ساخت و ساز فنی تخصصی و پیشگیری از بحران ، بخش مهمی از مدیریت بحران است
ساخت و ساز فنی تخصصی و پیشگیری از بحران ، بخش مهمی از مدیریت بحران است
مقاله‌ای به قلم دکتر طاهره نصر عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و عضو هیات علمی دانشگاه
در قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان اهدافی برای سازمان نظام مهندسی ساختمان تعریف شده است که از آن جمله میتوان به تامین موجبات رشد و اعتلای مهندسی در کشور، بالابردن کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای آن، ارتقای دانش فنی صاحبان حرفه، حمایت از مردم به عنوان بهره‌برداران از ساختمان‌ها و فضاهای شهری، حفظ و افزایش منابع مواد و انرژی و سرمایه‌های ملی و ... اشاره کرد.
آنچه مسلّم است ساختمان در تمام قوانین و مقررات و اسناد فرادستی کشور قابل توجه بوده است. در کشور ما قوانین و مقررات متعددی وضع شده که همه به تامین ماوا و مسکن مناسب برای مردم تاکید دارد و داشتن مسکن مناسب بارزترین حق مردم به شمار می‌رود. اما در حالی که در کشور قوانین و مقررات متعدد وضع شده است، چرا در بحران‌های اخیر از جمله سیل و زلزله‌های اخیر کشور، بیشترین خسارت را مسکن متحمل شده است؟
با نگاهی به تصاویری که از تخریب‌های بسیاری از ساختمان‌ها در این زلزله‌ها اتفاق افتاده است مواردی از قبیل استفاده از مصالح غیراستاندارد در بسیاری موارد به طور مثال میتوان به ازهم‌پاشیدگی بتن اشاره کرد که به دلیل کیفیت پایین سیمان است. عدم اجرای صحیح قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، عدم اجرای صحیح مباحث مقررات ملّی ساختمان، کیفیت پایین ساخت به دلیل نداشتن مجری صاحب صلاحیت، عدم توجه به مطالعات ژئوتکنیک برای ساخت بسیاری از ساختمان‌ها به ویژه مسکونی و عدم توجه به مقاومت زمین و نوع خاک منطقه را میتوان از عوامل تاثیرگذار در میزان تخریب این زلزله‌ها دانست.
همچنین شاید بتوان عمده مشکلات ایجاد شده در سیل‌های اخیر کشور را در ضعف‌های اساسی طرح‌های بالادستی توسعه شهر و نادیده گرفتن موضوعاتی از قبیل هیدرولوژی و مهار سیلاب‌ها در مطالعات جامع دانست. مکان‌یابی در موضوعات شهرسازی و ساختوساز شهری، مطلبی بسیار حائز اهمیت است که در توسعه‌های شهری به دست فراموشی سپرده شده است. آنچه قابل توجه است اینکه در حاشیه رودخانه‌ها و در کف مسیل نیز ساختوساز انجام می‌شود که در زمان بحران‌های بعدی می‌تواند حادثه‌ساز شود. همچنین پوشش سبز و جنگل‌ها و مراتعی که می‌تواند به عنوان سد در برابر سیل عمل کنند، فدای توسعه نابجای شهرها شده است.
بنابراین توجه به پیکر شهر و نیز کیفیت ساخت از موارد مهمی است که مهندسان حوزه ساختمان باید مدنظر داشته باشند و ارائه خدمات مهندسی مطلوب به طور قطع علاوه بر اینکه می‌تواند در راستای توجه به حقوق شهروندان باشد، به عنوان سرمایه‌گذاری مطلوب برای بهره‌برداران ساخت و ساز نیز خواهد بود.
آشنایی مهندسان با شرح خدمات مهندسی از یک سو و آشنایی مردم و شهروندان با کیفیت مطلوب ساختوساز از سویی دیگر می‌تواند در ارائه کیفیت ساخت مطلوب و نیز ایمن تاثیر بسزایی داشته باشد. باید توجه داشت که کیفی‌سازی موضوعی است که در هر حال باید مدنظر باشد. چرا که می‌تواند از بحران‌های بعدی و نیز از حوادث غیر قابل‌جبران در زمان بحران‌های طبیعی جلوگیری کند. به یقین برای این مورد باید توسعه فرهنگ مهندسی در جامعه و توسعه ارزش‌ها در مهندسی به عنوان۷ اهداف کلان در نظر گرفته شود.
قابل ذکر است که مدیریت صحیح بحران فقط به زمان بعد از حادثه اختصاص ندارد، بلکه به پیشگیری از بحران نیز اختصاص دارد. همچنین به جد باید پدافند غیرعامل را در ساخت‌و‌سازهای شهری مدنظر قرار داد. پدافند غیرعامل به معنای اصولی پیشگیرانه است که کاهش آسیب‌پذیری در هنگام بحران را با بهره‌گیری از فعالیت‌های غیر‌نظامی و فنی و مدیریتی به دنبال دارد و از وارد شدن خسارات مادی و تلفات انسانی جلوگیری کرده و یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل می‌رساند. این مورد به خصوص در مکان‌یابی‌ها باید مدنظر قرار گیرد.
دست‌یابی به ساختمان دارای کیفیت، فرایندی است که در آن تولید‌کننده مصالح ساختمانی، مهندسان، کارگران ماهر، دستگاه کنترلی و حاکمیتی از جمله شهرداری، وزارت کشور و وزارت راه و شهرسازی و ... نقش دارند و قطعا هرکاری که با حداکثر مشارکت برای انجام مسئولیت‌های محوله به نتیجه برسد، مثبت خواهد بود.
به یاد داشته باشیم که گاهی وقت‌ها چه زود دیر می شود. امروز باید برای بحران فردا آمادگی لازم را کسب کرد. بحران آنقدر بزرگ است که کاهش اثرات آن فقط از عهده یک سازمان و ارگان خاص برنمی‌آید بلکه یاری و همدلی تمام دستگاه‌ها را می‌‌طلبد.
در پایان یادآور می‌شوم که روز مهندسی روزی است که باید با نگاهی ویژه به تخصص، حرفه‌مندی را یادآور شد. روز مهندس را به تمام همکاران که در راستای ساخت و ساز پایدار می‌کوشند تبریک می‌گویم.