کتاب «رسانه اجتماعی اینستاگرام؛ زندگی روزمره و فرهنگ دیداری» نوشته حسین حسنی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد.

این پژوهش، رسانه اجتماعی اینستاگرام را مورد مطالعه قرار داده است. موضوع حائز اهمیت در این پژوهش، کشف معناها و مفاهیم مصرف شبکه اجتماعی اینستاگرام از نظرگاه «درونی» یا از منظر خود کاربران است؛ به‌عبارت دیگر، فهم دقیق دلالت‌های ضمنی مصرف اینستاگرام در زندگی روزمره کاربران، مستلزم توجه به ادراکات شخصی افراد به‌جای روایت بیرونی کاربرد شبکه اجتماعی اینستاگرام است.

در نتیجه، هدف عمده این پژوهش کاوش در معناهای تجربه‌های شخصی کاربران ایرانی اینستاگرام از منظر روایت اول شخص و سپس تحلیل و تفسیر آن‌هاست. در کنار این هدف اصلی، بافتار اصلی کسب این تجربه یعنی خود شبکه اینستاگرام نیز مورد تحلیل قرار گرفته است. بدین‌منظور، این شبکه اجتماعی به‌منزله یکی از اجزاء و عناصر اکوسیستم رسانه‌های اجتماعی تحلیل شده است.

باتوجه به اهمیّت فزاینده شبکه اجتماعی اینستاگرام، در این پژوهش در دو قسمت اساسی به مطالعه آن پرداخته شده است. در قسمت نخست، اینستاگرام از منظر محتوا، کاربران، مالکیّت، مدل تجاری، حکمرانی و فناوری تحلیل شده و در بخش دوم، تجربه زیسته تعدادی از کاربران فعال ایرانی شبکه اینستاگرام در ایران، بر اساس رویکرد پدیدارشناسی تفسیری، مورد مطالعه قرار گرفته است. به این ترتیب شاید بتوان گفت این نخستین پژوهشی‌ست که به‌شکل نظام‌مند، از ابعاد مختلف محتوایی، فناورانه و سیاستگذاری، شبکه اجتماعی اینستاگرام را مورد تحلیل قرار داده و طی آن تلاش شده است تا معنای مشغولیّت هرروزه کاربران اینستاگرام با کارکردهای مختلف آن، مورد توجه قرار گیرد.

از آن‌جایی که بخشی از این پژوهش، به تحلیل ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فناورانه اینستاگرام اختصاص دارد، تحلیل یافته‌های آن نشان می‌دهد که سرعت رشد اینستاگرام بسیار زیاد است و بیشترین تعداد کاربران این شبکه را جوانان و زنان تشکیل می‌دهند که فرضیه‌های متعددی از جمله نیاز به داشتن توان فنّی، جذابیّت بصری، امکان بازنمایی خود و نیز ارائه محتواهای مطلوب زنان و جوانان برای اقبال این گروه‌های اجتماعی به آن می‌تواند از دلایل آن باشد. طبق یافته‌های این پژوهش، این فضای آزاد برای ابراز خود، گاه سبب شده است تا نوعی فضای تقابلی‌گفتمانی میان بازنمایی آزادانه خود (به ویژه زنان) و مخالفان آن صورت گیرد.

نویسنده در قسمت پایانی این کتاب نتیجه می‌گیرد که یکی از ابعاد مهم رسانه‌های اجتماعی تصویری اینستاگرام، تاثیرگذاری آن بر فرهنگ دیداری است. ارتباط بصری از طریق عکس‌ها و ویدئوهای به‌نمایش در آمده در اینستاگرام، هم به‌شکل عاطفی (احساسی) و هم شناختی (منطقی) بر کاربران آن اثر می‌گذارد و یا حتی به‌طور همزمان هر دوی این واکنش‌ها را در بیننده ایجاد می‌کند و همین یکی از دلایل اشتیاق فزاینده به مصرف این پلتفرم محسوب می‌شود. نویسنده هم‌چنین معتقد است اینستاگرام فرهنگ عکّاسی را نیز متحول کرده است. پیدایش عکّاسی دیجیتال، ظهور رسانه‌های اجتماعی و تلاقی بین رسانه‌های اجتماعی و تلفن همراه، سبب شده است تا بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی به عکّاسی دیجیتال روی بیاورند.

به‌طور کلی به باور نویسنده، سهولت دسترسی به اینستاگرام و فراهم شدن امکان بیان، برای همه شهروندان سبب شده تا این شکل از وندالیسم مجازی، به‌منزله یکی از مظاهر فرهنگ رفتاری ایرانیان، بهطور عمده در شبکه اجتماعی اینستاگرام متبلور شود و نمود پیدا کند که شاید بتوان آن را به عدم دسترسی تاریخی ایرانیان به رسانه و وسایل خودابرازی و بیان عقاید و درنتیجه شکل نگرفتن فرهنگ «گفت» و «شنود» عقلانی و منطقی نسبت داد.

قابل ذکر است که فصل اول این کتاب به کلیات پرداخته و فصل دوم نیز مفاهیم و اصول رسانه‌های اجتماعی را مطرح کرده است. «تلفن همراه هوشمند، زندگی روزمره و فرهنگ دیداری»، «کاربران، ویژگی‌ها و محتوای اینستاگرام» و «اشتراک‌گذاری روزمره و خود بازنمایی‌شده» عنوان فصل‌های سوم تا پنجم این کتاب را تشکیل می‌دهند.

کتاب «رسانه اجتماعی اینستاگرام؛ زندگی روزمره و فرهنگ  دیداری» در ۲۰۴ صفحه و با قیمت ۲۰۰۰۰ تومان وارد بازار نشر شده است.