برنامه‌های تحقیقاتی خود در بخشهای جنوبی کشورش را در دستور کار قرار داده است.
2ـ براساس گزارش تیم تخصصی سازمان جهانی هواشناسی درخصوص تعدیل وضع هوا در سال 2016، آمریکا یکی از کشورهایی است که بیشترین سرمایه‌گذاری را همراه با کشورهای چین، تایلند و هند جهت فعالیت‌های بارورسازی ابرها در کشورش انجام می‌دهد. براساس این سند، بیشتر برنامه‌های جدید عملیاتی حتی در آمریکا بدون هیچگونه ارزیابی و یا با ارزیابی‌های محدود آغاز شده و برخی پروژه‌ها از قبیل پروژه باروری ابرها در یوتا یا استرالیا، زیر نظر شرکتهای تأمین نیروی برقآبی در طول 50 سال بطور مستمر و بدون وقفه انجام می‌شوند. بنابراین، برخلاف ادعای مطرح‌شده درخصوص اینکه آمریکا برنامه‌های بارورسازی ابرها را رها نموده است، پروژه‌های باروری ابرها در این کشور هم از نظر اجرایی و هم از نظر تحقیقات کاربردی هرساله رشد چشمگیری داشته است. گواه این ادعا اینکه براساس گزارش تیم تخصصی سازمان هواشناسی در سال 2013 بودجه اختصاص‌یافته در این زمینه در این سال نسبت به 5 سال قبل از آن افزایش داشته است. شکل زیر نقشه پهنه‌بندی ارتفاعات آمریکا را نشان می‌دهد.
شکل 1: پهنه‌بندی ارتفاعات در کشور آمریکا. براساس گزارشات موجود، تمام ایالت‌های نیمه غربی شامل: کالیفرنیا، نوادا، یوتا، وایومینگ، آریزونا، نیومکزیکو، آیداهو، مونتانا و اورگان در حال باروری ابرهای سرد و ایالت‌های کانزاس، تگزاس و داکوتای شمالی در حال باروری ابرهای گرم می‌باشند.
براساس گزارشات منتشر شده از این کشور، تمامی ایالات نیمه غربی آمریکا شامل 9 ایالت که بر روی نقشه مشخص شده‌اند حتی در مناطق خشکی از قبیل: ایالات نوادا و یوتا (برخلاف ادعای مطرح‌شده درخصوص عدم قابلیت اجرای این برنامه در مناطق خشک) عمدتاً در مناطق کوهستانی با تعریف پروژه‌های جداگانه براساس حوزه آبریز، دارای یک شبکه منسجم ژنراتورهای زمینی بوده و همزمان نیز با استفاده از هواپیما پروژه‌های باروری ابرها را انجام می‌دهند.
این پروژه‌ها در تمام این ایالت‌ها با مدیریت "شرکتهای مدیریت منابع آب"، "احیا اراضی و منابع طبیعی" و شرکتهای "تولید نیروی برقآبی" و با کمک 6 نهاد و شرکت علمی و اجرایی زیر انجام می‌شود. جالب توجه اینکه شرکت مهندسین مشاور تعدیل وضع هوای آمریکای شمالی (The North American Weather Modification Council (NAWMC در 25 ژانویه 2011 در ایالت تگزاس کار خود را در زمینه بارورسازی ابرها آغاز نموده که گواهی دیگری بر توسعه فعالیت‌های بارورسازی ابرها در آمریکا می‌باشد.
شکل زیر پهنه‌بندی ارتفاعات کشور را نشان می‌دهد که به راحتی با مقایسه آن با پهنه‌بندی ارتفاعات کشور آمریکا دیده می‌شود در نقاط مختلف ایران شامل: شرق، غرب، شمال و جنوب کشور پتانسیل بسیار خوبی جهت اجرای این برنامه‌ها وجود دارد که با برنامه‌ریزی جامع مدیریت منابع آب جوی می‌توان با توسعه فعالیت‌های اجرایی، هم به روش زمینی و هم با استفاده از هواپیما، زمینه را جهت استحصال بیشتر این منابع عظیم آب فراهم نمود. قابل توجه اینکه ارزیابی انجام شده توسط تیم تخصصی و علمی موسسه آب دانشگاه تهران از پروژه باروری ابرها در سال آبی 94ـ93 حاکی از استحصال 2 و 0/105 میلیارد مترمکعب آب استحصالی شامل: آب‌های زیرزمینی و رواناب به ترتیب در مناطق مرکزی ایران و استان تهران و مناطق مجاور بوده است.
براساس گزارشات منتشر شده از این کشور، تمامی ایالات نیمه غربی آمریکا شامل 9 ایالت که بر روی نقشه مشخص شده‌اند حتی در مناطق خشکی از قبیل: ایالات نوادا و یوتا (برخلاف ادعای مطرح‌شده درخصوص عدم قابلیت اجرای این برنامه در مناطق خشک) عمدتاً در مناطق کوهستانی با تعریف پروژه‌های جداگانه براساس حوزه آبریز، دارای یک شبکه منسجم ژنراتورهای زمینی بوده و همزمان نیز با استفاده از هواپیما پروژه‌های باروری ابرها را انجام می‌دهند.
این پروژه‌ها در تمام این ایالت‌ها با مدیریت "شرکتهای مدیریت منابع آب"، "احیا اراضی و منابع طبیعی" و شرکتهای "تولید نیروی برقآبی" و با کمک 6 نهاد و شرکت علمی و اجرایی زیر انجام می‌شود. جالب توجه اینکه شرکت مهندسین مشاور تعدیل وضع هوای آمریکای شمالی (The North American Weather Modification Council (NAWMC در 25 ژانویه 2011 در ایالت تگزاس کار خود را در زمینه بارورسازی ابرها آغاز نموده که گواهی دیگری بر توسعه فعالیت‌های بارورسازی ابرها در آمریکا می‌باشد.
(Weather Modification Incorporated (WMI
(North American Weather Consultants, Inc (NAWC
(Cloud Seeding Operations and Atmospheric Research (SOAR
(National Center for Atmospheric Research (NCAR
(Desert Research Center (DRI
(The North American Weather Modification Council (NAWMC
3ـ باروری ابرها در ایران که از 20 سال گذشته توسط
"مرکز ملی باروری ابرها"
وابسته به وزارت نیرو با مرکزیت یزد اما با رسالت فعالیت ملی در سطح کشور اجرا شده است. برخلاف ادعای مطرح‌شده مبنی بر اجرای صرف آن در مناطق خشک و کم بارش که نشان از عدم اطلاع کافی از وضعیت اجرای این برنامه‌ها در کشور دارد، مختص استان یزد نبوده و در استانهای شمالی، شمال‌غربی و غربی کشور از جمله استانهای گیلان، زنجان، آذربایجان غربی و شرقی، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد نیز به اجرا درآمده است (16 استان کشور تحت پوشش عملیات بارورسازی ابرها قرار گرفته‌اند). پروژه‌های افزایش بارش در استان یزد نیز نه تنها بر روی ارتفاعات این استان که پتانسیل مناسبی برای اجرای بارورسازی دارند، انجام شده است بلکه به دلیل پتانسیل بالای رشته کوههای زاگرس بویژه ارتفاعات کوهرنگ و نقش حیاتی آن در تأمین آب استان یزد، با اولویت بیشتری در این مناطق اجرا شده و نتایج قابل توجهی نیز بدست آمده است بطوریکه به جرات می‌توان ادعا نمود بخش قابل توجهی از آب انتقالی ارتفاعات کوهرنگ به استان یزد توسط منابع آب جوی از طریق بارورسازی ابرها تولید می‌شود.
(North American Weather Consultants, Inc (NAWC
(Cloud Seeding Operations and Atmospheric Research (SOAR
(National Center for Atmospheric Research (NCAR
(Desert Research Center (DRI
(The North American Weather Modification Council (NAWMC
شکل زیر پهنه‌بندی ارتفاعات کشور را نشان می‌دهد که به راحتی با مقایسه آن با پهنه‌بندی ارتفاعات کشور آمریکا دیده می‌شود در نقاط مختلف ایران شامل: شرق، غرب، شمال و جنوب کشور پتانسیل بسیار خوبی جهت اجرای این برنامه‌ها وجود دارد که با برنامه‌ریزی جامع مدیریت منابع آب جوی می‌توان با توسعه فعالیت‌های اجرایی، هم به روش زمینی و هم با استفاده از هواپیما، زمینه را جهت استحصال بیشتر این منابع عظیم آب فراهم نمود. قابل توجه اینکه ارزیابی انجام شده توسط تیم تخصصی و علمی موسسه آب دانشگاه تهران از پروژه باروری ابرها در سال آبی 94ـ93 حاکی از استحصال 2 و 0/105 میلیارد مترمکعب آب استحصالی شامل: آب‌های زیرزمینی و رواناب به ترتیب در مناطق مرکزی ایران و استان تهران و مناطق مجاور بوده است.
شکل2: پهنه‌بندی ارتفاعات ایران. ارتفاعات البرز، زاگرس و دیگر ارتفاعات واقع در کشور ایران پتانسیل بسیار خوبی جهت اجرای بارورسازی ابرها ایجاد می‌کنند.
4ـ براساس مقالات علمی معتبر که نتایج آنها همگی در کتاب ASCE - 2016 گردآوری شده است، نسبت سود به هزینه در بیشتر پروژه‌های باروری ابرها نسبت به روشهای دیگر، مطلوب و قابل توجه ذکر شده است که کاملا عکس ادعای مطرح‌شده در مصاحبه خبری درخصوص نیاز به مبالغ سنگین برنامه‌های باروری ابرها می‌باشد. براساس این کتاب مرجع، نسبت سود به هزینه در ایالت یوتا 3 به 1 تا 10 به 1 و در ایالت کالیفرنیا 13 به 1 تا 61 به 1 و هزینه تولید یک مترمکعب آب حاصل از اجرای برنامه باروری ابرها 1 دلار بر ایکر فوت و یا به عبارتی 1 دلار بر 1234 مترمکعب (0/0008 دلار بر مترمکعب) گزارش شده است. برای نمونه در ایالت یوتا 18 استان با مشارکت 0/5 میلیون دلار باروری ابرها را در حوزه‌های آبریز آن به اجرا گذاشته‌اند.
در ایران نیز نتایج سه دوره ارزیابی اقتصادی از پروژه‌های باروری ابرها که هم توسط مهندسین مشاور مهاب قدس و هم توسط گروه اقتصاد دانشگاه تهران انجام شده، هزینه هر مترمکعب آب استحصالی حاصل از اجرای باروری ابرها در ایران را بین 80 تا 440 ریال برآورد نموده است که در مقایسه با روشهای دیگر تأمین آب بسیار مقرون به صرفه است (گزارشات مربوطه در مرکز اسناد مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها وجود دارد). شایان ذکر است اعتبارات مرکز ملی باروری ابرها که صرف اجرای پروژه‌های افزایش بارش در نقاط مختلف کشور با دو فروند هواپیمای بارورسازی ابرها، بهره‌برداری از سه دستگاه رادار هواشناسی روسی در مناطق مرکزی ایران، تأمین مواد باروری و دیگر هزینه‌های جاری و قراردادهای منعقده جهت انجام مطالعات و تحقیقات باروری ابرها بوده است، از ابتدای تأسیس تاکنون بطور متوسط 4 میلیارد تومان بوده است. برای مثال اعتبارات سال گذشته مرکز تنها 9 میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با هزینه‌های سایر روشهای تأمین آب جزئی است. نظر به اینکه با استفاده از فناوری بارورسازی ابرها آب تولید می‌شود بنابراین امتیاز بالایی در مقایسه با روشهای انتقال آب از منابع آبی دارد.
5ـ با توجه بصورتجلسه میان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی در سال 1357 که موضوع "تحقیقات" برعهده سازمان هواشناسی و موضوع "اجرا" برعهده وزارت نیرو گذاشته شده است، انتظار می‌رفت پس از گذشت 20 سال از اجرای این فناوری در کشور، مطالب علمی مطرح‌شده در این مصاحبه خبری از غنای علمی لازم برخوردار باشد. امید است سازمان هواشناسی همگام با وزارت نیرو بتواند در شناخت صحیح اصول علمی پروژه‌های باروری ابرها به نحو مطلوبی گام بردارد.
در ابتدا اینکه نظر اعلام‌شده مبنی بر وجود جریانات صعودی و رطوبت کافی در ابرهای جبهه‌ای ایران و عدم نیاز آنان به بارورسازی و یا ادعای اطمینان از وجود مؤلفه‌های بارش در این ابرها مستلزم این است که سازمان هواشناسی تحقیقات میدانی درون ابر را انجام داده باشد که این سازمان به دلیل نداشتن تجهیزات کافی تاکنون در این‌خصوص هیچ تحقیقاتی انجام نداده و بنابراین، صحت موارد مطروحه دارای ابهام است. از آن مهمتر اینکه باروری ابرها در کشور بر روی ابرهای سرد صورت می‌گیرد و بنابراین، براساس اصول علمی تأییدشده دنیا (صفحات 82 و 83 ASCE - 2016) درخصوص این نوع از باروری، یدیدنقره نقش هسته‌های یخ‌ساز را در ابر ایفا می‌نماید و نه هسته تراکم. به عبارتی برخلاف موارد مطرح‌شده در مصاحبه خبری، هسته‌های میعان در این زمینه نقشی نداشته و مربوط به ابرهای گرم می‌باشد که عمدتاً در ایالت‌های تگزاس، داکوتای شمالی و کانزاس آمریکا و کشورهایی مانند: هند، تایلند و امارات متحده عربی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن، رادارهای هواشناسی در سطح دنیا قادر به شناخت برخی پارامترهای مهم فیزیکی ابر می‌باشد و اطلاعات تکمیلی درخصوص میکروفیزیک ابر با نمونه‌گیری جوی با استفاده از هواپیماهای تحقیقاتی میسر است. رادارهای هواشناسی اطلاعات لازم درخصوص یافتن فرصت‌های باروری شامل: پارامترهای مؤثر در کارآیی یدیدنقره را بطور مناسبی در اختیار کارشناسان هدایت پرواز عملیات باروری قرار می‌دهند و خوشبختانه سازمان هواشناسی خود مجهز به 9 دستگاه رادار هواشناسی با قابلیت‌های بالایی می‌باشد که در صورت تمدید مجوز دسترسی به آن از طرف این سازمان، نیاز این مرکز را جهت باروری ابرها در نیمه غربی ایران برآورده می‌کند و امید است مدیریت این سازمان با گسترش فعالیت‌های خود و تجهیز نیمه شرقی کشور به رادارهای هواشناسی زمینه اجرای مناسب باروری ابرها را در این مناطق نیز فراهم آورد و شاهد همکاری صمیمانه‌تر این سازمان با مرکز ملی باروری ابرها در آینده نزدیک باشیم کما اینکه "مطالعات امکان‌سنجی باروری ابرها در حوزه‌های آبریز ایران" طی انعقاد قراردادی میان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی توسط آن سازمان ـ پژوهشکده هواشناسی انجام شده که در سال 1395 به پایان رسید. براساس نتایج این مطالعه، زمان‌ها و مکان‌های مناسب برای بارورسازی ابرها و بسیاری جزئیات دیگر درخصوص فناوری بارورسازی ابرها در مناطق مختلف کشور به تفکیک به وزارت نیرو اعلام‌شده است.
4ـ براساس مقالات علمی معتبر که نتایج آنها همگی در کتاب ASCE - 2016 گردآوری شده است، نسبت سود به هزینه در بیشتر پروژه‌های باروری ابرها نسبت به روشهای دیگر، مطلوب و قابل توجه ذکر شده است که کاملا عکس ادعای مطرح‌شده در مصاحبه خبری درخصوص نیاز به مبالغ سنگین برنامه‌های باروری ابرها می‌باشد. براساس این کتاب مرجع، نسبت سود به هزینه در ایالت یوتا 3 به 1 تا 10 به 1 و در ایالت کالیفرنیا 13 به 1 تا 61 به 1 و هزینه تولید یک مترمکعب آب حاصل از اجرای برنامه باروری ابرها 1 دلار بر ایکر فوت و یا به عبارتی 1 دلار بر 1234 مترمکعب (0/0008 دلار بر مترمکعب) گزارش شده است. برای نمونه در ایالت یوتا 18 استان با مشارکت 0/5 میلیون دلار باروری ابرها را در حوزه‌های آبریز آن به اجرا گذاشته‌اند.
در ایران نیز نتایج سه دوره ارزیابی اقتصادی از پروژه‌های باروری ابرها که هم توسط مهندسین مشاور مهاب قدس و هم توسط گروه اقتصاد دانشگاه تهران انجام شده، هزینه هر مترمکعب آب استحصالی حاصل از اجرای باروری ابرها در ایران را بین 80 تا 440 ریال برآورد نموده است که در مقایسه با روشهای دیگر تأمین آب بسیار مقرون به صرفه است (گزارشات مربوطه در مرکز اسناد مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها وجود دارد). شایان ذکر است اعتبارات مرکز ملی باروری ابرها که صرف اجرای پروژه‌های افزایش بارش در نقاط مختلف کشور با دو فروند هواپیمای بارورسازی ابرها، بهره‌برداری از سه دستگاه رادار هواشناسی روسی در مناطق مرکزی ایران، تأمین مواد باروری و دیگر هزینه‌های جاری و قراردادهای منعقده جهت انجام مطالعات و تحقیقات باروری ابرها بوده است، از ابتدای تأسیس تاکنون بطور متوسط 4 میلیارد تومان بوده است. برای مثال اعتبارات سال گذشته مرکز تنها 9 میلیارد تومان بوده است که در مقایسه با هزینه‌های سایر روشهای تأمین آب جزئی است. نظر به اینکه با استفاده از فناوری بارورسازی ابرها آب تولید می‌شود بنابراین امتیاز بالایی در مقایسه با روشهای انتقال آب از منابع آبی دارد.
5ـ با توجه بصورتجلسه میان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی در سال 1357 که موضوع "تحقیقات" برعهده سازمان هواشناسی و موضوع "اجرا" برعهده وزارت نیرو گذاشته شده است، انتظار می‌رفت پس از گذشت 20 سال از اجرای این فناوری در کشور، مطالب علمی مطرح‌شده در این مصاحبه خبری از غنای علمی لازم برخوردار باشد. امید است سازمان هواشناسی همگام با وزارت نیرو بتواند در شناخت صحیح اصول علمی پروژه‌های باروری ابرها به نحو مطلوبی گام بردارد.
در ابتدا اینکه نظر اعلام‌شده مبنی بر وجود جریانات صعودی و رطوبت کافی در ابرهای جبهه‌ای ایران و عدم نیاز آنان به بارورسازی و یا ادعای اطمینان از وجود مؤلفه‌های بارش در این ابرها مستلزم این است که سازمان هواشناسی تحقیقات میدانی درون ابر را انجام داده باشد که این سازمان به دلیل نداشتن تجهیزات کافی تاکنون در این‌خصوص هیچ تحقیقاتی انجام نداده و بنابراین، صحت موارد مطروحه دارای ابهام است. از آن مهمتر اینکه باروری ابرها در کشور بر روی ابرهای سرد صورت می‌گیرد و بنابراین، براساس اصول علمی تأییدشده دنیا (صفحات 82 و 83 ASCE - 2016) درخصوص این نوع از باروری، یدیدنقره نقش هسته‌های یخ‌ساز را در ابر ایفا می‌نماید و نه هسته تراکم. به عبارتی برخلاف موارد مطرح‌شده در مصاحبه خبری، هسته‌های میعان در این زمینه نقشی نداشته و مربوط به ابرهای گرم می‌باشد که عمدتاً در ایالت‌های تگزاس، داکوتای شمالی و کانزاس آمریکا و کشورهایی مانند: هند، تایلند و امارات متحده عربی صورت می‌گیرد. علاوه بر آن، رادارهای هواشناسی در سطح دنیا قادر به شناخت برخی پارامترهای مهم فیزیکی ابر می‌باشد و اطلاعات تکمیلی درخصوص میکروفیزیک ابر با نمونه‌گیری جوی با استفاده از هواپیماهای تحقیقاتی میسر است. رادارهای هواشناسی اطلاعات لازم درخصوص یافتن فرصت‌های باروری شامل: پارامترهای مؤثر در کارآیی یدیدنقره را بطور مناسبی در اختیار کارشناسان هدایت پرواز عملیات باروری قرار می‌دهند و خوشبختانه سازمان هواشناسی خود مجهز به 9 دستگاه رادار هواشناسی با قابلیت‌های بالایی می‌باشد که در صورت تمدید مجوز دسترسی به آن از طرف این سازمان، نیاز این مرکز را جهت باروری ابرها در نیمه غربی ایران برآورده می‌کند و امید است مدیریت این سازمان با گسترش فعالیت‌های خود و تجهیز نیمه شرقی کشور به رادارهای هواشناسی زمینه اجرای مناسب باروری ابرها را در این مناطق نیز فراهم آورد و شاهد همکاری صمیمانه‌تر این سازمان با مرکز ملی باروری ابرها در آینده نزدیک باشیم کما اینکه "مطالعات امکان‌سنجی باروری ابرها در حوزه‌های آبریز ایران" طی انعقاد قراردادی میان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی توسط آن سازمان ـ پژوهشکده هواشناسی انجام شده که در سال 1395 به پایان رسید. براساس نتایج این مطالعه، زمان‌ها و مکان‌های مناسب برای بارورسازی ابرها و بسیاری جزئیات دیگر درخصوص فناوری بارورسازی ابرها در مناطق مختلف کشور به تفکیک به وزارت نیرو اعلام‌شده است.
6ـ پیرامون ادعای مطرح‌شده در مصاحبه خبری درخصوص اثرات مخرب زیست‌محیطی و خطرناک‌بودن پروژه باروری ابرها در کتاب ASCE - 2016، ضمن اینکه تأکید می‌کند مطالعات وسیع میدانی و آزمایشگاهی نشان داده‌اند استحصال آب از طریق باروری ابرها هیچ تأثیر معناداری بر محیط‌زیست ندارد، اثرات محیط‌زیستی این برنامه‌ها را از همان نوع و مقداری می‌داند که در اثر افزایش بارش طبیعی رخ می‌دهد. همانند: تغییر تدریجی ترکیب بوته گیاه وقتی در اقلیم مرطوب‌تر قرار می‌گیرد. مطابق با این سند، خطر زیست‌محیطی استفاده از مواد هسته‌ساز یخی بویژه یدیدنقره ناچیز بوده و تأثیر معناداری بر گیاهان و حیوانات ندارد. علاوه بر آن، براساس بیانیه انجمن تعدیل وضع هوا در سال 2009 (پیوست 7) مطالعات نشان می‌دهند در اثر تمامی فعالیت‌های صنعتی از جمله: روکش‌های الکتروشیمیایی، تولیدات آلیاژ فلزات خاص و اجزاء الکتریکی، صنایع عکاسی، فضولات شهری و کارخانجات تصفیه فاضلاب و غیره مقدار 2/740/000 کیلوگرم نقره در سال 1978 به محیط‌زیست ایالات متحده امریکا وارد شده است. در حالیکه در همان سال در اثر فعالیت‌های باروری ابرها در ایالت‌های غربی آمریکا تنها 3000 کیلوگرم نقره (بصورت یدیدنقره) به محیط‌زیست اضافه شده که در حدود 0/1 درصد از آن محسوب می‌شود. به عبارت دیگر، غلظت نقره وارد شده به محیط‌زیست بسیار کمتر از سطوح سمی آن می‌باشد (صفحه 3 کتاب ASCE - 2016).
7ـ تاکنون مرکز ملی باروری ابرها در هیچ سند مکتوب و یا مصاحبه خبری ادعا نکرده که می‌تواند مشکل کم‌آبی کشور را حل کند و برخلاف ادعای مطرح‌شده توسط ریاست سازمان هواشناسی مبنی بر اعتقاد وزارت نیرو بر نقش باروری ابرها در جبران کم‌بارشی و یا برطرف نمودن خشکسالی، کارشناسان مرکز ملی باروری ابرها در تمام جلسات مدیریتی و کارشناسی اعلام نموده‌اند؛ باروری ابرها را باید بعنوان ابزاری در جعبه ابزار مدیریت منابع آب در نظر گرفت و آن را بطور پیوسته و ممتد حتی در دوره‌های ترسالی به اجرا درآورد. لازم به توضیح است منابع و اسناد علمی معتبر نیز گویای این موضوع می‌باشند. برای مثال براساس بیانیه رسمی سازمان جهانی هواشناسی در سال 2010 (صفحات 151 تا 154 کتاب ASCE - 2016): "بایستی به تعدیل آب و هوا بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت یکپارچه منابع آب نگاه شود".
و براساس بیانیه رسمی انجمن مهندسین آمریکا در سال 2012 (صفحات 144 و 145 کتاب ASCE - 2016): "افزایش تقاضای آب در اثر افزایش جمعیت و موضوعات محیط‌زیستی، منابع جهانی آب را تحت‌فشار قرار داده و بنابراین، مدیریت و طراحی مناسب آب جوی می‌تواند پتانسیلی برای افزایش قابل ملاحظه منابع آب طبیعی توأم با کاهش هزینه‌های زیاد در ایجاد امکانات جدید باشد".
همچنین براساس بیانیه انجمن هواشناسی آمریکا در سال 2010 (صفحه 149 ASCE - 2016): "افزایش بارش از طریق باروری ابرها بایستی بصورت مداوم و پیوسته بعنوان یک اقدام تسکین و تخفیف خشکسالی در نظر گرفته شود. فرصت‌های افزایش بارش در طول دوره خشکسالی کاهش می‌یابد و اگر بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت آب در طولانی مدت و بصورت پیوسته و مداوم در سال‌های متمادی در نظر گرفته شود، برنامه‌های افزایش بارش در تخفیف اثرات خشکسالی مؤثرتر خواهد بود. چرا که موجب ایجاد فرصت‌هایی برای ایجاد رطوبت خاک، بهبود زمین‌های کشاورزی و افزایش مخازن آبی خواهد شد".
باروری ابرها در حال حاضر و براساس نظرات صاحبنظران این فناوری در دنیا، منعطف‌ترین نوع مدیریت آب را بخود اختصاص می‌دهد. چرا که یک فناوری قابل اجرا از یک منطقه به منطقه دیگر بوده و نیازی به ساختن سازه‌های بزرگ، پایدار و گران از قبیل: سامانه‌های انتقال آب را ندارد. از طرفی، پروژه‌ها می‌توانند به سرعت جابه‌جا شده و عملیات باروری براساس نیازهای آبی تنظیم شوند و در صورت ایجاد شرایط خطرناک آب و هوایی به سرعت به حالت تعلیق درآیند.
بنابراین، با عنایت به اینکه کشور ایران در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک دنیا قرار گرفته است و اثرات پدیده "تغییر اقلیم" بصورت روزافزون گریبانگیر کشورهایی از جمله ایران خواهد شد که با چالش تأمین آب کافی مواجه می‌باشند، انتظار می‌رود مسئولان، تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان کشور با همدلی و همکاری بیشتر با کلان‌نگری و در نظرگرفتن منافع ملی، تلاش نمایند تا نه تنها از تمام راهکارهای ممکن جهت رفع مشکلات و کمبودهای کشور استفاده نمایند بلکه با به اشتراک‌گذاشتن امکانات، تجهیزات، دانش و قابلیت‌های خود جایگاه خود را بویژه در فناوری‌های جدید در دنیا و بویژه در منطقه خاورمیانه حفظ نمایند.
و سخن پایانی:
v باروری ابرها بعنوان شاخه‌ای از علم تعدیل وضع هوا، مجموعه‌ای از فناوری‌های ایمن، علمی و ثابت‌شده جهت افزایش بارش یا برف، کاهش خسارات تگرگ و مه‌زدایی می‌باشد.
v علوم مربوط به بارورسازی ابرها بعنوان زیرمجموعه تعدیل وضع هوا موضوعی بسیار تخصصی است که علاوه بر جنبه دانش و فناوری نهفته در آن، نیازمند کسب تجربه و تبحر در حین اجرا می‌باشد و صرف تحصیل یا داشتن تجربه در رشته هواشناسی، موجب تخصص و کسب علم در حوزه میان‌رشته‌ای تعدیل وضع هوا، علی‌رغم ارتباط بین آنها نمی‌گردد.
v طرح سؤال "آیا باروری ابرها بحران آب را رفع می‌کند؟" اساساً اشتباه است! چرا که هیچ فناوری به تنهایی نمی‌تواند بحران آب را حل نماید. بلکه با مجموعه ابزارهای مدیریت منابع آب که یکی از آنها باروری ابرها با هدف مدیریت عرضه آب است، می‌توان با تغییرات آب و هوا سازگار شد و با مدیریت همزمان مصرف و عرضه آب می‌توان به موفقیت رسید. بنابراین، انتظار بیهوده از یک فناوری و یک راهکار چیزی جز ضربه زدن به کل برنامه‌های مدیریت آب نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت .
7ـ تاکنون مرکز ملی باروری ابرها در هیچ سند مکتوب و یا مصاحبه خبری ادعا نکرده که می‌تواند مشکل کم‌آبی کشور را حل کند و برخلاف ادعای مطرح‌شده توسط ریاست سازمان هواشناسی مبنی بر اعتقاد وزارت نیرو بر نقش باروری ابرها در جبران کم‌بارشی و یا برطرف نمودن خشکسالی، کارشناسان مرکز ملی باروری ابرها در تمام جلسات مدیریتی و کارشناسی اعلام نموده‌اند؛ باروری ابرها را باید بعنوان ابزاری در جعبه ابزار مدیریت منابع آب در نظر گرفت و آن را بطور پیوسته و ممتد حتی در دوره‌های ترسالی به اجرا درآورد. لازم به توضیح است منابع و اسناد علمی معتبر نیز گویای این موضوع می‌باشند. برای مثال براساس بیانیه رسمی سازمان جهانی هواشناسی در سال 2010 (صفحات 151 تا 154 کتاب ASCE - 2016): "بایستی به تعدیل آب و هوا بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت یکپارچه منابع آب نگاه شود".
و براساس بیانیه رسمی انجمن مهندسین آمریکا در سال 2012 (صفحات 144 و 145 کتاب ASCE - 2016): "افزایش تقاضای آب در اثر افزایش جمعیت و موضوعات محیط‌زیستی، منابع جهانی آب را تحت‌فشار قرار داده و بنابراین، مدیریت و طراحی مناسب آب جوی می‌تواند پتانسیلی برای افزایش قابل ملاحظه منابع آب طبیعی توأم با کاهش هزینه‌های زیاد در ایجاد امکانات جدید باشد".
همچنین براساس بیانیه انجمن هواشناسی آمریکا در سال 2010 (صفحه 149 ASCE - 2016): "افزایش بارش از طریق باروری ابرها بایستی بصورت مداوم و پیوسته بعنوان یک اقدام تسکین و تخفیف خشکسالی در نظر گرفته شود. فرصت‌های افزایش بارش در طول دوره خشکسالی کاهش می‌یابد و اگر بعنوان بخشی از استراتژی مدیریت آب در طولانی مدت و بصورت پیوسته و مداوم در سال‌های متمادی در نظر گرفته شود، برنامه‌های افزایش بارش در تخفیف اثرات خشکسالی مؤثرتر خواهد بود. چرا که موجب ایجاد فرصت‌هایی برای ایجاد رطوبت خاک، بهبود زمین‌های کشاورزی و افزایش مخازن آبی خواهد شد".
باروری ابرها در حال حاضر و براساس نظرات صاحبنظران این فناوری در دنیا، منعطف‌ترین نوع مدیریت آب را بخود اختصاص می‌دهد. چرا که یک فناوری قابل اجرا از یک منطقه به منطقه دیگر بوده و نیازی به ساختن سازه‌های بزرگ، پایدار و گران از قبیل: سامانه‌های انتقال آب را ندارد. از طرفی، پروژه‌ها می‌توانند به سرعت جابه‌جا شده و عملیات باروری براساس نیازهای آبی تنظیم شوند و در صورت ایجاد شرایط خطرناک آب و هوایی به سرعت به حالت تعلیق درآیند.
بنابراین، با عنایت به اینکه کشور ایران در یک منطقه خشک و نیمه‌خشک دنیا قرار گرفته است و اثرات پدیده "تغییر اقلیم" بصورت روزافزون گریبانگیر کشورهایی از جمله ایران خواهد شد که با چالش تأمین آب کافی مواجه می‌باشند، انتظار می‌رود مسئولان، تصمیم‌سازان و برنامه‌ریزان کشور با همدلی و همکاری بیشتر با کلان‌نگری و در نظرگرفتن منافع ملی، تلاش نمایند تا نه تنها از تمام راهکارهای ممکن جهت رفع مشکلات و کمبودهای کشور استفاده نمایند بلکه با به اشتراک‌گذاشتن امکانات، تجهیزات، دانش و قابلیت‌های خود جایگاه خود را بویژه در فناوری‌های جدید در دنیا و بویژه در منطقه خاورمیانه حفظ نمایند.
v باروری ابرها بعنوان شاخه‌ای از علم تعدیل وضع هوا، مجموعه‌ای از فناوری‌های ایمن، علمی و ثابت‌شده جهت افزایش بارش یا برف، کاهش خسارات تگرگ و مه‌زدایی می‌باشد.
v علوم مربوط به بارورسازی ابرها بعنوان زیرمجموعه تعدیل وضع هوا موضوعی بسیار تخصصی است که علاوه بر جنبه دانش و فناوری نهفته در آن، نیازمند کسب تجربه و تبحر در حین اجرا می‌باشد و صرف تحصیل یا داشتن تجربه در رشته هواشناسی، موجب تخصص و کسب علم در حوزه میان‌رشته‌ای تعدیل وضع هوا، علی‌رغم ارتباط بین آنها نمی‌گردد.
v طرح سؤال "آیا باروری ابرها بحران آب را رفع می‌کند؟" اساساً اشتباه است! چرا که هیچ فناوری به تنهایی نمی‌تواند بحران آب را حل نماید. بلکه با مجموعه ابزارهای مدیریت منابع آب که یکی از آنها باروری ابرها با هدف مدیریت عرضه آب است، می‌توان با تغییرات آب و هوا سازگار شد و با مدیریت همزمان مصرف و عرضه آب می‌توان به موفقیت رسید. بنابراین، انتظار بیهوده از یک فناوری و یک راهکار چیزی جز ضربه زدن به کل برنامه‌های مدیریت آب نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت .
ـ بیست و پنجم بهمن ماه سال 1396 ـ