فعالیت‌های انسانی مانند عملیات مربوط به استخراج معادن و فعالیت صنایع مختلف از جمله باتری سازی، دباغی، آبکاری فلزات و استفاده روز افزون از کودهای شیمیایی باعث افزایش غلظت فلزات سنگین در خاک‌ها و محیط‌های آبی شده است.

ورود این آلاینده‌ها به زنجیره غذایی تهدیدی مهم برای سلامتی انسان و دیگر موجودات زنده از جمله آبزیان به شمار می‌رود. راهکارهای فیزیکی و شیمیایی مختلفی از جمله رسوب دادن شیمیایی فلز، اسمز معکوس یا فیلترهای غشایی برای پاکسازی پساب‌های آلوده پیشنهاد شده است که در این میان استفاده از زیست توده میکروارگانیسم‌ها به عنوان جاذب‌های زیستی به دلیل برتری‌هایی که نسبت به روش‌های فیزیکی و شیمیایی دارد مورد توجه قرار گرفته است.

در استفاده از فلزات به عنوان جاذب زیستی از باکتری‌ها، جبلک‌ها و قارچ‌ها به صورت جداگانه یا ترکیبی یا همراه با جاذب‌های شیمیایی استفاده شده است. همچنین قارچ‌ها فراوان‌ترین میکروارگانیسم‌های یوکاریوتی هستند که به دلیل اندازه بزرگتر در مقایسه با باکتری‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از زیست توده خاک در سطح بیوسفر را تشکیل می‌دهند که با توجه به وجود ماکرومولکول‌های سطحی با بار منفی به عنوان جاذب‌های زیستی توانمندی برای بسیاری از یون‌های فلزی سمی معرفی شده‌اند.

با توجه به ضرورت حذف فلزات سنگین از پساب‌های آلوده و لزوم توجه ویژه به حفظ محیط زیست و سلامت انسان ارائه جاذب‌های زیستی قارچی توانمند برای تیمار پساب صنایع حاوی فلزات سمی و به طور ویژه سرب، نیکل و کادمیوم می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد. زیرا حذف فلزات سنگین به‌دلیل سمیت بالا، فقدان قابلیت تجزیه پذیری و تمایل زیاد به تجمع در موجودات زنده از اهمیت بالایی در پروژه‌های زیست-محیطی و تصفیه پساب صنایع دارد .

محققان در دانشگاه تهران نیز در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند. از آنجا که روش‌های فیزیکوشیمیایی موجود برای حذف فلزات از جمله ترسیب شیمیایی، تبادل یونی و تکنیک‌های الکتروشیمیایی عموماً هزینه بر بوده و پسماند سمی تولید می‌کنند که نیاز به حذف و صرف هزینه مجدد دارند. قارچ‌ها و مخمرها را می‌توان به مقدار زیاد با روش‌های تخمیر بسیار ساده و با استفاده از محیط‌های کشت ارزان‌قیمت کشت داد. بنابراین جذب فلزات سنگین توسط بیومس قارچ‌ها از فاضلاب‌های آلوده را می‌توان روشی مقرون به‌صرفه برای پاکسازی فاضلاب‌های آلوده درنظرگرفت .

همچنین با توجه به کاربرد انواع جاذب‌های شیمیایی با پایه معدنی یا آلی در کشورهای مختلف به منظور حذف فلز و معرفی نانوجاذب‌ها به عنوان ترکیباتی با ظرفیت جذب سطحی بسیار بالا، رسیدن به یک فرمولاسیون ترکیبی و مقرون به صرفه از بیوماس قارچی با انواع تجاری جاذب‌ها شیمیایی سالم‌تر است. در کشور تلاش‌های مختلفی برای ارائه جاذب‌های مختلف زیستی و غیر زیستی صورت گرفته است .

*عضو هیات علمی دانشگاه تهران

پایان پیام/۲۵