دکتر سارا الهی، متخصص کودکان مرکز آموزشی - درمانی قدس قزوین در کارگاه آموزشی "رشد و تکامل کودکان" در حضور 107 تن از مدیران و مربیان مهدهای کودک شهرستان قزوین گفت: همانطور که بهبود شرایط تغذیه ای در رشد جسمانی هر فرد موثر است، بهبود شرایط محیطی نیز امکان رشد هوشی کودک را هر چه بیش تر فراهم می سازد.

ایشان با گفتن اینکه شرایط  محیطی مساعدتر، امکان استفاده از توانایی های بالقوه وراثتی را بیشتر و ساده تر می سازد؛ اظهار کرد: بازی، پاک ترین و روحانی ترین دستاورد دوران کودکی است و به گونه ای یک تصور پیشین و یا تقلیدی از زندگی آینده و راز زندگی طبیعی انسان است و در رشد و تکامل همه جانبه کودک موثر است.

بازی هایی برای توانمندی شیرخواران

این متخصص کودکان در زمینه بازی های دوران شیرخوارگی گفت: در اوایل تولد، بدن کودک مرکز بازی هاست و کودک با اعضای بدن خود به بازی می پردازد.

ایشان با بیان اینکه کودک بازی خود را با تکان دادن اعضای حرکتی مثل انگشتان، درک حسی از محیط را از طریق صداها، بوها، رنگ ها و غیره شروع می کند و از تجربه ها لذت می برد، عنوان کرد: حرکت چشم ها و در آوردن صداها، همگی آغاز بازی کودک است.

بازی و رشد مهارت های اجتماعی

این متخصص کودکان مرکز آموزشی - درمانی قدس بیان کرد: هنگام شروع به خزیدن کودک، کتاب های عکس دار پارچه ای و توپ های نرم و اسباب بازی های قابل نوازش، برایش مناسب و جذاب است و در هنگام نشستن کودک، باید نوع اسباب بازی کودک، عوض شود.

دکتر الهی با اشاره به اینکه بازی در چهار هفته اول، بیشتر به رابطه کودک با والدین و لذت حاصل از آن وابسته است و اشیایی مثل آویزگردان و جغجغه، آینه و کاغذ های رنگی، بیشتر تحریک کنجکاوی و تقویت مهارت های تکاملی و افزایش توانمندی های او را به عهده دارد؛ گفت: توجه نشان دادن، راه مهمی است که می توان از طریق آن، بازی های شیرخواران را با مهارت های اجتماعی بیشتری در هم آمیخت و آنان را آماده پذیرش ارتباطات اجتماعی آتی کرد.

این پزشک متخصص به فعال بودن کودکان نوپا از سنین 18 ماهگی تا چهار سالگی اشاره کرد و گفت: کودکان در این سن از اسباب بازی های بزرگ تر مثل دوچرخه و اسب چوبی لذت می برند و چون هماهنگی در ماهیچه های بزرگ شان، گسترش یافته، بازی با آب و ماسه روش مناسبی برای اکتشاف و تجربه آنها در رابطه با اندازه ها، شکل و وزن به نظر می رسد. وی اضافه کرد که کودکان نوپا، درباره نمادها، اعداد و الفبا، کنجکاوند و از این که داستان های مورد علاقه شان با صدای بلند برای آنان خوانده شود، لذت می برند و با علاقه گوش می دهند.

دکتر الهی عنوان کرد: کودکان سه ساله، اجتماعی تر می شوند؛ زودتر با دیگران انس می گیرند؛ از با هم بودن بیشتر لذت می برند؛ بازی با دیگران در این سن برای آنان بسیار حائز اهمیت است؛ به تدریج از خود محوری خارج می شوند و ممکن است به یکدیگر لگد بزنند، همدیگر را هل دهند و بجنگند، ولی خیلی زود با هم کنار می آیند و به دوستی ادامه و مشغول بازی می شوند.

ایشان با گفتن اینکه هر چقدر والدین، آگاهانه و مسئولانه تر بیاندیشند و از فرزند خود به اندازه توانایی فطری اش انتظار داشته باشند، موفق تر عمل می کنند و بازده مثبت تری دریافت خواهند داشت؛ بیان کرد:  سن و تکامل کودک، محیط زندگی کودک، ظرفیت کودک، وضعیت اقتصادی خانواده، فرهنگ عمومی جامعه و جنسیت کودک از عوامل موثر در بازی ها است.

بازی های حسی و حرکتی، گام اول

این متخصص کودکان مرکز آموزشی - درمانی قدس به تغییرات گام به گام بازی ها اشاره کرد و گفت: مرحله اول بازی ها، حسی و حرکتی است که کودک در ابتدا این فعالیت ها را به منظور سازگاری انجام می دهد و این رفتار بازی شمرده نمی شود (به طور مثال، کودک ناخودآگاه در می یابد کشیدن نخ اسباب بازی، باعث تکان خوردن اسباب بازی در بالای تخت می شود و در ابتدا این رفتار را برای سازگاری و درک آن تکرار می کند، ولی وقتی آن را یاد گرفت، آن را دوباره تکرار می کند و تکرار آن به علت لذت بردن کودک است که بازی نامیده می شود).

ایشان با گفتن اینکه بازی های حسی – حرکتی، بازی های فعال هم نامیده می شود؛ بیان کرد: این بازی ها از زمان کنترل سر و دست ها شروع شده و در طی سه ماه اول، بازی های مهارتی و اکتشافی از طریق کشف محیط و شناخت خواص اشیا انجام می گیرد.

گام دوم، بازی های تخیلی یا تقلیدی

به گفته این پزشک متخصص اطفال، بازی های تخیلی یا تقلیدی در سنین 18 ماهگی تا هشت سالگی بیشتر دیده می شود و با تجسم کردن کودک، همراه است؛ یعنی: به عبارتی، کودک شی ای را که با آن عمل خاصی انجام می داد، جایگزین شیء دیگر می کند. وی ادامه داد: نماد سازی در اثر اعمالی که کودک با اشیا انجام می دهد، رشد پیدا می کند (مانند کودکی که عادت دارد پیش از خوابیدن، گوشه  بالش خود را چنگ بزند، پس از مدتی، شیء دیگری را مانند تکه پارچه که به بالش شباهت دارد در دست می گیرد).

دکتر الهی با بیان اینکه  پس از سه سالگی، کودک به اشیا جایگزین احتیاج ندارد و می تواند یک عروسک خیالی را بخواباند یا توپی را که وجود ندارد پرتاپ کند و رفتار به اندازه ای درونی می شود که کودک به اشیا واقعی و جایگزین نیاز ندارد و بازی، صورت پیچیده تری به خود می گیرد؛ گفت: پس از چهار سالگی، ترتیب جزئیات هنگام یادآوری یک اتفاق و یا داستان به صورتی بهتر انجام می گیرد و بازی های کودک از پیوستگی و ثبات بیشتری برخوردار می شود. ایشان افزود که  کودک در سنین شش و هفت سالگی، تنها به تخیلات خود اکتفا نمی کند و دوست دارد آنها را نزدیک به حقیقت ببیند، زیرا برای کودک کافی نیست که قوطی کبریت را ماشین فرض کند، تاکید دارد تا دیگران نیز آن را بپذیرند.

بازی های قانونمند، گام سوم

این متخصص کودکان مرکز آموزشی - درمانی قدس، در مرحله سوم تغییرات بازی ها به بازی های قانونمند اشاره کرد و گفت : کودک در سنین پنج تا 12 سالگی می تواند به انجام این بازی ها بپردازد. وی با گفتن اینکه بازی قانونمند یک بازی اجتماعی است و پایان دو مرحله پیشین به شمار می رود؛ بیان کرد: بازی های تمرینی و نمادین در نهایت به سوی بازی های قانونمند تغییر شکل می یابند.

دکتر الهی با تصریح به اینکه بازی های قانونمند از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود و کودک این بازی را از بزرگسالان یا از کودکان بزرگ تر یاد می گیرد؛ بیان کرد: بازی قانونمند یک فعالیت گروهی است که در آن رفتار هر بازیکن از پیش تعیین شده است و کودک باید خود را با مقررات بازی وفق دهد.

ایشان با اشاره به اینکه کودکان در بازی قانونمند، رفتارهای اجتماعی بزرگسالان را تقلید می کنند و با قواعد، واقعیت را تحت قانون در می آورد و آن را سازمان می دهد؛ گفت: در بازی های نمایشی و مشارکتی که توسط کودکان انجام می شود، ایجاد حس همدلی، رشد شخصیت اجتماعی و کسب مهارت های اجتماعی کسب می شود.

یادآور می شود، این برنامه با هماهنگی واحد سلامت جمعیت و خانواده مرکز بهداشت شهرستان قزوین برگزار شد.