کنوانسیون چارچوب تغییر اقلیمی سازمان ملل (UNFCCC)، تغییر اقلیم را به صورت تغییرات آب و هوایی که به طور مستقیم یا غیر مستقیم با فعالیت‌های انسانی نسبت دارند و ساختار اتمسفر زمین را در سراسر جهان تغییر می‌دهند، تعریف می‌کند.

به گزارش پایگاه خبری وب‌دا در همدان به نقل از روابط عمومی اورژانس پیش‌بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه، منظور از فعالیت‌های انسانی، آلودگی برخاسته از فعالیت‌های صنعتی و سایر منابعی است که گاز‌های گلخانه‌ای تولید می‌کنند. این گاز‌ها، مانند دی اکسید کربن، توانایی جذب طیف فروسرخ را داشته و نقش عمده‌ای در بالا رفتن دمای جو زمین دارند. در صورت تولید این گازها، آنها می‌توانند برای مدت ده‌ها یا صد‌ها سال در اتمسفر زمین محصور باقی بمانند.

لغت "تغییر" در عبارت "تغییر اقلیم" بر این موضوع تاکید دارد که آلودگی اتمسفر زمین توانسته است منجر به رویدادهای آب و هوایی عظیمی شود که یکی از آنها گرمایش جهانی است. با افزایش دمای جهانی، فرآیند‌هایی مانند بیابان زایی رخ می‌دهند که بواسطه آنها مناطق حاصل‌خیز به محیط‌های خشک تبدیل می‌شوند.

موضوع تغییر اقلیم از آغاز قرن کنونی توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است. توجهی که تا پیش از این شاهد آن نبودیم. شواهد تغییرات آب و هوایی حیرت انگیز است. از زمان انقلاب صنعتی به این سو، انتشار جهانی دی اکسید کربن و سایر گاز‌های گلخانه‌ای منجر به پدیده‌ای شده است که تاکنون با نام "گرمایش جهانی" (Global Warming) شناخته شده است.

چند سالی است که گرمایش جهانی و تغییر اقلیم به عنوان یکی از پربحث‌ترین چالش‌های زیست‌محیطی توجهات جهانی را به خود جلب کرده و کارشناسان مختلف محیط زیست، تاثیرات منفی این پدیده را روی موجودات گیاهی و جانوری بررسی و نسبت به آن هشدار می‌دهند. در چنین شرایطی، در کشور ما نیز مطالعاتی پراکنده در رابطه با اثرات تغییر اقلیم بر سلامت صورت گرفته و البته به نظر می‌رسد اتخاذ سیاست‌های موثر و تصمیمات کاربردی در خصوص سازگاری و جلوگیری از اثرات سوء این پدیده بر سلامت، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. تغییرات اقلیم می‌تواند بر تمامی جوانب زندگی انسان از جمله سلامتی اثرگذار باشد. البته تاثیرات تغییر اقلیم بر سلامتی می‌تواند برحسب شرایط جغرافیایی، توپوگرافی و آسیب پذیری مردم منطقه متفاوت باشد

تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های انسانی و یکی از نگرانی‌های دهه‌های آینده بشر است. برای همین است که در سال ۲۰۱۵ توافق‌نامه بین‌المللی پاریس به منظور کنترل افزایش دمای کره زمین، به امضای ۱۹۶ کشور دنیا رسید و هر ساله اجلاس‌های بین‌المللی جهت تدوین اقدامات اجرایی کاهش گازهای گخانه‌ای برگزار می‌شود.

گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت‌های بشر یکی از مشکلات عمده زیست محیطی است که در دو دهه اخیر توجه بسیاری از محافل علمی و سیاسی جهان را به خود جلب کرده است، این تغییرات می‌تواند بر تمامی جوانب زندگی انسان از جمله سلامتی اثرگذار باشد. البته تاثیرات تغییر اقلیم بر سلامتی می‌تواند برحسب شرایط جغرافیایی، توپوگرافی و آسیب پذیری مردم منطقه متفاوت باشد.

کودکان و سالخوردگان در معرض اثرات منفی تغییر اقلیم

تغییرات آب و هوایی و به تبع آن افزایش میانگین دما، سبب افزایش موج گرمایی در تابستان و روزهای کمتر سرد در زمستان می‌شود. افراد حساس به موج گرمایی شامل مبتلایان آسم، بیماران روانی، کودکان، افراد سالخورده، افراد مشغول در مشاغل حرارتی استرس‌زا و بی‌خانمان‌ها، تحت تاثیر این تغییرات قرار می‌گیرند.

تغییر اقلیم و خطر بیماری‌های واگیردار

افزایش دفعات وقوع موج‌های گرمایی، سبب افزایش رطوبت و آلودگی هوای شهرها می‌شود که خود می‌تواند بر سلامت انسان اثرگذار باشد. همچنین وقایعی مانند سیل و خشکسالی که از تبعات تغییرات آب و هوایی است، می‌توانند از راه‌های مختلف بر سلامتی انسان اثرگذار باشند. از دست دادن سرپناه، کاهش تولید مواد غذایی (گرسنگی)، آلودگی منابع آب، افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های واگیردار و آسیب به زیرساخت‌های ارائه خدمات سلامت همگی می‌تواند از اثرات وقایع مربوط به تغییرات آب و هوایی محسوب شوند.

مطالعات جزیره‌ای در مورد تغییر اقلیم و سلامت انسان

البته در بخش سلامت و تغییر اقلیم در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های مختلف کشور مطالعاتی انجام شده و حتی تعدادی پایان‌نامه در حوزه سازگاری با تغییر اقلیم در حال انجام است، اما متاسفانه این مطالعات به شکل جزیزه‌ای است و انسجامی بین آنها وجود ندارد. منطقی است که این پژوهش‌ها به صورت نظام‌مند و یکپارچه انجام شود تا در نهایت امکان استفاده از این پژوهش‌ها در تصمیم‌گیری‌ها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان و حفظ سلامتی آنها فراهم شود.

افزایش مراجعات پزشکی در مناطق سردسیر

اثرات تغییر اقلیم با توجه به شرایط جغرافیایی و توپوگرافی مناطق مختلف، می‌تواند متفاوت باشد، طبق بررسی‌ها، در مناطقی که اقلیمی سرد و کوهستانی دارند، اثرات موج گرمایی شدیدتر است. بنابراین باید روی اثرات سلامتی تغییر اقلیم درمناطق سرد و معتدل بیشتر متمرکز شویم. چون در این نقاط الگوی بارشی از برف به سمت باران در حال تغییر است و چون اقلیم این مناطق سرد بوده مردم در برابر موج گرمایی ناسازگارتر هستند. برای همین هم مراجعات اورژانس برای بیماری‌های قلبی، عروقی در فصل گرم بالا می‌رود و هم آمار تلفات افزایش می‌یابد.
پارامترهای اجتماعی، اقتصادی و خصوصیات سن و جنس افراد در تشدید یا تحدید اثرات تغییر اقلیم نقش دارند و با تاکید بر اینکه جوامع و مناطق آسیب‌پذیرتر بیشتر از تغییر اقلیم آسیب می‌پذیرند؛ تغییر اقلیم روی افراد سالخورده بیشتر تاثیر می‌گذارد. همچنین در مناطقی که شغل اصلی مردم دامپروری و کشاورزی است، اثرات تغییر اقلیم مشهودتر است؛ چون در صورت وقوع خشکسالی ناشی از تغییر اقلیم، مردم کل منابع معیشت و اشتغال خود را از دست می‌دهند، در نتیجه تغییر اقلیم روی زندگی این افراد و به طور غیر مستقیم روی سلامت آنها اثرگذار خواهد بود.

ضرورت شناسایی خطرات تغییر اقلیم بر سلامتی مردم

ضرورت استخراج آمار و اطلاعات مربوط به تاثیر تغییر اقلیم روی زندگی و سلامت مردم مناطق مختلف ایران از الویتهای موضوع بوده و باید خطرات تغییر اقلیم احصا گردد و در بازه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت برنامه‌ریزی‌هایی برای مقابله با اثرات منفی این پدیده داشته باشیم. قطعا شناسایی اثرات تغییر اقلیم در نقاط مختلف، در تصمیم‌گیری‌های کلان کشوری از جمله در جانمایی ساخت و سازها، کاربری اراضی، بودجه‌بندی‌ها و ... موثر خواهد بود. حتی لازم است در برنامه‌های توسعه کشور در دوره‌های آتی به داده‌های مربوط به اثرات تغییر اقلیم در سلامت مردم توجه ویژه صورت پذیرد.

پیش بینی تغییرات اقلیم

در حال حاضر برای پیش‌بینی چگونگی تغییرات آب و هوایی در مناطق مختلف کشور از داده‌های تولیدی مرکز توزیع داده‌های( IPCC هیات بین‌الدولی تغییر اقلیم) استفاده می‌شود. لازم است با همکاری سازمان‌های مرتبط زیر نظر سازمان هواشناسی کشور داده‌های آب و هوایی در مقیاس مکانی و زمانی مناسب تولید و در اختیار محققین از جمله پژوهشگران حوزه سلامت برای برآورد با بیماری‌های مرتبط در آینده قرار گیرد.

لزوم اطلاع‌رسانی دقیق پدیده‌های جوی برای بیماران و سالخوردگان

ضرورت اطلاع‌رسانی‌های عمومی در مورد اثرات بهداشتی تغییر اقلیم نکته بسیار مهمی است که عموم مردم باید آموزش‌های لازم را دریافت کنند تا اثرات تغییر اقلیم به حداقل برسد. در صورت احتمال وقوع موج‌های گرمایی و سرمایی و طوفان‌ها و سایر وقایع حدی آب و هوایی، باید سیستم هشدار و اطلاع‌رسانی وجود داشته باشد تا گروه‌های مختلف از جمله بیماران قلبی- عروقی و سالخوردگان بدانند که چه خطراتی در کمین آنها است. تاسیس و راه‌اندازی یک سیستم هشدار مناسب همراه با اطلاع‌رسانی عمومی از ضروریات است که در پیشگیری و کاهش اثرات سوء و در مواجهه با این پدیده موثر و مفید واقع خواهد شد.

می‌توان جلوی تغییرات آب‌وهوایی را گرفت؟

هنوز امید‌هایی برای این موضوع وجود دارد. تغییرات آب و هوایی را می‌توان محدود کرد یا کاهش داد، اما تنها در صورتی که ‏IPCC‏ می‌گوید، «اقدامات سریع و بی‌سابقه در همه جنبه‌های اجتماعی» صورت بگیرد. به این منظور باید دو اتفاق بیفتد؛ نخست این‌که ‏باید عادات ۲۵۰ ساله محیط زیستی خود را تغییر دهیم. یعنی آن‌طور که در‌سال ۲۰۱۵، ۱۹۵ کشور جهانی قرارداد پاریس را امضا ‏کردند، تلاش کنیم تولید آلودگی دی‌اکسید کربن را تا پایان قرن به صفر برسانیم. این اتفاق به معنای تغییر بسیاری از عادت‌های ‏اجتماعی‌مان است، از جمله تغییر رژیم غذایی، شیوه مسافرت کردن و شیوه تولید محصولات. ‏

دومین اتفاق که چالش بسیار بزرگی است، کم کردن غلظت دی‌اکسید کربن موجود در اتمسفر است. برای این منظور نیاز داریم تا از ‏فناوری جذب کربن استفاده کنیم. ساده‌ترین راهکار، کاشت درختان بیشتر است. ‏

تهیه و تنظیم : عباس اولیاسمیع مسئول روابط عمومی اورژانس ۱۱۵ استان همدان