نام هایی که نماد ندارند
.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ در نشست گفت و گوی انتقادی با شهرداران تهران که از سوی پژوهشکده مردم شناسی با همکاری انجمن انسان شناسی ایران و پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد؛ علیرضا حسن زاده رییس پژوهشکده مردم شناسی گفت: در تهران با معضلاتی در زمینه فضا و حوزه عمومی چون کالایی شدن زمین و فضا ، پولی شدن و بازتولید مکانیکی در عرصه معماری روبرو هستیم که همه این موارد منجر به وضعیت بافت زدایی شده است.وی افزود: اینن موضوع شهری چون تهران را از حالت شهر – خاطره که تعلق فرد را به محیط زندگی خود و همچنین هویت ملی و محلی آنها ، دور می سازد.
حسن زاده عنوان کرد: وضعیت بافت زدایی، میراث ملموس را که ابعاد فضایی هویت را در بردارد، تضعیف و بر میراث ناملموس یا غیر مادی و فرهنگ معنوی جامعه نیز تاثیر نامطلوب می گذارد که نمونه آن آیین گذار کودکان و نوجوانان امروز تهران و رسیدن آنان به بلوغ است.
رییس پژوهشکده مردم شناسی اظهار داشت: امروزه به دلیل تکیده شدن فضا و حوزه عمومی، کودکان و نوجوانان به فضای جایگزین و بدیل یعنی فضای مجازی پناه می برند و این خود الگوی بلوغ و گذار را در ایران تغییر داده است.
وی ادامه داد: تهران را از دو جهت می توان آیینه ایران دانست یکی آن که این شهر تمام اقوام ایرانی را در خود گرد آورده و آیینه تنوع فرهنگی و همبستگی ملی است و دیگر آنکه آیینه ای از الگوهای توسعه در ایران است .
وی اضافه کرد: شناخت ضعف های توسعه در تهران به شناخت ضعف های توسعه در سطح کشور کمک می کند .
حسن زاده یادآور شد؛ در تهران ما با دو فرایند در بازنمایی فرهنگی در حوزه عمومی به مثابه سیاست گذاری روبرو هستیم که یکی فرایند نامگذاری است و دیگری بازنمایی فرهنگی که در اشکالی بصری چون آثار هنری ، تندیس ها، مجسمه ها، نقاشی ها و غیره خود را نشان می دهد.
وی ادامه داد: در سیاست نامگذاری هم به تنوع فرهنگی در چشم اندازهای جهانی آن همچون آرژانتین ، آفریقا، فلسطین و غیره و هم به تنوع فرهنگی در سطوح قومی آن چون کردستان، رشت و غیره توجه شده است.
رییس پژوهشکده مردم شناسی گفت: تهران بایستی آیینه تمام ایران باشد و تنوع فرهنگی و همبستگی ملی را نشان دهد، از سوی دیگر باید یک رویکرد چند حسی به منظور تقویت حس تعلق اتخاذ و در آن نام ها دارای نماد و بازنمایی فرهنگی شود .
وی افزود: برای مثال در بزرگراه کردستان می توان یک نماد از فرهنگ اقوام ایرانی کُرد را قرار داد و یا در خیابان رشت تندیسی از آرسن میناسیان، میرزا کوچک خان یا پورداود و معین باشد.
رییس پژوهشکده مردم شناسی بیان کرد:فضا و حوزه عمومی باید نماد برابری و عدالت فضایی بوده و تنوع فرهنگی و همبستگی ملی با توجه به همه اقوام ایرانی ، زنان، کودکان اقلیت ها دینی (زرتشتیان، آشوری ها، ارامنه، یهیودیان و غیره ) به نمایش در آید از این رو به نظر می رسد بازنمایی فرهنگی نسبت به سیاست نامگذاری در حوزه عمومی ( خیابان ها، میادین، بزرگراه ها و ....) در تهران عقب تر است و باید در مورد بازنمایی فرهنگی اقداماتی صورت گیرد.
وی خاطر نشان کرد: تهران به عنوان یک کلان شهر در سطح نامگذای و بازنمایی فرهنگی در حوزه عمومی باید هویت های جهانی ، ملی و محلی را به نمایش در آورد.
*** فضاهای عمومی بستری برای حفظ ارزش ها و سنت های کشور
در ادامه این نشست بهاران تنکابنی محقق و پژوهشگر که در زمینه شهرسازی و حوزه عمومی تهران به پژوهش پرداخته است، با اشاره به اینکه فضاهای عمومی نیازهای اساسی و حیاتی انسان ها را در شهرها فراهم می کنند، گفت: ما در شهری چون تهران شاهد تغییر و تحولاتی در طول سال های گذشته بودیم و امروزه با چالش های بسیاری در خصوص فضاهای عمومی و استفاده از این فضاها مواجه هستیم که نیازمند تدوین و طراحی برنامه ها و پروژه هایی برای برون رفت از چالش های موجود هستیم.
وی افزود: با توجه به اینکه فضاهای عمومی محلی برای شکل گیری تعامل انسان های با یکدیگر و تبادلات فرهنگی و اجتماعی و یا حتی سیاسی است، بنابراین حفظ فضاهای فرهنگی در تهران می تواند مردم را با ارزش ها و سنت های کشور آشنا کند.
تنکابنی افزود: فضاهای عمومی شهری به طور عمده بخش های پویا و سرزنده شهرها است که ایجاد پیوند و تقویت روابط انسان ها را به دنبال دارند و رویدادهای فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی را رقم می زند.
این محقق و پژوهشگر حوزه شهری و عمومی با بیان اینکه دسترسی راحت و آسان به این فضاها بایستی فراهم شود، بیان داشت: شکل گیری افکار عمومی، عرصه را برای تعامل های اجتماعی و کنش های فردی در این فضاها فراهم و مشارکت، جمع گرایی و دموکراسی را به وجود می اورد.
وی در ادامه به مسیر تغییر و تحول تاریخی فضاهای عمومی اشاره کرد و گفت: امروزه در شهرهای بزرگ چون تهران با چالش ها و مسائلی چون ظهور نوگرایی در معماری و شهرسازی، فضاهای عمومی یکسان در سراسر جهان، کاهش اهمیت فضاهای عمومی شهری ، کاهش اهمیت ارتباط با انسان، اجتماع و جامعه ، خطر نابودی فضاهای عمومی، همگن سازی و خصوصی سازی مواجه هستیم.
تنکابنی در ادامه سخنان خود به دو دوره پهلوی اول و دوم اشاره می کند که در دوره اول پهلوی با ایجاد تلگراف خانه، بانک ها ، راه آهن، کاخ دادگستری و ایجاد جاده ها و عنصر اتومبیل در شهر مواجه می شویم و در دوره دوم با معماری و شهرسازی تحت عنوان بولدوزر روبرو هستیم که ساخت بناهای چند طبقه ، پاساژ و ترویج سبک های نوین معماری را شامل می شود.
وی خاطر نشان کرد: بعد از انقلاب اسلامی به دلیل تغییر شیوه مدیریتی، ساخت و ساز ها به شکل نامنظم ترویج می یابد و ما شاهد ساخت بزرگراه های متعدد، مجتمع های تجاری و سالن اجتماعات و تالارها و غیره هستیم.
این متخصص در حوزه شهری و عمومی یادآور شد؛ امروزه فضاهای عمومی شهری بر اثر عوامل مختلف تغییر و تحول یافته اند و مخاطب با هر کدام از اینها آنطور که باید ارتباط برقرار نکرده و کاملا با آنها بیگانه شده اند.
وی افزود: فضاهایی که بتواند نیاز مخاطبان را پاسخ داده و بستر تعامل و مشارکت را با آنها برقرار کند، دارای ارزش و معیارهای اصلی یک فضای عمومی مناسب در کشور است.
*** توجه به حقوق کودک در فضا و حوزه عمومی یک ضرورت است
بهنوش شمس الهی محقق و پژوهشگر مردم شناسی در ادامه با بیان اینکه تمرکز ثروت و قدرت در شهر تهران باعث شده سیل عظیم جمعیت طی سال های اخیر شهر تهران را محل سکونت خود انتخاب کنند، گفت: مهاجرت موجب شده نه تنها امکانات کافی برای آسایش و رفاه ساکنان در تهران آنگونه که تصور می کردند، فراهم شود بلکه آنان را با چالش های بیشمار مواجه کرده است.
وی با اشاره به حقوق شهروندی در کشور گفت: یک سوال جدی آن است که شهر ما چقدر کودک محور است و این در حالی است که مهاجرت ها موجب شده آنطور که باید حقوق شهروندی در شهرها رعایت نشده و کودکان ما در معرض آسیب های جدی قرار بگیرند.
شمس الهی ادامه داد: فضاهای شهری تاثیر بسیاری بر رفتار انسان ها دارد و اگر ما می خواهیم به توسعه پایدار برسیم باید روی فضاهایی سرمایه گذاری کنیم که رشد و تحول را برای کودکان ما به وجود می آورند.
این محقق و پژوهشگر خاطر نشان کرد: با توجه به رشد روز افزون کودکان به عنوان قشر آسیب پذیر در کشور بایستی فضاهای شهری را متناسب با موقعیت های مختلف در جهت آسایش و رفاه و نیازهای آنان فراهم شود.
در پایان علیرضا برفروشان کارشناس ارشد گروه اسطوره و آیین در پایان این نشست به مطالعه ای تحت عنوان جایگاه نشانه های فرهنگی اقوام ایرانی در شهر تهران اشاره کرد و گفت: در این مطالعه و پژوهش که در سال ۹۵ انجام شده به مساله تنوع فرهنگی موجود در ایران و نظام نشانه ای آن پرداخته شده است.
به گفته وی؛ در این مطالعه به حضور اقوام مختلف ایرانی و استفاده از نمادهای فرهنگی متنوع در شهر تهران و حس تعلق به شهر در آنها و مهمتر از آن توجه شهرداران و دست اندرکاران شهرها در چشم اندازهای شهری توجه شده است.
وی هدف از پژوهش فوق را بررسی فراوانی و چگونگی ارتباط هنری شهر تهران با نشانه های فرهنگی عنوان کرد و افزود: بهتر است شهر و فضاهای شهری را از زوایه شهروندان و ساکنان آن ببینیم که چگونه ارتباطی با فضای شهری برقرار کرده است.
وی تاکید کرد: فضای شهری باید قابل فهم باشد و این فهم به شهروندان کمک خواهد کرد تا در این فضا احساس امنیت کرده و به احساس عاطفی شهروندان در موقعیت های مختلف پاسخ داده شود.
گفتنی است؛ سلسله نشست های انتقادی تهران، آیینه ایران با موضوع گفت و گوی انتقادی با شهرداران در تهران ادامه خواهد یافت.