همایش «تحریم ها، اقتصاد جهانی و آینده ایران» توسط شاخه اقتصاد گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم با همکاری مرکز مطالعات و همکاری های علمی و بین المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری روز سه شنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۸ در تالار اجتماعات فرهنگستان علوم برگزار شد.

در این مراسم که جمعی از مدیران علمی و اعضای پیوسته و وابسته و همکاران مدعو فرهنگستان علوم، جمعی از مسئولان مرکز مطالعات و همکاری های وزارت علوم، تعدادی از اقتصاددانان و صاحبنظران و استادان دانشگاه ها و علاقمندان حضور داشتند،  ابتدا آقای دکتر حسین نمازی دبیر فرهنگستان علوم ضمن خیر مقدم گویی به حاضران در جلسه تاکید کرد که اگرچه مساله تحریم ها از مدتها قبل و سالهای سال مطرح بوده است ولی باتوجه به استمرار و تشدید آن ایجاب می کند که بیشتر به این موضوع پرداخته شود و ابعاد مختلف آن مورد بررسی قرار گیرد و تهدیدها به فرصتها تبدیل شوند. ایشان اظهار داشت که اگر کشورها به جای آنکه مواد خامشان را بفروشند، محصولات تمام شده را صادر کنند، ارزش افزوده می آفرینند و شایسته است که با برنامه ریزی تهدید تحریم را به فرصت تبدیل کنیم. آقای دکتر نمازی در پایان سخنان خود به این نکته اشاره کرد که سخنرانان در این همایش به ابعادی از مساله می پردازند که تا کنون کمتر بدان پرداخته شده است.

پس از ایشان آقای دکتر مسعود صدری نسب رئیس مرکز مطالعات و همکاری های علمی و بین المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در مقدمه ای کوتاه اهداف و برنامه های مرکز مطالعات و همکاری های بین المللی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری را بیان کرد. ایشان مبنای تشکیل این مرکز را گسترش همکاری های علمی و پژوهشی میان دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی داخل و خارج کشور نام برد. آقای دکتر صدری نسب افزود، از جمله اهداف مرکز، مطالعه و شناسایی مسائل بنیادی توسعه علمی کشور با یاری پژوهشگران و تشکل های تخصصی و با بهره گیری از تجارب بین المللی است و از جمله برنامه ها و فعالیت های مرکز، حمایت از آموزش، پروژه های بین المللی و کنفرانس است. سخنران اظهار نمود، حمایت از پروژه های بین المللی در ۲ بخش خارجی ها و ایرانیان مقیم خارج صورت می گیرد. ایشان در ادامه بیان نمود که یکی از برنامه های مرکز، برنامه جندی شاپور است که حدود ۱۵ سال است که میان محققان ایرانی و فرانسوی انجام می شود، همچنین برنامه ایتالیا-پیترودلاواله که حدود ۳ سال است میان محققان ما و ایتالیا صورت می-گیرد. آقای دکتر صدری نسب در پایان اشاره کرد که کنفرانس اقتصاد جهانی و تحریم ها را در پیش داریم و این کنفرانس در مهرماه سال جاری برگزار خواهد شد.

سپس آقای دکتر حسین راغفر دبیر علمی همایش اداره جلسه را بر عهده گرفت و ضمن معرفی اولین سخنران، خانم دکتر شانی هرمزی، از ایشان درخواست کرد که سخنرانی خود را تحت عنوان «تحریم های عادلانه و ناعادلانه» ایراد کند.

خانم دکتر شانی هرمزی مشاور سیاسی معاونت حقوقی ریاست جمهوری، دهه ۹۰ قرن بیستم را دهه تحریم ها نامید زیرا بیشترین تحریم های سازمان ملل علیه کشورها در این دهه صورت گرفت. ایشان تحریم ها را از ۲ بعد تحت عنوان ۲ موج مورد بررسی قرار داد یکم اینکه آیا اساساً تحریم ها می توانند ابزار سیاست خارجی موثر و موفقی باشند و دوم اینکه تبعات غیر انسانی تحریم ها تا چه حد می تواند به انسانها صدمه بزند. در این مورد سخنران به تحریم های سازمان ملل علیه عراق اشاره کرد که ۱۳ سال طول کشید و یکی از مخرب ترین و فاجعه بارترین تحریم هایی بود که توسط سازمان ملل صورت گرفت و این تلقی را ایجاد کرد که تحریم نمی تواند ابزار سیاست خارجی مناسبی باشد. خانم دکتر هرمزی در پایان اظهار نمود یکی از مصادیق تحریم های ناعادلانه در برابر ایران، تحریم فرامرزی و بین المللی است که سازمان ملل مسئولیت آن را برعهده دارد؛ این تحریم ها از اساس ناعادلانه و غیر قانونی است.

آقای دکتر قاسم محبعلی دیپلمات سابق کشور، سفیر قبلی ایران در مالزی و یونان و مدیرکل سابق خاور میانه در وزارت امور خارجه سخنرانی خود را تحت عنوان «استراتژی خاور میانه ای ایالات متحده امریکا در قبال جمهوری اسلامی ایران» ایراد کرد. به نظر ایشان سیاست بسیار پیچیده شده است و صرفاً جنگ و صلح یا دوستی و دشمنی نیست بلکه حالتهای تلفیقی را می بینیم و سه پارادایم منازعه، رقابت و همکاری را دربین سیاست خارجی کشورها ملاحظه می کنیم. وی افزود، ما نمی توانیم از خاور میانه جدا شویم؛ از ابتدای تاریخ تاکنون هرکسی قدرتی در دنیا داشته سعی کرده است یک جای پایی در خاورمیانه داشته باشد و این منطقه سرزمین منازعه است. به نظر آقای دکتر محبعلی یکی از بحران های خاورمیانه عدم شکل گیری و مخدوش بودن حاکمیت های ملی در برخی از کشورهاست که با پدیده هایی مثل اشغال سرزمین فلسطین و نادیده گرفتن حق حاکمیت مردم فلسطین مواجه می شویم. ایشان ادامه داد یکی از بحران های خاور میانه که باعث شده غربیها و امریکا نگاه امنیتی به منطقه داشته باشند، تکثیر سلاح کشتار جمعی است؛ به عنوان مثال، ذوالفقارعلی بوتو گفت ما قدرتمان یک هفتم هند است و با سلاح های متعارف نمی توانیم در برابر هند مقاومت کنیم پس باید به سلاح هسته ای مجهز شویم و ضربه اول را به هند بزنیم. به نظر سخنران ایجاد تشنج در منطقه برای امریکا منافع زیادی دارد چرا که بالا رفتن تشنج در منطقه هزینه کشورهایی مثل هند و چین را که رابطه اقتصادی با ایران دارند، بالا می برد. وی افزود، استراتژی امریکا دیپلماسی اجبار است یعنی تحریم؛ سپس وارد بازدارندگی نظامی می شود که سه ویژگی دارد: جنگ پیشگیرانه که امریکا در عراق و افغانستان به راه انداخت، جنگ پیشدستانه که اسرائیل به بهانه اینکه سوریه می خواهد به من حمله کند در آن کشور به راه انداخت، و استراتژی سوم ضربه متقابل است که اگر امریکا سیاست های قبلی اش جواب ندهد کار را به شورای امنیت بازمی گرداند و شورای امنیت یک نهاد مستقل نیست و برآمده از قدرتهای بزرگی چون امریکاست. آقای دکتر محبعلی اظهار امیدواری کرد که سیاستمداران ما این سیاست امریکا را خنثی کنند و بتوانند مناقشه با امریکا را حل کنند. سخنران اظهار نمود، ما باید بتوانیم از ابزار دیپلماسی استفاده کنیم و دیپلماسی صرفاً مذاکره نیست و مذاکره صرفاً برای صلح نیست بلکه می تواند برای مدیریت بحران باشد یعنی کشورها در حالتی که دعوا دارند، می توانند یکدیگر را دور میز مذاکره ارزیابی کنند و امکانات یکدیگر را دریابند تا بتوانند بحران را مدیریت کنند.

آخرین سخنران آقای دکتر سیدهادی محمودی عضو هیات علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی بود که تحت عنوان «مشروعیت اعمال تحریم های امریکا در پرتو قرار اقدامات تامینی دیوان بین المللی دادگستری» سخنرانی کرد. ایشان اظهار کرد که نگاه من به موضوع کاملاً حقوقی است و مجموعاً ۹ فرمان اجرایی توسط روسای جمهور امریکا به شکلی خزنده تحریم ها علیه ایران را افزایش داده است. به نظر سخنران ما باید به سیاست توجه کنیم و راهکارهای حقوقی را پیدا کنیم. آقای دکتر محمودی تصریح نمود که ایران در ۲ دادگاه در دیوان بین المللی از امریکا شکایت کرده است، یک دادگاه مربوط به تحریم های بانک مرکزی است و دادگاه دیگر مربوط به خروج امریکا از عهده نامه مودت است که دیوان بین المللی برای امریکا دستور موقت صادر کرد و ایران در این دادگاه موفق شد. سخنران افزود، رای دیوان بین المللی این بود که تحریم ایران در مورد دارو و تجهیزات دارویی و کشاورزی و غذایی و خدمات هواپیمایی باید فوراً برداشته شود، هرچند که امریکا این تصمیم الزام آور را اجرا نکرد و ایران در نامه ای به دیوان می خواهد پیگیری کند که دستور موقت تا چه حد اجرا شده است حتی شورای حقوق بشر دیروز قطعنامه ای صادر کرد که تحریم ها، حتی تحریم های یکجانبه یک کشور علیه کشوری دیگر، نقض حقوق بشر است. در پایان آقای دکتر محمودی تاکید کرد که ما باید به همین حقوق بین-الملل و سازوکارهای حقوقی متوسل شویم.

روابط عمومی فرهنگستان علوم