مهندسی | دانشگاه صنعتی شریف

جایزه نوبل فیزیک امسال (۲۰۱۹) به دو محقق سوییسی و یک محقق آمریکایی- کانادایی اعطا شد.

دیدگاه‌های جیمز پیبلز در مورد کیهان شناسی فیزیکی کل این حوزه تحقیقاتی را غنی‌تر کرده است و پایه و اساسی را برای تحول کیهان شناسی در پنجاه سال گذشته، از گمانه زنی‌ها به علم، فراهم کرده است.

چارچوب نظری او که از اواسط دهه ۱۹۶۰ توسعه یافته است، پایه و اساس ایده‌های امروزی محققان را در مورد جهان تشکیل می‌دهد. الگوی «بیگ بنگ» جهان را از اولین لحظه‌های پیدایش خود - یعنی تقریباً ۱۴ میلیارد سال پیش که بسیار داغ و متراکم بود، توصیف می‌کند. از آن زمان به بعد جهان در حال گسترش است و بزرگتر و سردتر می‌شود.
حدود ۴۰۰ هزار سال قبل از «بیگ بنگ»، جهان شفاف شد و پرتوهای نوری توانستند در فضا حرکت کنند. حتی امروز این پرتوی قدیمی در اطراف ما قرار دارد و بسیاری از اسرار جهان در آن پنهان شده است. «جیمز پیبلز» با استفاده از ابزارهای تئوری و محاسبات خود توانست با تعبیر این اثرها از بدو پیدایش کیهان، رویه‌های فیزیکی جدیدی را کشف کند.

این نتایج، جهانی را به ما نشان داد که فقط پنج درصد از محتوای آن شناخته شده است، ماده‌ای که ستاره‌ها، سیارات، درختان و ما را تشکیل می‌دهد. ۹۵ درصد دیگر جهان از ماده و انرژی تاریک تشکیل شده است که هنوز شناخته نشده‌اند. این موضوع یک راز و یک چالش برای فیزیک مدرن محسوب می‌شود.

در اکتبر ۱۹۹۵، «میشل مایو» و «دیدیه کوئلز» از کشف اولین سیاره فراخورشیدی که در کهکشان راه شیری به دور ستاره‌ای از نوع خورشید می‌چرخد، خبر دادند. آن‌ها در رصدخانه «هاوت-پروونس» (Haute-Provence) در جنوب فرانسه توانستند سیاره ۵۱ Pegasi b را ببینند. یک توپ گازی که با بزرگترین غول گازی منظومه شمسی-سیاره «مشتری»- قابل مقایسه است. این کشف تحولی را در ستاره شناسی ایجاد کرد و از آن زمان بیش از چهار هزار سیاره فراخورشیدی در کهکشان راه شیری کشف شده است. دنیاهای جدید و عجیب و غریب با اندازه، شکل و مدارهای باورنکردنی هنوز هم در حال کشف شدن هستند. آن‌ها ایده‌های قبلی محققان در مورد سیستم‌های سیاره‌ای را به چالش می‌کشند و دانشمندان را وادار می‌کنند تا درباره تئوری‌های خود در زمینه رویه‌های فیزیکی که در کشف سرچشمه سیارات دست دارند، تجدید نظر کنند.

برندگان امسال ایده‌های محققان را در مورد کیهان متحول کرده‌اند. در حالی که اکتشافات نظری جیمز پیبلز به شناخت محققان در مورد چگونگی تکامل جهان پس از بیگ بنگ کمک می‌کند، میشل مایو و دیدیه کوئلز مناطق پیرامون کیهانی ما را در جستجوی سیارات ناشناخته کاوش کردند. اکتشافات آن‌ها برای همیشه برداشت محققان را از کیهان تغییر داده است.

«جیمز پیبلز» فیزیکدان آمریکایی- کانادایی و نظریه پرداز حوزه کیهان شناسی است که در حال حاضر استاد دانشگاه پرینستون است. او در سال ۱۹۳۵ متولد شده و اکنون ۸۴ ساله است.

«میشل مایو» در سال ۱۹۴۲ میلادی در سوئیس متولد شده است. این فیزیک اخترشناس استاد دانشگاه ژنو است. او در سال ۲۰۰۷ میلادی بازنشسته شده اما همچنان به عنوان یک محقق در رصد خانه ژنو فعالیت می‌کند. او در سال ۲۰۱۵ نیز برنده جایزه کیوتو شده است.

«دیدیه کوئلوز» نیز متولد ۱۹۶۶ در سوئیس است. این ستاره شناس ۵۵ ساله سابقه درخشانی در کشف سیارات خارج از منظومه شمسی (سیارات فراخورشیدی) در گروه فیزیک اخترشناسی آزمایشگاه کاوندیش، کمبریج و همچنین دانشگاه ژنو دارد.

جایزه نوبل فیزیک در سال ۲۰۱۸ برای پیشرفت‌های پیشگامانه در زمینه لیزر، به طور مشترک به «آرتور اشکین»، «جرارد مورو» و «دونا استریکلند» اهدا شد که اشکین صاحب نصف جایزه و دو دانشمند دیگر هر کدام صاحب یک‌چهارم از جایزه نقدی بنیاد نوبل شدند.

اعطای جایزه نوبل فیزیک از سال ۱۹۰۱ شروع شد و تا سال ۲۰۱۸، هر ساله به یک تا سه نفر اهدا شده است. این جایزه تاکنون ۱۱۲ بار اعطا شده است که در مجموع ۲۱۰ نفر از نخبگان جهان آن را دریافت کرده‌اند.

«جان باردین» (John Bardeen) تنها برنده جایزه نوبل است که دو بار در سال‌های ۱۹۵۶ و ۱۹۷۲ جایزه نوبل فیزیک را دریافت کرد. این بدان معنی است که در مجموع ۲۰۹ نفر جایزه نوبل فیزیک را دریافت کرده‌اند.

جوان‌ترین برنده جایزه نوبل فیزیک ۲۵ سال و مسن‌ترین برنده جایزه نوبل فیزیک ۹۶ سال سن داشته‌اند و این جایزه تاکنون به سه زن؛ «ماری کوری» در سال ۱۹۰۳، «ماریا گوپرت - مایر» در ۱۹۶۳ و «دونا استریکلند» در سال ۲۰۱۸ اهدا شده است.