بررسی افزایش رخداد زلزله ها همزمان با بارش های ناهنجار…
دکتر امیر محمودزاده، دکتر محمدرضا منصوری دانشور
انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار، پژوهشگاه شاخص پژوه
پیشگفتار
در چند گزارش قبلی به ترتیب به ارزیابی و پیش یابی الگوهای ناهنجار بارش بر روی فلات ایران در طی آوریل ۲۰۱۹ (فروردین ۱۳۹۸) اقدام شد که تمامی این پیش بینی ها با صحت بالایی به لحاظ زمانی و مکانی به وقوع پیوستند. همزمان پیش بینی شد که بعد از رخداد سیلاب های سنگین و افزایش نفوذ آب در درزه ها و شکاف های گسلی امکان لغزندگی سطوح گسلش و فرارسیدن مرحله اتساع در آنها افزایش می یابد و منجر به وقوع زلزله های القایی در مناطق سیل زده در بازه های بعدی می شود. همچنین توضیح داده شد که رخداد سامانه های بلاکینگ اتمسفری می تواند چند زلزله بزرگ را با احتمال بالای ۷۵ درصدی سبب شود. در این گزارش ثابت می شود که رخداد زلزله ها هم از نظر تعداد و هم از نظر بزرگا دقیقا همزمان و بعد از رخداد بارش های سنگین و سیلاب ها افزایش داشته اند به طوری که فرکانس، میانگین و ماکزیمم بزرگای زلزله ها به ترتیب حدود ۱۰ درصد، ۷ درصد و ۱۴ درصد افزایش داشته اند. همچنین استفاده از شاخص شدت در فرکانس زلزله ها نشان دهنده افزایشی در حدود ۳۴ درصد برای کل فلات ایران می باشد. لذا پیش بینی افزایش رخداد زمین لرزه ها نیز بر مبنای یک مقایسه ساده آماری بین شدت و فرکانس زلزله های فروردین ماه با یک ماه قبل از آن تایید می شود.
صحت سنجی افزایش رخداد زلزله ها همزمان با بارش های ناهنجار
چنانکه در مقدمه اشاره گردید، در چند گزارش قبلی به ارزیابی و پیش یابی الگوهای ناهنجار بارش بر روی فلات ایران در طی فروردین ماه ۱۳۹۸ اقدام شد که تمامی این پیش بینی ها با صحت بالایی به لحاظ زمانی و مکانی به وقوع پیوستند. برای مثال در گزارش مروری کوتاه بر مخاطرات طبیعی ناشی از بارش های نیمه نخست فروردین ۱۳۹۸، ارزیابی سامانه بارشی ناشی از بلاکینگ اتمسفری در هفته اول فروردین تشریح شد. در گزارش کوتاه پیش یابی بارش های سیلابی فروردین ۱۳۹۸ با بررسی الگوی داده های بارش تجمعی دهه سوم فروردین، وقوع بارش های سیلابی پیش بینی شد. همچنین در گزارش کوتاه پیش یابی بارش های زمستانه برای هفته اول اردیبهشت ۱۳۹۸ پیش بینی رخداد یک الگوی اقلیمی ناهنجار از دماهای پایین تر از نرمال و بارش های زمستانه در فلات ایران به انجام رسید.
با توجه به بازه زمانی شروع و اتمام عملکرد اصلی این سامانه های بارشی در فلات ایران که حدوداً در ماه فروردین ۱۳۹۸ به طول انجامید، لذا تحلیل رخداد زلزله ها نیز بر مبنای دو بازه زمانی اصلی به انجام رسید به طوری که شدت و فرکانس رخداد زلزله ها در دوره یک ماه همزمان با وقوع این بارش های ناهنجار از ۲۱ مارس (اول فروردین) تا ۲۰ آوریل (۳۱ فروردین) با شدت و فرکانس رخداد زلزله ها در دوره یک ماه قبل از شروع بارش های ناهنجار در محدوده زمانی ۱۸ فوریه (۲۹ بهمن) تا ۲۰ مارس (۲۹ اسفند) ۲۰۱۹ مقایسه گردید. داده های رخداد زلزله برای کل فلات ایران به صورت برخط از سایت مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران به نشانی
http://irsc.ut.ac.ir/index.php
دریافت گردید و سپس به طور آماری مورد سنجش قرار گرفت.
نتایج به طور خلاصه در جدول شماره (۱) ارائه شده است. بر این اساس مشاهده می شود که فرکانس زلزله ها به طور کلی حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است. میانگین و ماکزیمم بزرگای زلزله ها نیز بین ۷ تا ۱۴ درصد افزایش داشته اند. برای ارائه یک نتیجه یکپارچه از شاخص شدت در فرکانس زلزله ها استفاده شد که حاصلضرب فرکانس زلزله ها در میانگین و ماکزیمم بزرگای زلزله ها می باشد و این شاخص، افزایشی در حدود ۳۴ درصد را نشان می دهد. پیشنهاد می شود این شاخص برای مقایسه در پنجره های زمانی و مکانی مختلف در فلات ایران هم استفاده شود چرا که از دقت بیشتری در نشان دادن درجه حساسیت لرزه ای زمین برخوردار خواهد بود.
جدیدترین اخبار
