در فصل نخست این گزارش، به سراغ مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران رفته و در گفت‌وگویی بی تکلف و صمیمی با ریاست این مرکز، از دستاوردهای یکساله‌شان جویا شدیم.

دکتر امید شکوفا رئیس مرکز تحقیقات فضایی و عضو هیات علمی پژوهشگاه فضایی ایران، با اعلام این نکته که به تازگی وارد یک‌سالگی دوران تصدی مسئولیت ریاست مرکز شده، فرصت را برای ارزیابی و محک زدن این مرکز در یکسال گذشته مغتنم دانست و مشتاقانه به گپ وگفت با ما نشست.

در ابتدای این گفت‌وگو، دکتر امید شکوفا اظهار داشتند که پس از قبول مسئولیت ریاست مرکز تحقیقات فضایی، در وهله نخست، ایجاد ساختارهای لازم اجرایی و پژوهشی و سپس پی‌گیری رفع مشکلات برخی از پروژه‌های قبلی مرکز تحقیقات که در شرف اتمام یا در مرحله اختتام بودند، در دستور کار قرار گرفت که در این جهت، اختتام سه پروژه سنجشی از دور در حوزه کشاورزی، دو پروژه در زمینه اینترنت اشیاء، و تحویل‌گیری یک پروژه در زمینه ساخت ایستگاه زمینی را می‌توان نام برد.

دکتر شکوفا همچنین، از فعالیت‌های مرکز تحقیقات فضایی ایران در ارائه  خدمات فضاپایه به دیگر ارگان‌ها و نهادها در زمینه پایش محصولات زراعی، پایش زمین، ارائه داده‌های لازم با استفاده از تصاویر سنجش از دور برای کمک به مدیریت بحران، تخمین خسارات سیل اخیر و موارد دیگری گفت.

اجرای پروژه پایش محصولات زراعی

درباره پایش محصولات زراعی،  دکتر شکوفا عنوان کرد: نخستین طرحی که به‌طور کامل در زمان مسئولیت اینجانب تعریف و به مرکز تحقیقات فضایی ابلاغ شد، پروژه پایش محصولات کشاورزی غرب کشور بوده که خوشبختانه، تاکنون بیش از ۹۰% این پروژه به انجام رسیده و بخش‌های باقیمانده این پروژه، طی چند هفته آینده، به اتمام خواهد رسید.

وی یاداور شد: فعالیت‌های دامنه‌داری که برای این پروژه صورت گرفت، آنقدر جالب و مورد توجه مقامات و مسئولان کشور قرار گرفت که در یک بازه کوتاه، تعداد چشمگیری از مسئولان رده بالای کشوری شامل وزرا، معاونان، نمایندگان مجلس، و مدیران کل بخش‌های مختلف جهاد کشاورزی، نیرو، علوم، برنامه و بودجه، محیط زیست و نیروی انتظامی و ... از دستاوردهای این پروژه و همچنین فعالیت‌های قبلی در حوزه کشاورزی دقیق، شامل تعیین سطح زیرکشت برنج در استان‌های ممنوع و میزان آب مصرفی، میزان تولید سیب‌زمینی، تعیین سطح زیرکشت محصولات غیرمجاز و نظایر آن بازدید نمودند.

دکتر شکوفا همچنین، اظهار داشت: برای ارائه هر چه بهتر این اطلاعات، سامانه‌ای تحت وب ایجاد شد که در آن اطلاعات مربوط به پروژه‌های سنجش از دور مرکز تحقیقات فضایی، از طریق لینک موجود در وب سایت پژوهشگاه در اختیار کاربران تخصصی این حوزه قرار گرفت.

رئیس مرکز تحقیقات فضایی خاطرنشان ساخت: "سامانه‌های پایش محصولات زراعی با استفاده از سنجش از دور"، به‌دلیل طرح نوآورانه، دقت اطلاعات و خدمات ارزشمندی که این سامانه می‌تواند ارائه دهد، در هشتمین جشنواره ملی فاوا، حائز رتبه دوم در بخش طرح‌های فناوری فضایی شده و از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد تقدیر قرار گرفت.

وی افزود: از سوی دیگر و به‌دلیل دقت و اهمیت استراتژیک این بررسی‌ها، به‌ویژه در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی، سفارشات و تفاهم‌نامه‌های مختلفی از سوی وزارت‌خانه‌ها و سازمان‌های مختلف با مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران مطرح و منعقد شده است، برای نمونه، سفارش تعیین سطح زیرکشت ۷ محصول اصلی کشور از سوی وزارت جهاد کشاورزی، تفاهم‌نامه با سازمان برنامه و بودجه در بحث آمایش سرزمین برای سه استان کشور، تفاهم‌نامه با پلیس مبارزه با مواد مخدر و ...

تخمین خسارات سیل اخیر کشور با استفاده از داده‌های سنجش از دور

دکتر شکوفا همچنین، از انجام پروژه‌ای ملی با عنوان "تخمین خسارات سیل بهار ۱۳۹۸ در بخش کشاورزی"، به عنوان اولویت نخست فعالیت‌های جاری مرکز تحقیقات فضایی یاد کرد و گفت:  کلید خوردن انجام این پروژه ملی بدین صورت اتفاق افتاد که پس از انجام اقدامات خودجوش پایش سیل‌های ویرانگر فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۸ که در راستای کمک به مدیریت بحران سیل و با همت و تلاش خالصانه همکاران بخش سنجش از دور مرکز تحقیقات فضایی انجام گرفت، مسئولان وزارت کشور به‌دلیل دقت، صحت و کیفیت بالای نقشه‌ها و اطلاعات ارائه شده از سوی پژوهشگاه فضایی ایران در فرآیند تعیین خسارات بخش کشاورزی شهرستان‌های سیل‌زده آق قلا و گمیشان، تصمیم گرفتند تا نقشه‌های تهیه شده توسط مرکز تحقیقات فضایی، مبنای تشخیص میزان خسارت سیل و پرداخت به کشاورزان کل کشور، به‌ویژه کشاورزان سه استان لرستان، خوزستان و گلستان قرار گیرد. این پروژه مهم ملی که هم اکنون با بسیج نیروهای درون پژوهشگاه و همکاری با استارت‌آپ های فضایی در دست اجرا است، از پروژه‌های ارزشمند و مهم در حوزه خدمات فضاپایه بوده که به‌طور کامل مورد درخواست و تایید وزارت کشور بوده و انشاء‌الله تا نیمه دوم شهریور ماه امسال به اتمام می رسد.

ساخت سامانه رادیو تلسکوپ

رئیس مرکز تحقیقات فضایی در بخش دیگری از گزارش خود در باره فعالیت‌های این مرکز، به ساخت و راه‌اندازی نخستین سامانه رادیو تلکسوپ در کشور اشاره کرد که به‌دلیل اهمیت پژوهشی و انجام آن برای نخستین بار در کشور، در جشنواره فاوای سال ۱۳۹۸ از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد تقدیر قرار گرفته است.

وی در این خصوص گفت: پروژه ساخت و راه‌اندازی رادیو تلسکوپ با کارفرمایی شرکت نوسازی عباس‌آباد انجام شده و از دیگر اقدامات مهم بوده که بخش ساخت و راه‌اندازی آزمایشی آن توسط همکاران مرکز تحقیقات فضایی، در مدت کمتر از ۴ ماه، انجام گرفت و در محوطه‌ای مناسب در پژوهشکده سامانه‌های حمل و نقل فضایی پژوهشگاه فضایی ایران در حال انجام آزمون‌های عملکردی و کالیبراسیون است.

وی افزود: طی این فرآیند و ضمن همکاری با اساتید دانشگاهی، تیم‌های نجومی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و تیم المپیاد نجوم نیز از این سامانه بازدید و به کار به آن پرداخته‌اند.

توسعه سامانه‌های هواشناسی تا نسل پنجم و ششم آن

در بخش دیگری از فعالیت‌های مرکز تحقیقات فضایی، دکتر شکوفا از توسعه سامانه‌های هواشناسی در مرکز تحقیقات فضایی اینچنین گفت: مطابق تفاهم‌نامه میان پژوهشگاه فضایی ایران و سازمان هواشناسی در جهت توسعه سامانه‌های هواشناسی، همکاران این مرکز موفق شدند که پس از تولید سه نسل از سامانه بومی رادیوسوند، نسل چهارم این محصول را با مشخصات بهتر از قبل کامل و نتایج آن را به مسئولان ذی‌ربط در سازمان هواشناسی ارائه کنند و درحال حاضر، مشغول تکمیل ساخت و تست نسل‌های پنجم و ششم این محصول هستند. همچنین، توسعه نرم افزار این سامانه مطابق با استانداردهای بین المللی به اتمام رسیده است.

طراحی و ساخت سامانه‌های مخابراتی

در ادامه، این عضو هیات علمی پژوهشگاه فضایی ایران به فعالیت‌های مرکز تحقیقات فضایی در حوزه طراحی و ساخت سامانه‌های مخابراتی اشاره کرد و در این راستا از همکاری در تحویل‌دهی نهایی بخش مختلف مخابراتی پروژه ناهید ۱ به پژوهشکده سامانه‌های ماهواره گزارش داد.

وی در پاسخ به سوالی در خصوص نقش مرکز تحقیقات فضایی در توسعه زیرساخت‌های فضایی کشور، به راه‌اندازی دو ایستگاه زمینی باند Ku و S در ایستگاه‌های قشم و ماهدشت اشاره کرد و گفت: راه‌اندازی ایستگاه‌های زمینی در پیشبرد ماهواره‌های نسل بعدی که در نقشه راه فضایی کشور پیش بینی شده نیز کاربرد خواهد داشت.

دکتر شکوفا اظهار داشت: در پروژه ناهید ۲، طراحی و ساخت بخش رله تلفنی باند Ku این ماهواره برعهده همکاران مرکز تحقیقات فضایی بود که آزمون‌های مدل مهندسی آن با موفقیت به اتمام رسیده و آزمون‌های مدل کیفی پروژه نیز در تعامل با کارفرمای پروژه یعنی پژوهشکده سامانه‌های ماهواره در دست اجرا است که امیدواریم پس از انجام برخی اصلاحات، به زودی، مدل کیفی نیز با موفقیت تحویل داده شود.

وی همچنین، در باره همکاری مرکز تحقیقات فضایی در انجام پروژه پارس۲،  گفت: در تعامل بسیار خوبی با معاونت طراحی و تضمین ماموریت پژوهشگاه فضایی ایران هستیم و در بخش‌هایی همچون تعیین الزامات کاربر و امکان‌سنجی طراحی و ساخت زیرسیستم محموله مخابراتی و همچنین، زیرسیستم پردازش این ماهواره همکاری داریم. افزون بر این، پروژه‌ای در خصوص بررسی چشم‌انداز توسعه محموله‌های مخابراتی ژئو و غیرژئو در تعامل با معاونت طراحی و تضمین ماموریت پژوهشگاه و به کارفرمایی سازمان فضایی ایران توسط همکاران مرکز تحقیقات فضایی در دست اجراست که تا پایان شهریور ماه امسال، سه فاز از چهار فاز این پروژه به انجام خواهد رسید.

حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپی

دکتر شکوفا در پاسخ به فعالیت‌های انجام شده در راستای حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپی از انجام پژوهشی با عنوان "بررسی وضعیت کسب و کارهای فضاپایه در کشور" نام برد و گفت که این طرح در راستای شناخت هر چه بیشتر پتانسیل و شرایط استارت‌آپ‌های حوزه فضایی به اجرا درآمده و نتیجه آن در قالب گزارش و سمینار به مسئولان و همچنین علاقه‌مندان ارائه شده است.

وی افزود: همچنین، در انجام برخی پروژه‌ها، نظیر برآورد خسارات سیل در بخش کشاورزی، این مرکز با چند استارت‌آپ فضایی همکاری داشته و این همکاری در آینده بیشتر نیز خواهد بود.

طرح‌های پژوهشی و تولیدات علمی

دکتر امید شکوفا با بیان اینکه پژوهشگاه فضایی ایران سازمانی دانش‌محور بوده و پژوهش‌های کاربردی در کنار تولیدات علمی جزو وظایف پژوهشگران این مجموعه است، اظهار داشت: پژوهشگران مرکز تحقیقات فضایی در یکسال گذشته، حدود ۲۳ عنوان طرح پژوهشی داخلی را در دستور کار قرار داده و در این راستا بیش از ۱۰ مقاله ISI و علمی-پژوهشی، و ۲۸ عنوان مقاله همایش و کنفرانسی به چاپ رسانده‌اند.

رئیس مرکز تحقیقات فضایی همچنین عنوان نمود: شش عنوان ثبت اختراع و شش عنوان ثبت نوآوری این مرکز نیز در تعامل با معاونت پژوهش و فناوری پژوهشگاه فضایی ایران در دست اجرا و پی‌گیری است، به‌عنوان نمونه، نتیجه ملموس یکی از طرح‌های پژوهشی این مرکز، طراحی و ساخت محصولی با عنوان سوییچ موج‌بری شیاری برای استفاده در ترانسپوندرهای ماهواره‌های مخابراتی ژئو است که با نوآوری و ابتکار خاصی که پژوهشگران مرکز تحقیقات فضایی در طراحی و ساخت این موج‌بر به‌کارگرفته‌اند، باعث کاهش پیچیدگی در فرآیند ساخت شده و محصول نهایی به لحاظ عملکردی، بسیار دقیق و قابل اطمینان برای کاربردهای فضایی است.