به گزارش روابط عمومی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دکتر جبار رحمانی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در چهارمین همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری درباره جامعه ایران که توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران در دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد، سخنرانی خود را با عنوان « قانعی راد پژوهشگر اجتماعی تام » ارائه کرد. به گفته وی قانعی راد یک پژوهشگر اجتماعی تام است هم به لحاظ معرفت شناختی و هم از زاویه جامعه‌شناسی. قانعی راد وقتی به یک ایده می‌رسید آن را در حوزه‌های دیگر مانند تاریخ، سیاست و غیره وارد می‌کرد و آن را بسط می‌داد.

وی با اشاره به کارهای دکتر قانعی راد از جمله اجتماعات علمی، نخبگان دانش و غیره افزود: قانعی راد مجموعه وسیعی از زمینه‌های پژوهشگری اجتماعی تام را کار کرده است. متاسفانه تعداد این گونه استادان کم است و قسمت تلخ‌تر ماجرا این است که این استادان معمولاً در نظام دانشگاهی جایگاه ویژه‌ای ندارند.

رحمانی تاکید کرد: وجه دوم پژوهشگر اجتماعی تام قانعی راد عملگرایی اوست. کنشگری او در جامعه دانشگاهی و جامعه به مفهوم عام بود. با توجه به تقسیم بندی جامعه‌شناس حرفه‌ای، سیاستگذار، مردم‌مدار و جامعه‌شناس انتقادی، قانعی راد در وهله اول یک جامعه‌شناس حرفه‌ای بود. ایشان یک برنامه مطالعات مدون و دقیقی در حوزه مطالعات علم داشت و جامعه ایرانی را از این منظر مورد نقد و بررسی قرار می‌داد. او ادبیات این حوزه را گسترش داد و ایده‌های جدیدی را در آن تولید کرد. به این معنا، او در این زمینه یک پژوهشگر صرف حرفه‌ای بود.

وی افزود: ایشان در کسوت یک جامعه‌شناس انتقادی هم وارد عمل شد و در این زمینه هم با قدرت وارد عمل شد. هرچند بسیار سخت است که فردی بتواند در این چهار سطح با قدرت وارد شود. او در این زمینه انسانی منتقد اما منتقدی بسیار آرام و اصلاحگر بود. مثلاً در بحث نخبگان دانش مفهوم نخبگی را از نظر جامعه شناسی بازسازی کرد و آن را به یک تعبیر جدید به کار ‌برد.

رحمانی در ادامه گفت: بنابراین قانعی راد از یک طرف به عنوان یک جامعه شناس حرفه‌ای مقوله‌هایی برای جامعه‌شناسی حرفه‌ای ایجاد کرد و از طرف دیگر به عنوان یک جامعه‌شناس انتقادی مجموعه‌ای از معرفت‌ها را برای مخاطبان دانشگاهی تولید ‌کرد. اما دکتر قانعی راد خودش را در این دو نقش تقلیل نداد او منتظر نمی‌ماند که فرد دیگری بیاید و ایده‌هایش را ترویج بدهد. لذا کار و رسالت خود را تولید و تحلیل صرف نمی‌دانست بلکه ترویج و گفتمان سازی و رساندن آن ادبیات و گفتمان به سطح سیاستگذاری هم برایش مهم بود. به همین دلیل است که به عنوان جامعه‌شناس سیاستگذار وارد می‌شد و با توجه به اشرافی که به اسناد بالادستی داشت، به شناسایی گره‌های اجرا نشدن سیاست‌ها ورود می‌کرد. به عبارت دیگر ایشان چندان ابایی از مشاوره به دولت نداشت و امیدوار بود با اصلاح موارد کوچک اثرات بهتر و بزرگتری را ایجاد کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشکده یادآور شد: در نهایت شاید رسالت عمومی‌تر مرحوم قانعی راد جامعه‌شناس مردم‌مدار بود. او سعی داشت وارد جامعه شود و به مسائل جامعه پاسخ بگوید. معتقد بود که باید به مردم درباره آن چیزی که در زندگی بدان گرفتار می‌وند توضیح داد و گفت چرا چنین شده است. به تعبیری او یک جامعه‌شناس مردم‌مدار سنتی بود.

وی بیان کرد: تلاش‌های دکتر قاعی راد برای ارتقاء جامعه‌شناسی و انجمن جامعه‌شناسی مثال زدنی است و این یکی از رسالت‌های مدنی‌ای بود که دکترقانعی راد برای خود قائل بود. ایشان در کسوت یک جامعه‌شناس مردم‌مدار هم تلاش داشت این خدمت را به جامعه داشته باشد. همواره نیمه پر لیوان را می‌دید و از یاس و ناامیدی سخن نمی‌گفت. او سعی می‌کرد کورسوهای امید را اگر هم نبود ایجاد کند.

به گفته رحمانی: در نهایت می‌توانیم بگوییم که ایشان معتقد به تعامل برای اصلاح بود، به نظر می‌رسد دکتر قانعی راد نشان می‌دهد که بین پژوهشگری که پدیده پژوهشگر اجتماعی تام را در تام بودگی‌اش در عمر پژوهشی خود بررسی می‌کند و پژوهشگری که می‌خواهد در انواع و اقسام جامعه‌ شناس بودنش تناظری ایجاد کند، می‌توان پیوندی ایجاد کرد. دکتر قانعی راد عملاً توانست این پیوند را در جامعه‌شناسی تحقق بخشد و خود یک مصداق برای این امر باشد.

وی در پایان گفت: قانعی راد تیپ جدیدی از روشنفکری است که دغدغه دارد و به شدت دردمند است، اما امیدوار است و به شدت اهل عمل و تعامل با دیگران. او قهر نمی‌کند و نفی هم نمی‌کند. همواره سعی می‌کند که وضع موجود را بشناسد و در اصلاح آن با امید به سمت جلو حرکت کند. قانعی راد مصداق تعریفی است که او از نخبه دارد. او می‌گفت: «نخبه کسی است که بماند و شرایط را تغییر بدهد، نخبه مشارکت آفرین است هرچند اجازه مشارکت به او نمی‌دهند ولی او برای خود شرایطی می‌آفریند که مشارکت کند».