به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم، دانشگاه صنعتی شریف به‌منظور توسعه و ارتقای کمی و کیفی فعالیت‌های حوزه‌های پژوهشی، فناوری و کارآفرینی و نیز حفظ و ارتقای جایگاه مرجعیت علمی ملی و منطقه‌ای خود، افزایش نقش دانشگاه در توسعه فناوری‌های برتر، گسترش ارتباطات و فعالیت‌های صنعتی، ارتقای جایگاه دانشگاه در رتبه‌بندی‌های داخلی و جهانی، افزایش تاثیرگذاری اجتماعی (Social Impact) بر اساس مسئولیت اجتماعی دانشگاه، «برنامه جامع ارتقای پژوهش، فناوری و ارتباط با صنعت» را تهیه و تدوین کرده و در حال ارزیابی و بهبود مستمر آن است.

در این برنامه، اهداف، راهبردها و برنامه‌های معاونت در حوزه‌های پژوهش، فناوری، کارآفرینی و ارتباط با صنعت به تفکیک آورده شده است و یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دانشگاه در این زمینه، ایجاد و استقرار ناحیه نوآوری شریف است.

دکتر فتوحی، در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار روابط عمومی، درخصوص اهداف، برنامه‌ها و چشم‌انداز ایجاد و استقرار ناحیه نوآوری شریف گفت: در حال حاضر حدود ۴۵۰ شرکت در ناحیه نوآوری دانشگاه مستقر هستند و قرار است برج نوآوری دانشگاه صنعتی شریف نیز با مساحتی نزدیک به ۲۵۰۰۰ مترمربع در منطقه طرشت تابستان سال آینده به بهره‌برداری برسد.

سابقه فعالیت‌های فناورانه و کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف را تشریح نمایید؟

برنامه راهبردی دانشگاه سه راهبرد اساسی را سرلوحه حرکت دانشگاه به‌سوی آینده قرار داده است: سرآمدی در آموزش، سرآمدی در پژوهش و فناوری و سرآمدی در اثربخشی اجتماعی. پژوهش دانشگاهی در کنار آفرینش اعتبار علمی باید خود را در اثربخشی اجتماعی نشان دهد تا پایدار بماند. برای تحقق چنین امری باید پژوهش در راستای نیاز علمی، صنعتی یا اجتماعی جامعه قرار گیرد تا بتواند از یکسو با تغذیه از منابع ملی، ارزش‌آفرینی کند و از سوی دیگر، با درگیر شدن در حل دانش‌پایه مسائل صنعتی بر غنای علمی خود بیفزاید.

دانشگاه صنعتی شریف جزو باسابقه‌ترین دانشگاه‌ها در حوزه کارآفرینی است و این موضوع ریشه در نظام گسترده و باکیفیت پژوهش دانشگاه دارد و نمود اولیه این نگاه «کیفیت محور» در حوزه پژوهش در پروژه‌های ارتباط با صنعت دانشگاه بوده که در دهه ۶۰ و در زمان جنگ به‌صورت جدی آغازشده و در حال حاضر نیز دانشگاه صنعتی شریف با داشتن بیشترین حجم قراردادهای ارتباط با صنعت، جایگاه ویژه و ممتازی در کشور دارد. همچنین به‌منظور تزریق دانش و استعدادهای دانشگاه در حوزه کارآفرینی، دانشگاه رویکرد توسعه نهادی را در طول حدود ۲ دهه گذشته دنبال نموده است. به‌طور خلاصه، آغاز این فعالیت‌ها از سال ۱۳۷۹ با تاسیس مرکز کارآفرینی شروع شد و در سال ۱۳۸۲ با تاسیس مرکز رشد، سال ۱۳۸۸ با تاسیس صندوق پژوهش و فناوری و سال ۱۳۹۲ با آغاز به کار شتاب‌دهنده ادامه یافت.

هدف مرکز کارآفرینی، ترویج کارآفرینی و توسعه مهارت‌های دانشجویان در ارتباط با مفاهیم کارآفرینی و ملزومات آن است. مرکز رشد دانشگاه، خدمات حمایتی لازم را در اختیار شرکت‌های نوپا قرار می‌دهد و صندوق پژوهش و فناوری باهدف ایجاد یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر و اعطای وام و ضمانت‌نامه به تجاری‌سازی طرح‌های پژوهشی نوآورانه، اختراعات نخبگان و نیز به کارآفرینان متخصص و نوآور کمک می‌کند. شتاب‌دهنده شریف که اولین برنامه شتابدهی برخاسته از نهاد دانشگاه در ایران است نیز باهدف سرعت بخشی به تیم‌های نوآوری و خلاق دانشجویی شکل گرفت. این شتاب‌دهنده در حال حاضر در مجتمع خدمات فناوری شریف در دانشگاه صنعتی شریف قرار دارد و در حال ارائه خدمات به استارتاپ های شریفی می‌باشد. در حقیقت درگذر زمان نهادهای جدید با ماموریت‌های مختلف برای سرویس‌دهی به جامعه مخاطب خود شکل گرفتند.

ناحیه نوآوری شریف چیست و چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۹۵ تاسیس شد تا با مدیریت یکپارچه نهادهای حمایتی زیست‌بوم نوآوری شریف، به توسعه کسب‌وکارهای فناور در مراحل مختلف رشد کمک نماید و بتواند زنجیره خلق ارزش از دانش در دانشگاه را تکمیل نماید تا دانشگاه بتواند حمایت‌های خود از پژوهشگران و دانشجویان را که از مراحل نخستین پژوهش در دانشگاه آغاز می‌شود و تا توسعه محصول در دانشگاه ادامه می‌یابد را در مرحله ایجاد، رشد و پایدارسازی کسب‌وکارها نیز ادامه داده و کمک کند تا دانش تولیدشده در دانشگاه به کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و ارزش‌آفرین تبدیل شوند. پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف مسئول هدایت، راهبری و نظارت بر کل این فرآیند و اکوسیستم است. یکی از ماموریت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه همچنین ایجاد منطقه‌ای ویژه برای حضور و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در اطراف پردیس اصلی دانشگاه صنعتی شریف است.

این منطقه بانام ناحیه نوآوری شریف، بین خیابان آزادی و سه بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، یادگار امام و جناح قرار گرفته و حدود ۲۵۰ هکتار وسعت دارد.

تاکنون بیش از ۴۵۰ شرکت فناور این منطقه را به‌عنوان محل استقرار خود انتخاب کرده‌اند.

پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان یک پارک دانشگاهی در نظر دارد تا با ایجاد تعامل دوطرفه و سازنده با بدنه علمی دانشگاه و بخش خصوصی توانمند، به بروز استعدادها و شایستگی‌های دانشگاهیان کمک کند و به یک الگوی ملی درزمینهٔ توسعه پایدار و ارزش‌آفرینی در سطح جامعه تبدیل شود.

ایجاد ناحیه نوآوری چه تاثیراتی در توسعه فناوری و همکاری‌های فناورانه دانشگاه با بخش‌ها و محورهای بیرونی دارد؟

در موضوع توسعه فناوری و تجاری‌سازی دانشگاه به این جمع‌بندی رسیده بود که بایستی از بازیگران فعال در صنعت استفاده نماید تا بتواند تجربه و دسترسی‌های ایشان را در کنار دانش و استعداد دانشگاه به کار گیرد تا به فرآیند ارزش‌آفرینی سرعت ببخشد، این مهم در بستر پارک علم و فناوری که با مخاطبان حقوقی در تعامل است با سهولت بیشتری قابل پیگیری است و چنانچه در مخاطبان پارک که امکان پذیرش و استفاده از خدمات پارک را دارند استقرار مراکز نوآوری و فناوری صنایع و همچنین شرکت‌های خدمات دهنده مانند کارگزاران فناوری، سرمایه‌گذاران خطرپذیر نیز پیش‌بینی شده است.

دانشگاه همکاری با بازیگران مستقر در پارک را بیشتر از استقرار صرف در پارک دیده و برنامه‌هایی را برای همکاری این بازیگران در لایه‌های پژوهشی و توسعه فناوری در نظر گرفته است.

این ناحیه محدودهای جغرافیایی با حضور کسب‌وکارها و بازیگران مختلف است که تشکیل‌دهنده اکوسیستم نوآوری هستند.

بسیاری از مطالعات پژوهشگران کارآفرینی و تحلیلگران محیط کسب‌وکار نشان داده است که شکل‌گیری یک اکوسیستم منحصربه‌فرد می‌تواند تاثیر چشمگیری در توسعه کارآفرینی و نوآوری داشته باشد. اکوسیستمی کارآفرینانه که باوجود ابعاد مختلف در تلاش است تا مسیر کارآفرینی و فناوری را در فضای کسب‌وکار هموار کند.

حال سوال جدی این است که این اکوسیستم‌های کارآفرینانه یا نوآورانه در چه فضاهایی شکل می‌گیرد؟

نواحی نوآوری در سراسر دنیا محدوده‌های جغرافیایی مشخصی هستند که مهم‌ترین محرک و کاتالیست در شکل‌گیری و رشد اکوسیستم‌های کارآفرینی و نوآوری هستند. ناحیه نوآوری شریف تنها یک محدوده جغرافیایی مستقر در منطقه طرشت نیست. بلکه دارای سازوکار و اکوسیستم نوآورانه خاص خود است که فضا را برای توسعه فناوری‌های مختلف به‌خصوص فناوری‌های تجاری شده از دانشگاه آماده می‌کند و همچنین فضایی را جهت تسهیل ارتباطات بین بازیگران اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری فراهم می‌کند.

پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف به‌عنوان متولی توسعه این ناحیه، تسهیلگری لازم را بین اجزای مختلف و بازیگران متنوع آن انجام خواهد داد تا ارزش‌آفرینی حداکثری محقق شود. استفاده حداکثری از توان‌بخش خصوصی از رویکردهای کلیدی توسعه این ناحیه است. معرفی ناحیه نوآوری و بیان ویژگی‌های محققان آن، میزان اشتغال، فعالیت، سطوح و حوزه‌های فعالیت بررسی اولیه از شرکت‌های فعال ناحیه نوآوری شریف نشان می‌دهد که حدود ۴۵۰ شرکت هم‌اکنون در این محدوده جغرافیایی مستقر هستند. این شرکت‌ها زمینه فعالیت مختلفی دارند و ازلحاظ سن، تخصص، نوع فناوری، اندازه شرکت و … متنوع هستند. بعضی از این شرکت‌ها زمینه تخصصی فناورانه دارند و بر تولید محصول یا ارائه خدمت مشخص کار می‌کنند. برخی از شرکت‌ها هم ارائه‌دهنده خدمت به سایر شرکت‌ها هستند و درواقع تامین‌کننده نیاز شرکت‌های فناور هستند. با این حساب، تعداد افراد شاغل در کل شرکت‌های مستقر در این ناحیه حدود ۳ هزار نفر تخمین زده می‌شود.

شرکت‌های فناور عمدتاً درزمینهٔ توسعه فناوری‌هایی فعالیت می‌کنند که تخصص و دانش آن در دانشگاه وجود داشته باشد. در کنار این شرکت‌ها، بعضی از شرکت‌ها هم خدمات تجاری‌سازی و توسعه کسب‌وکار ارائه می‌دهند (مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، شتاب‌دهنده‌ها و …) که حضور آن‌ها در شکل‌گیری و توسعه کسب‌وکارهای نوآورانه و فناورانه بسیار مهم است. در حال حاضر تعداد ۷ شتاب‌دهنده (venture capital) و مرکز نوآوری در ناحیه نوآوری شریف حضور دارند. همچنین این ناحیه زیرساخت‌های حمل‌ونقل منحصربه‌فردی دارد که در شکل زیر به‌خوبی مشخص شده است.

چه فعالیت‌هایی مرتبط با ناحیه نوآوری شریف در سال‌های اخیر صورت گرفته است؟

مهم‌ترین فعالیت‌هایی که تا به امروز در «ناحیه نوآوری شریف» صورت گرفته به شرح زیر است:

بررسی و مطالعه ۲۱ ناحیه نوآوری مطرح دنیا و شناسایی عوامل موفقیت نواحی نوآوری باهدف استفاده از درس آموخته‌های این نواحی

برگزاری رویداد معرفی ناحیه نوآوری شریف در تاریخ ۲۵ دی‌ماه ۹۷ با حضور بازیگران کلیدی اکوسیستم کارآفرینی و نوآوری کشور

انعقاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین پارک علم و فناوری شریف، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شهرداری منطقه ۲ تهران جهت توسعه ناحیه نوآوری شریف

انعقاد تفاهم‌نامه سه‌جانبه بین پارک علم و فناوری شریف و سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در راستای توسعه ناحیه نوآوری شریف

راه‌اندازی مرکز نوآوری رفاه (در همکاری با بانک رفاه کارگران)

راه‌اندازی مرکز نوآوری خدمات شهری (در همکاری با شهرداری منطقه ۹ تهران)

شروع فعالیت شتاب‌دهنده تخصصی واتک با محوریت آب و محیط‌زیست

شروع فعالیت شتاب‌دهنده تخصصی بنتک با محوریت محتوا و کلان داده‌ها

شروع فعالیت صندوق توسعه کارآفرینی بهمن (به‌عنوان یک سرمایه‌گذار خطرپذیر)

شکل‌گیری دپارتمان ناحیه نوآوری شریف در پارک علم و فناوری شریف جهت راهبری و همنواسازی بازیگران و فعالیت‌های موجود در ناحیه

پروژه‌های شاخص در حال انجام یا آغاز شده در ناحیه نوآوری شریف چیست؟

ساختمان در حال ساخت برج فناوری طرشت: برج فناوری طرشت به مساحت ۲۵ هزار مترمربع مکانی جهت حضور شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور، استارتآپ‌های رو به رشد و دیگر بازیگران کلیدی فعال در اکوسیستم نوآوری و فناوری کشور خواهد شد.

این برج تابستان سال ۱۳۹۹ به بهره‌برداری می‌رسد و ۱۲۰ شرکت فناور در آن مستقر خواهند شد.

پیش‌بینی می‌شود این برج اشتغالی حدود ۱۵۰۰ نفر را داشته باشد. تصویر زیر، نمای شمالی و شرقی برج فناوری طرشت را نشان می‌دهد.

ساختمان در حال ساخت برج فناوری پیک آسا

تدوین اطلس سرمایه‌گذاری ناحیه: معرفی ظرفیت‌های بالقوه ناحیه به سرمایه‌گذاران جهت سرمایه‌گذاری در توسعه زیرساخت ناحیه

طراحی و ایجاد مرکز نوآوری فناوری‌های ساختمانی (در همکاری با شرکت «ساخت»)

طراحی المان‌های استارتآپی و بیلبوردهای متعدد در ورودی ناحیه نوآوری شریف

جذب تامین‌کنندگان خدمات به ناحیه

مذاکره با سازمان تجارت جهانی ژاپن (جترو) جهت ورود به ناحیه

برنامه خاص جهت حضور استارتآپهای فناور در حوزه خدمات شهری در ناحیه (مانند: بیدود، پیدو و زیستاپ)

نیازسنجی شرکت‌های مستقر در ناحیه نوآوری شریف

آموزش دوره «طراحی زندگی» به مردم مستقر در ناحیه (این دوره توسط دانشگاه استنفورد طراحی و اجرا شده است)

افتتاح فاز نخست «ایستگاه نوآوری شریف» در ناحیه

راه‌اندازی باشگاه کسب‌وکار دانش‌بنیان (باکس) در ناحیه و افتتاح آن در شهریورماه ۹۷

چشم‌انداز آتی فعالیت‌های ناحیه نوآوری شریف را چگونه ترسیم می‌کنید؟

در توسعه این ناحیه اضلاع مثلث دانشگاه، شرکت‌ها و مردم ناحیه نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. آنچه به‌عنوان فصل مشترک این سه ضلع مدنظر است، ارزش‌آفرینی و ایجاد انتفاع است. چشم‌انداز توسعه این ناحیه توسط پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف به شکلی در حال تدوین است که هر سه ضلع مذکور، ایجاد انتفاع را به‌وضوح مشاهده کند. در چشم‌انداز این ناحیه، تبدیل‌شدن به قطب توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان و کانون امید و ارزش‌آفرینی در شهر تهران در نظر گرفته شده است.

در این راستا اهداف زیر تا یک سال آینده برای توسعه ناحیه نوآوری شریف برنامه‌ریزی شده است:

طراحی ۳۰ بسته سرمایه‌گذاری در قالب اطلس سرمایه‌گذاری ناحیه نوآوری شریف

طراحی و اجرای المان‌های شهری مرتبط در ناحیه

راه‌اندازی ۵ مرکز نوآوری در ناحیه

آغاز سه پروژه جدید از مشارکت سرمایه‌گذاران

عبور تعداد شرکت‌های فناور مستقر در ناحیه از مرز ۵۰۰