مصرف دخانیات، شایع‌ترین،کشنده‌ترین و پرهزینه‌ترین اختلال مصرف مواد مخدر است. سازمان جهانی بهداشت در گزارشی، شیوع فعلی مصرف کشیدن تنباکو در جهان را در سال ۲۰۱۳ ، ۲۱ درصد برآورد نموده که در مقایسه با برآورد سال ۲۰۰۷ (معادل ۲۳ درصد) اندکی کاهش را نشان می‌دهد.

بر اساس این برآورد، مصرف تنباکو و سیگار به طور کلی در کشورهای در حال توسعه رو به کاهش است. در عین حال، مصرف سیگار و قلیان در بیماران مبتلا به اختلالات روان پزشکی/ اختلالات مصرف مواد، افراد با سطح درآمد پایین و تحصیلات پایین‌تر شیوع بیشتری دارد.

بنا بر اعلام مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در امریکا مرگ یکی از هر ۵ نفر در امریکا مربوط به سیگار است. ^۱ این مرکز می‌گوید سیگار اولین دلیل بیماری‌ها و مرگ‌های قابل پیشگیری در امریکا است و این عامل منجر به ۴۸۰ هزار مرگ ناخواسته در این کشور می‌شود.

در گزارش سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۵ شیوع مصرف فعلی روزانه تنباکوی کشیدنی در ایران ۲۰ درصد گزارش شده است.

به غیر از فرد مصرف کننده سیگار یا قلیان، قرار گرفتن در معرض دود سیگار یا قلیان نیز خطر فشار خون را تا ۱۳ درصد افزایش می‌دهد (که به این حالت مواجهه با دود دست دوم می‌گویند). هرچه قدرطول مدت قرارگیری درمعرض دود دست دوم سیگار یا قلیان طولانی‌تر باشد خطر ابتلا به فشار خون نیز بیشتر می‌شود. تحقیقی که در ماه جاری در مرکز اطلاعات ملی بیوتکنولوژی در امریکا صورت گرفته نشان می‌دهد که آثار سیگار کشیدن پدر بر فرزندان، علاوه بر بچه‌های متولد شده و در حال رشد،حتی در قبل از تولد و در جنین رحم مادر نیز تاثیر منفی می‌گذارد. ^۳ در این تحقیق که در مجله بین‌المللی تحقیقات محیطی سلامت به چاپ رسیده، نتیجه‌ی بررسی در کشور چین در این زمینه گزارش شده است.

مکانیسم افزایش فشار خون  ناشی از مصرف دخانیات به این صورت است که در ابتدا تحریک جداره عروق صورت گرفته و با تشکیل پلاک هایی در داخل عروق همراه می‌شود. به وجود آمدن این پلاک‌ها و چسبیدن سلول‌های خونی به این پلاک‌ها، عمق و فضای داخل رگ را کم کرده و موجب تنگی عروق می‌شود.

یکی دیگر از مکانیسم هایی که در افزایش فشار خون نقش دارد مربوط به مسمومیت با منواکسید کربن ناشی از مصرف دخانیات است. زمانی که فرد دخانیات مصرف می‌کند اکسیژن خون کاهش می‌یابد و در نتیجه بدن تعداد گلبول‌های قرمز خود را افزایش می‌دهد. در اصطلاح به این حالت غلظت خون می‌گوییم. و این عامل دیگری برای تاثیر مصرف دخانیات در افزایش فشار خون است.

از طرفی مهم است که بدانیم مصرف دخانیات در پاسخ به درمان پرفشاری خون نیز تاثیر منفی دارد. بر این اساس،  مبتلایان به فشارخون که سیگار مصرف می‌کنند، ضعیف تر از سایر افراد به درمان جواب می دهند و به مصرف داروی بیشتری نیاز دارند.

"گروه سلامت روانی ، اجتماعی و اعتیاد" - معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

پی‌نوشت‌ها:

۱-U.S. Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking—۵۰ Years of Progress: A Report of the Surgeon General . Atlanta: U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, ۲۰۱۴ [accessed ۲۰۱۹ Jan ۳۰].

۲- National Center for Biotechnology Information , U.S. National Library of Medicine (Meysamie A, Ghaletaki R, Zhand N, Abbasi M. Cigarette smoking in iran. Iran J Public Health. ۴۱(۲):۱-۱۴. Epub ۲۰۱۲ Feb ۲۹. PubMed PMID: ۲۳۱۱۳۱۳۰; PubMed Central PMCID: PMC۳۴۸۱۶۸۲).

۳- In utero and postnatal exposure to environmental tobacco smoke, blood pressure, and hypertension in children: the Seven Northeastern Cities study (a Department of Cardiology , the First Affiliated Hospital of China Medical University , Shenyang , China.)

در تدوین این مقاله، همچنین از این منابع بهره‌گیری شده است:

راهنمای خدمات پیشگیری ودرمان اختلالات مصرف دخانیات ،الکل ومواد درمراقبت های بهداشتی اولیه

پایگاه اطلاع رسانی سلامت نیوز