نشست آموزشی «بررسی راهکارهای مقابله با خبر جعلی» با محوریت پایان نامه یکی از دانشجویان دانشگاه در اداره پژوهش های خبری معاونت سیاسی برگزار شد.

در این نشست که توسط دکتر محمدحسین ساعی رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما، دکتر هادی البرزی سردبیرگروه رسانه پژوهش های خبری و محمد حسین آزادی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه صداوسیما ارائه شد طی سه ساعت راهکارهای عملیاتی مقابله با خبر جعلی برای معاونت سیاسی سازمان صداوسیما بحث و بررسی شد. دکتر محمدحسین ساعی یکی از پایه‌های مهم در دولت مدرن را بحث اخبار و اطلاعات دانست و گفت سه- چهار سال است که نخبگان آمریکا متوجه شدند در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی با یک پدیده جدیدی مواجه هستند و از این رو تیترهای نشریاتی چون اکونومیست، تایم، اشپیگل و روزنامه‌های پرتیراژ، تهدید محور شده اند. رئیس دانشکده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسیما گفت نخبگان با یک فضای رسانه‌ای جدیدی مواجه شده اند که عصر موجودیت دولت مدرن و به تبع آن اصل و موجودیت غرب را مورد تهدید قرار می‌دهد بر همین اساس تلاش کردند تا از طریق پروژه‌های تحقیقاتی روی مباحث خبر جعلی کار کنند ولی در ایران هیچ حمایتی در حوزه آکادمیک برای بررسی این مسئله مهم نمی‌بینیم. ساعی افزود در کشورهای غربی مقوله خبر جعلی تقریباً به مساله اصلی تبدیل شده و یک مساله حیاتی در کشورهای آمریکایی و اروپایی به حساب می آید چرا که احساس می‌کنند موجودیت شان به خطر افتاده است. این استاد علوم ارتباطات گفت پژوهش راهکارهای مقابله با خبر جعلی برای معاونت سیاسی سازمان صداوسیما نخستین و جامع ترین اثر پژوهشی کشور در حوزه خبر جعلی یا همان فیک نیوزها است که بیش از یک سال برای تدوین آن تلاش شده است. وی ضمن تاکید بر شناخت وجوه خبر جعلی گفت مفاهیم متعددی قبل از فیک نیوز داشتیم، مفاهیمی مانند شایعه اما تفاوت‌های زیادی بین این دو پدیده وجود دارد و برداشت بنده این است که جامعه ما قطعا یکی از جدی‌ترین آماج های فیک نیوز در دنیاست ولی متاسفانه این جوامع غربی هستند که در خصوص خبرهای جعلی فوق‌ العاده جدی هستند.

در ادامه نشست دکتر هادی البرزی ایجاد دو تحول در جامعه را عامل اهمیت خبرهای جعلی دانست و گفت یکی ‌گذار جامعه ما از جامعه شفاهی به جامعه شبکه ای و دیگری تغییر در چرخه تولید و انتشار خبر از عوامل مهم این حوزه هستند. سردبیر گروه رسانه پژوهش‌های خبری صداوسیما با بسط این دو مفهوم افزود شایعه محصول جامعه شفاهی است، جامعه‌ای که افراد به صورت در گوشی و چهره به چهره با هم در ارتباط هستند و ایده‌ها را با هم تبادل می‌کنند اما در جامعه شبکه‌ای با بسترهایی که ایجاد شده راه بروز و ظهور اخبار جعلی مهیا شده است. البرزی در خصوص تغییر در چرخه خبر گفت در مدل رسانه‌های رسمی به ترتیب فرایند گردآوری، صحت سنجی و توزیع انجام می شد که در حال حاضر این مدل به مدل جدید گردآوری، توزیع و صحت‌سنجی تغییر کرده است، وی افزود تغییراتی که در تولید پیام خبری ایجاد شده است، صحت سنجی را بعد از انتشار پیام قرار داده است و این باعث شده تا خبرهای جعلی نفوذ بیشتری پیدا کند.

در انتهای این جلسه محمدحسین آزادی با اشاره به شکل گیری دوران جدیدی به نام دوران پسا حقیقت گفت در این دوره حقایق عینی، تاثیر کمتری نسبت به احساسات و باورهای شخصی در شکل‌گیری افکار عمومی دارند. وی افزود یکی از زاییده‌های عصر پساحقیقت، خبرهای جعلی و گسترش اطلاعات مضر و غلط در این فضاست. دانشجوی کارشناسی ارشد علوم ارتباطات دانشگاه صداوسیما با اشاره به واژه سال شدن پسا حقیقت در ۲۰۱۶ گفت در این دوران قدرت کاذب با گروه‌هایی است که بیشترین نفوذ و سروصدا را در رسانه‌های اجتماعی دارند، به عبارت دیگر هر چه مطالب یک گروه یا کاربر، توسط کاربران دیگر بیشتر دیده شود، قدرت آنها در سطح جامعه بیشتر می‌شود. آزادی در ادامه خبر جعلی را خبرهایی فریبنده که در پوشش خبر واقعی و در راستای ایجاد جنگ روانی غالباً بر بستر رسانه‌های غیر رسمی تولید و منتشر می‌شوند، دانست. وی با برشمردن تفاوت های شایعه با خبرجعلی این دو پدیده را متفاوت از هم دانست و گفت متاسفانه برخی از متصدیان حوزه خبر این دو اصطلاح را یکی می دانند. این کارشناس رسانه، رسانه‌های غیررسمی را به واسطه ویژگی‌هایی که دارد بستر اصلی تولید و توزیع خبرهای جعلی دانست و گفت ویژگی‌هایی چون سرعت چرخش اطلاعات، فضای تعاملی، ارزان و رایگان بودن و وجود دکمه‌های اجتماعی از این دست ویژگی‌ها هستند. وی نرخ رشد رسانه‌های اجتماعی در ایران در سال ۲۰۱۸ نسبت به سال های پیشین را ۱۳۵ درصد دانست و گفت این موضوع اگر به درستی مدیریت نشود به تهدیدی جدی برای کشور تبدیل خواهد شد.

دانشجوی علوم ارتباطات دانشگاه صداوسیما با بیان اینکه خبر جعلی در صورت مصرف و باورپذیری توسط کاربران رسانه‌های اجتماعی آثار و پیامدهای نامطلوبی برای جوامع دارد گفت این پیامدها طبق بررسی مراکز علمی و تحقیقاتی بر فرآیند انتخابات سال ۲۰۱۶ ایالات متحده، رفراندوم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، انتخابات ۲۰۱۷ فرانسه، انتخابات هندوستان و برخی دیگر از رویدادها اثر سوء گذاشته است از این رو توسط سازمان‌های بین المللی به عنوان یکی از ده چالش بزرگ جهان مطرح شده است. آزادی خبرهای جعلی را تهدیدی جدی برای دموکراسی و مردم سالاری و گردش صحیح اطلاعات خواند و گفت کشورهای مختلف از جمله انگلستان، فرانسه، آلمان و در همین اواخر سنگاپور به همین دلیل قوانینی را علیه اطلاعات مضر و خبرهای جعلی وضع کرده اند. وی با بیان دلایل مصرف و باورپذیری خبرهای جعلی توسط کاربران گفت کاربران در مواجهه با خبرهای جعلی به دو دسته عادی و مخرب تقسیم می‌شوند. آزادی کاربران عادی را سه دسته زودباور، روشنگر و قانع کننده دانست و گفت کاربر قانع کننده همان مولف خبرهای جعلی است که به صورت حرفه ای و با آگاهی از زمینه و پیشینه سیاسی و اجتماعی اقدام به تولید خبرهای جعلی می‌کند، کاربر زودباور هم شخصی است که بدون بررسی و به راحتی خبرهای جعلی را باور کرده و در رسانه‌های اجتماعی بازنشر می دهد. این کارشناس رسانه بهترین نوع کاربر را کاربر روشنگر دانست که بر اساس سیستم دوم تفکر مواجهه ای شکاکانه با مطالب منتشر شده در رسانه‌های اجتماعی دارد و بدون بررسی هر خبری را باور نمی‌کند. آزادی کاربران مخرب را نیز به سه دسته ترول، سایبرگ و ربات تقسیم کرد و گفت نمونه ای از ربات ها حساب های کاربری جعلی هستند که با پروفایل صوری اقدام به تولید محتوا می‌کنند. وی شخصیت جعلی حشمت علوی را نمونه ای از این حساب های جعلی دانست و گفت گروهک منافقین در پوشش این اکانت ده‌ها مقاله و یادداشت علیه جمهوری اسلامی در رسانه‌هایی چون فوربس، العربیه انگلیسی، دیپلمات، دیلی کالر و... به چاپ رسانید و تا جایی پیش رفت که برخی از مقالات وی مورد استناد کاخ سفید و دونالد ترامپ قرار گرفت. آزادی با اشاره به مصاحبه رضا صادقی یکی از عناصر جدا شده سازمان منافقین با نشریه اینترسپیت گفت این شخص رسماً اعلام کرده که سازمان منافقین اقدام به تولید و توزیع خبرهای جعلی علیه جمهوری اسلامی در داخل و خارج از ایران می‌کند.
در این نشست که با حضور مدیران حوزه معاونت سیاسی برگزار گردید، پس از تبیین چیستی، اهداف و پیامدهای خبر جعلی؛ مجموعه ای از راهکارها برای مقابله معاونت سیاسی با این پدیده مخرب رسانه ای ارائه شد و در پایان ارائه دهندگان به سئوالات حضار پاسخ دادند.