مقاله چالش‌ها و مشقات فوریت‌های پیش بیمارستانی در این نوشتار ارائه می‌شود.

به گزارش پایگاه خبری وب‌دا در همدان، دکتر حبیب معصومی رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی همدان و مجید حیدری معاون اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی همدان به تشریح این چالش‌ها در این مقاله پرداخته‌اند.

مقدمه:

وظیفه حوزه سلامت در تمامی سطوح حفظ، ارتقاء و اعاده سلامتی به مردم می باشد. در این بین رسیدگی به بیماران و مصدومین اورژانسی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد که به ترتیب در دو حوزه اورژانس پیش بیمارستانی و اورژانس بیمارستانی انجام می پذیرد. مرکز اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه در سال ۱۳۸۵ از ادغام اورژانس پیش بیمارستانی، ستاد هدایت، اطلاع رسانی و رسیدگی به امور درمان دانشگاه (مرکز پایش مراقبت های درمانی کنونی) و دبیرخانه کارگروه سلامت در حوادث و بلایا تشکیل گردید و در حال حاضر سه وظیفه عمده ذیل را عهده دار می باشد:

• ارائه خدمات فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی با دارا بودن ۶۰ پایگاه اورژانس هوایی، جاده ای و شهری ، با ۱۰۰ دستگاه آمبولانس، ۳۴۰ نفر نیروی عملیاتی، یک دستگاه اتوبوس آمبولانس، یک دستگاه اتوبوس اتاق عمل، یک فروند بالگرد و یک باب بیمارستان سیار ۳۰ تخته (۵۰ هزار ماموریت در سال).
• مدیریت و هماهنگی انتقال بیماران و مصدومین بین مراکز درمانی در  داخل استان، از خارج از استان و به خارج از استان (۵۰۰۰ بیمار در سال).
• مسئولیت برنامه های کاهش خطر بلایا (مدیریت بحران) و پدافند غیرعامل در حوزه سلامت استان.
• اورژانس پیش بیمارستانی در کشور ایران در سال ۱۳۵۴ و در استان همدان از سال ۱۳۵۷ آغاز به کار نمود. در سال ۵۷ تعداد کشورهای دنیا (۲۰۰ کشور) که دارای سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بودند به ده کشور نمی رسید . در دنیا دو نوع سیستم ارائه خدمات پیش بیمارستانی وجود دارد، در نوع اول که به نوع آمریکایی- انگلیسی معروف است تکنسین ها بیماران و مصدومین را پس از حضور در بالین آنها بلافاصله به مراکز درمانی می رسانند، لکن در نوع دوم که نوع فرانسوی- آلمانی است، پزشکان متخصص با تمامی امکانات بر بالین بیماران حاضر می شوند، سیستم اورژانس ۱۱۵ کشور ایران نیز از نوع اول می باشد.
• فرآیند امدادخواهی از اورژانس با گرفتن شماره ۱۱۵ با تلفن با سیم و یا شماره همراه آغاز می گردد. کارشناس پرستاری در مناطق ۹ گانه(دانشکده اسدآباد مستقل می باشد) پس از کسب اطلاع از محل وقوع حادثه یا آدرس بیمار براساس هماهنگی های قبلی و منطقه بندی ها، نزدیکترین آمبولانس را به محل مورد نظر فراخوان می نماید. تمامی مکالمات از لحظه اول ثبت و ضبط می گردد. کلیه پایگاه ها از طریق بی سیم های دیجیتال (با اعتبار ۲۰ میلیارد ریال طی ۲ سال اخیر ۲۴۰ دستگاه خریداری شده)، با مرکز در تماس هستند. همچنین از سال گذشته شهرستان همدان به اتوماسیون عملیاتی مجهز شده، یعنی هر آمبولانس دارای یک گوشی و یک سیم کارت بوده، ورود اطلاعات ماموریت ها در آن انجام می پذیرد، و به هدایت کدها به محل حادثه، GPS محل حادثه و ... کمک می شود (سامانه های آسایار و آسایاب).

کارکنان فوریت های پزشکی عمدتاً کارشناس فوریت های پزشکی (که در بیش از ۲۰ دانشگاه تربیت می شوند)، کاردان فوریت ها (بیش از ۵۰ دانشکده در کشور)، کارشناس پرستاری و کارشناس هوشبری می باشند که علاوه بر وظایف رانندگی، مدیریت صحنه و رسیدگی به بیماران و مصدومین را در محل حادثه، در آمبولانس و تا زمان تحویل به مرکز درمانی به عهده دارند. لکن شغل فوریت های پزشکی دارای مشقاتی است که ذیلاً به برخی از آنها اشاره می گردد. لازم به ذکر است که به ازای هر ۵۰ هزار نفر در شهرها یک پایگاه شهری و در جاده ها به ازای هر ۴۰ کیلومتر طول جاده یک پایگاه جاده ای راه اندازی می گردد:

• عدم دسترسی آمبولانس ها به بافت های فرسوده، کوچه های باریک، بازارها، محل های وقوع حوادث مانند باغ های گردو.
• رانندگی در شرایط پراسترس در کنار وظیفه درمانی که بعضاً منجر به صدور برگه های جرائم و پرداخت آنها توسط کارکنان می گردد.
• ترافیک روزافزون در معابر شهری و نبود مسیر ویژه جهت ترددهای خودروهای امدادی که منجر به تاخیر در رسیدن به محل حادثه می گردد.
• بلندمرتبه سازی (وجود بناهای ۵ تا ۱۲ طبقه در شهرها) که انتقال بیمار یا مصدوم بدون وجود آسانسور بیماربر بسیار مشکل و طاقت فرساست.
• زندگی در شرایط سخت و طاقت فرسا در جاده ها و در روستاها (بعضاً مکان هایی که تنها بنا، بنای پایگاه اورژانس می باشد) و گاهاً عدم برخورداری از آب آشامیدنی سالم.
• عدم اختصاص خودرو و سرویس جهت انتقال کارکنان به پایگاه های جاده ای که بعضاً ۱۰۰ کیلومتر با شهر فاصله دارند (در شهرهای زیر ۵۰۰ هزار نفر حق ایاب و ذهاب کارکنان وجود ندارد).
• کمبود شدید نیروی انسانی که گاهاً همکاران مجبور به انجام هیجده شیفت ۲۴ ساعته در ماه می شوند.
• حضور عوامل اورژانس در صحنه های ناشناخته و بعضاً غیرایمن، (مواردی از اعمال خشونت علیه نیروهای اورژانس وجود دارد).
• عدم حضور و یا حضور با تاخیر سایر سازمان های امدادی در صحنه حوادث که حضور ایشان ضروری به نظر می رسد مانند صحنه های همراه با حوادث ثانویه مانند حریق و صحنه های درگیری و ... .
• عدم شماره بندی منظم کوچه ها و استفاده از اسامی مختلف (بعضاً برخی مردم اسامی جدید و برخی اسامی قدیم را ذکر می کنند)، و عدم آدرس دهی مناسب بیمار یا همراهان.
• ابتلاء حداقل ۱۰% کارکنان اورژانس به آسیب های عضلانی اسکلتی مانند ستون فقرات، زانو و ... به دلیل ماهیت شغلی ایشان.
• غیربومی بودن درصد قابل توجهی از نیروها.
• مخاطرات ناشی از مواجهه با بیماران مبتلا به بیماری های واگیر(ایدز، هپاتیت، سل و ...).
• بروز تنش، درگیری های لفظی و ... به دلیل آشنا نبودن برخی از افراد با وظایف اورژانس ۱۱۵.
• خطرات بالای تصادفات آمبولانس ها و آسیب به کارکنان.
• عدم وجود پارکینگ سرپوشیده و حصارکشی در برخی پایگاه ها.
• تامین قطعات و تعمیرات آمبولانس ها به دلائل مختلف طولانی می شود.
• وجود درمانگاه های خصوصی فاقد آمبولانس (که برابر آئین نامه ها موظف به تامین آمبولانس و یا عقد قرارداد با موسسات آمبولانس خصوصی) جهت جابجایی بیماران خود هستند و لیکن به دلائل اقتصادی از انجام این کار امتناع می نمایند.
• بعضاً عدم پوشش کامل ارتباطات بی سیم.
• وجود کارکنانی که همزمان علاوه بر انجام وظیفه به عنوان تکنسین در مقاطع مختلف از کاردانی یا دکتری در حال تحصیل  می باشند (۳۰% کارکنان).
• تعداد بالای ماموریت ها در پایگاه های شهری (ده ماموریت در ۲۴ ساعت).
• نامشخص بودن زمان ماموریت ها (در هر لحظه از شیفت ۲۴ ساعته امکان فراخوان وجود دارد).
• وجود تماس های غیرمرتبط با شماره ۱۱۵ مانند تعطیلی مدارس، زمان پرداخت یارانه و ... و همچنین مزاحمت های تلفنی متعدد.
• موقت بودن ۳۰% نیروها که مجوز رانندگی ندارند و مسئولیت رانندگی در کلیه شیفت ها به عهده نیروهای رسمی و پیمانی است.
• عدم حضور پزشک متخصص در واحد دیس پچ (۵۰-۱۰) جهت ارائه مشاوره تخصصی و برخط به کارکنان در صحنه عملیات.
• بالا بودن قیمت آمبولانس ها (تا ۱۳ میلیارد ریال برای یک دستگاه آمبولانس) و هزینه بالای فرانشیز تصادفات (۱۰% هزینه تصادفات آمبولانس ها) را کارکنان پرداخت می نمایند.
• عدم وجود روان شناس در سیستم جهت برگزاری جلسات برای موارد PTSD و حوادث شغلی (جلسات تخلیه هیجانات و ...).
• حضور اورژانس به شکل استقرار در تمامی مراسم، اتفاقات، همایش ها و همه رویدادهایی که در سطح استان برگزار می گردد.
• استقرار در کنار جاده ها و مجاورت پایگاه ها بعضاً به مدت ۱۲ ساعت در داخل خودرو با یونیفرم به مناسبت های امداد نوروزی، امداد تابستانی، ایام اربعین، امداد زمستانی و سایر مناسبت ها.
• پارک خودروهای شخصی جلو پارکینگ پایگاه ها، راه ندادن به آمبولانس ها در خیابان و ... .
• عدم آنتن دهی موبایل مددجویان در برخی محورهای مواصلاتی که امدادخواهی آنها از سازمان های امدادی را دچار مشکل می نماید.
• عدم رعایت آئین نامه های حمل و نقل مواد خطرناک در جاده ها.
• حضور متعدد در محاکم قضایی و سازمان نظام پزشکی به جهت شکایات مددجویان.
• اعزام به سایر استان ها در حوادثی مانند زلزله، سیل و در ایام اربعین.
• زندگی در کانکس (علیرغم تلاش های انجام شده در احداث بنا هنوز هم پرسنل سه پایگاه در کانکس می باشند).
• وجود تعداد بالای کارکنان متقاضی انتقال به بیمارستان ها.
• عدم اجرای قانون ارتقاء بهره وری جهت این کارکنان از ابتدای تصویب آن.
• وجود تفکری مبنی بر اینکه کارکنان ۱۱۵ کارخاصی انجام نمی دهند.