نظام های رتبه بندی دنیا با شاخص های مورد نظر خود عملکرد دانشگاه های دنیا را ارزیابی می کنند و تصویر دانشگاه های ایران در آینه رتبه بندی ها نشان از رشد و درخشش در میان برترین های جهان دارد.

به گزارش روابط عمومی دانشگاه فرهنگیان به نقل از سایت خبری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری؛ ارزیابی دانشگاه های دنیا از سوی نظام های رتبه بندی جهانی امری است که در دستور کار این نظام ها قرار گرفته است و با بررسی شاخص های متعددی از جمله آموزش، پژوهش، اشتغال، حرکت در مرزهای دانش سعی شده است تصویری از بهترین دانشگاه ها ارائه شود تا دانشجویان به عنوان ذی نفع و دانشگاه ها به عنوان نهادهای موثر عملکرد خود را با سایرین مقایسه و ارزیابی کنند.

در این میان دانشگاه های کشورمان در یک دهه گذشته با رشد قابل توجهی در شاخص های متعدد مواجه شده اند به طوری که به رتبه بندی های مشهور دنیا راه پیدا کرده اند و در مقایسه با دانشگاه های هم سطح خود در سطح منطقه از شرایط خوبی در این نظام های رتبه بندی برخوردارند.

تاکیدات رهبری درباره پیشرفت دانشگاه ها در رتبه بندی های جهانی

رشد دانشگاه های ایرانی در برترین نظام های رتبه بندی دنیا تا اندازه ای چشمگیر بوده است که رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه ها با ایشان در ۸ خرداد ۹۸ بر این موضوع تاکید کردند و یادآور شدند: امروز دانشگاه به معنای واقعی کلمه پیشرفت کرده. به اذعان مراکز رتبه بندی بین المللی جهانی، تعداد زیاد و قابل توجهی از دانشگاه های ما جزو دانشگاه های برجسته دنیا محسوب می شوند. ما امروز چهارده میلیون دانش آموخته دانشگاه ها داریم در کشور؛ چهارده میلیون رقم خیلی بالایی است! همین الان پنج درصد بلکه اندکی بیشتر از پنج درصد کل جمعیت کشور، دانشجو داریم که در دانشگاه ها مشغول تحصیلند؛ رقم بالایی است.»

ایشان همچنین در این دیدار به پروژه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد اشاره و تاکید کردند: «الان در دنیا دارد روی این کار می شود؛ پول خرج می کنند، برنامه ریزی می کنند؛ یک نمونه اش این برنامه ۲۰۴۰ دانشگاه استنفورد است درباره ایران در سال ۲۰۴۰ و زیر سوال بردن پیشرفت های علمی کشور و کارهای مهم دانشگاهی کشور است.»

مقام معظم رهبری همچنین موضوع ارزیابی و رتبه بندی دانشگاه ها را نکته بسیار مهمی برشمردند و خطاب به دستگاه های مدیریتی آموزش عالی وزارت علوم و وزارت بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی و دستگاه های گوناگون مدیریتی تاکید کردند: «بایستی ما دانشگاه هایمان را هم ارزیابی کنیم -البتّه ارزیابی های بین المللی وجود دارد و آن هم به جای خودش ایرادی ندارد لکن خیلی از ارزیابی های بین المللی دانشگاه ها ناظر به شرایط و امکانات و سنت های بومی و داخلی ما نیست؛ یک چیزهایی را به عنوان مزیّت و امتیاز دخیل می کنند که ممکن است ما آنها را به عنوان امتیاز قبول نداشته باشیم.

خودمان در داخل بایستی رده بندی کنیم، امتیازدهی کنیم، مزیت های دانشگاه ها را مشخص بکنیم -البته یکی از این مزیت ها جنبه های فرهنگی است که بعد یک اشاره ای خواهم کرد- تا معلوم بشود و این، رقابت مثبت بین دانشگاه ها را شکل بدهد- هم رتبه بندی و هم ارزیابی کنیم؛ مثلاً فرض بفرمائید بگوییم کار این دانشگاه رتبه بالایی داشته، پیشرفت خوبی داشته، به دانشگاه ها نمره بدهیم؛ این از جمله کارهایی است که در مدیریت های آموزش عالی به نظر من لازم است انجام بگیرد و در ارتقا کیفیت و شکل گیری فضای رقابتی هم اثر می گذارد.»

با توجه به تاکیدات اخیر رهبری درباره مباحث مربوط به رتبه بندی دانشگاه ها و هشدار درباره پروژه ۲۰۴۰، برآن شدیم وضعیت دانشگاه های ایرانی در دو سال میلادی ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در چهار نظام معتبر جهانی «شانگهای»، «کیو اس (QS)»، « تایمز» و «لایدن» را مرور کنیم. با مقایسه اجمالی این ۲ سال مشخص است که تعداد دانشگاه های ایران به طور قابل توجهی نسبت به گذشته افزایش یافته است.

رتبه دانشگاه های ایران در رتبه بندی جهانی «کیو اس» در سال ۲۰۱۹

پایگاه رتبه بندی کیو.اس یکی از معتبرترین نظام های رتبه بندی بین المللی است که توسط موسسه کاکارلی سیموندز انگلستان دانشگاه های دنیا را رتبه بندی می کند. نتایج رتبه بندی سال ۲۰۱۹ کیو اس نشان از حضور ۶ دانشگاه ایرانی در جمع برترین ها می دهد.

دانشگاه صنعتی شریف با رتبه ۴۳۲، دانشگاه صنعتی امیرکبیر با رتبه ۴۹۸، دانشگاه علم و صنعت ایران با رتبه ۶۵۰-۶۰۱، دانشگاه تهران با رتبه ۷۵۰-۷۰۱ و دانشگاه های شهید بهشتی و دانشگاه شیراز با رتبه ۱۰۰۰-۸۰۱ هستند. دانشگاه شیراز اولین حضور خود را در رتبه بندی جهانی کیو اس در سال ۲۰۱۹ تجربه می کند. همچنین دو دانشگاه صنعتی شریف و صنعتی امیرکبیر دارای رشد رتبه نسبت به سال گذشته بوده اند.

عملکرد دانشگاه های کشور در رتبه بندی جهانی کیو اس در ۲ سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در جدول زیر نشان داده شده است:

نام دانشگاه	رتبه در سال ۲۰۱۹	رتبه در سال ۲۰۱۸
دانشگاه صنعتی شریف	۴۳۲	۴۸۰-۴۷۱
دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۴۹۸	۶۰۰-۵۵۱
دانشگاه علم و صنعت ایران	۶۵۰-۶۰۱	۵۵۰-۵۰۱
دانشگاه تهران	۷۵۰-۷۰۱	۶۵۰-۶۰۱
دانشگاه شهید بهشتی	۱۰۰۰-۸۰۱	۱۰۰۰-۸۰۱
دانشگاه شیراز	۱۰۰۰-۸۰۱	-

نظام رتبه بندی کیواس همچنین رتبه بندی موضوعی را بر اساس چهار شاخص بررسی شهرت دانشگاه، ارزیابی کارفرمایان، تعداد استنادها به ازای هر مقاله و h-index و در ۴۸ حوزه موضوعی در قالب ۵ حیطه کلی علوم طبیعی؛ مهندسی و فناوری؛ علوم زیستی و پزشکی؛ علوم اجتماعی و هنر و علوم انسانی انجام داده است.

دانشگاه های ایران در سه حیطه مهندسی- فناوری، علوم زیستی-پزشکی و علوم طبیعی دارای رتبه در بین دانشگاه های برتر دنیا شده اند. عملکرد دانشگاه های ایران وقتی قابل توجه است که مشاهده می کنیم در سال ۲۰۱۶ تنها دانشگاه علوم پزشکی تهران تنها دانشگاه از ایران بود که در حوزه موضوعی پزشکی با رتبه ۳۰۰-۲۵۱ قرار داشت.

حضور دانشگاه های ایران در سال ۲۰۱۷ از یک حوزه به ۸ حوزه موضوعی و در سال ۲۰۱۸، حضور دانشگاه های برتر کشور در رتبه بندی موضوعی به ۹ حوزه موضوعی ارتقا یافت. ایران در رتبه بندی موضوعی ۲۰۱۹ کیو اس در ۱۳ حوزه موضوعی حضور دارد که رشد چشمگیری نسبت به سال گذشته را نشان می دهد.

برای اولین بار؛ حضور ۲۶ دانشگاه ایرانی در فهرست نظام رتبه بندی لایدن

نظام رتبه بندی لایدن یکی از نظام های معتبر ارزیابی دانشگاهی است که هر ساله دانشگاه های برتر دنیا را بر اساس در ۲۰ شاخص در قالب ۴ معیار کلی مرجعیت علمی، همکاری علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی مورد رتبه بندی قرار می دهد.

در این رتبه بندی از تولیدات علمی دانشگاه ها در سال های ۲۰۱۴ الی ۲۰۱۷ از پایگاه اطلاعاتی Web of Science استفاده شده است.

در رتبه بندی سال ۲۰۱۹ لایدن، ایران دارای ۲۶ دانشگاه است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ تعداد ۲۳ دانشگاه از کشورمان در این رتبه بندی حضور داشتند. تعداد دانشگاه های ایرانی حاضر در این رتبه بندی از تعداد پنج دانشگاه در سال ۲۰۱۳ به ۱۸ دانشگاه در سال ۲۰۱۷ رسیده است.

جدول زیر خلاصه عملکرد دانشگاه های ایرانی را در ۲ سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در لایدن در حیطه مرجعیت علمی به تصویر کشیده شده است:

نام دانشگاه ها به ترتیب در حیطه مرجعیت علمی در سال ۲۰۱۹

۱. تهران، ۲. صنعتی امیرکبیر، ۳. علوم پزشکی تهران، ۴. تربیت مدرس، ۵. صنعتی شریف، ۶. صنعتی اصفهان، ۷. علم و صنعت ایران، ۸.فردوسی مشهد، ۹. شیراز، ۱۰. تبریز، ۱۱. علوم پزشکی شهید بهشتی، ۱۲. شهید بهشتی، ۱۳. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ۱۴. صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، ۱۵. اصفهان، ۱۶. علوم پزشکی تبریز، ۱۷. گیلان، ۱۸. کاشان، ۱۹. علوم پزشکی شیراز، ۲۰. علوم پزشکی مشهد، ۲۱. علوم پزشکی اصفهان، ۲۲. شهید باهنر کرمان، ۲۳. بوعلی سینا، ۲۴. رازی، ۲۵. سمنان، ۲۶. پیام نور

نام دانشگاه ها به ترتیب در حیطه مرجعیت علمی در سال ۲۰۱۸

۱. تهران، ۲. صنعتی امیرکبیر، ۳. علوم پزشکی تهران، ۴. صنعتی شریف، ۵. تربیت مدرس، ۶. صنعتی اصفهان، ۷. علم و صنعت ایران، ۸.فردوسی مشهد، ۹. شیراز، ۱۰. تبریز، ۱۱. علوم پزشکی شهید بهشتی، ۱۲. دانشگاه آزاد اسلامی علوم و تحقیقات تهران، ۱۳. شهید بهشتی، ۱۴. صنعتی خواجه نصیر، ۱۵. اصفهان، ۱۶. گیلان، ۱۷. کاشان، ۱۸. علوم پزشکی اصفهان، ۱۹. علوم پزشکی شیراز، ۲۰. علوم پزشکی تبریز، ۲۱. علوم پزشکی مشهد، ۲۲. بوعلی سینا، ۲۳. شهید باهنر کرمان

۱۳ دانشگاه ایرانی در جمع هزار دانشگاه برتر دنیا در رتبه بندی شانگهای

رتبه بندی شانگهای یکی از معتبرترین رتبه بندی های جهانی است که نتایج آن توسط دانشگاه شانگهای ژیائوتنگ منتشر می شود. رتبه بندی منتشر شده در سال ۲۰۱۸ شانگهای ۱۰۰۰ دانشگاه برتر جهان را پوشش می دهد.

شانگهای یکی از سه نظام معتبر رتبه بندی در سطح بین المللی است. کیفیت آموزش، کیفیت اعضای هیات علمی، برونداد پژوهشی و عملکرد سرانه چهار معیار به کار برده شده در نظام رتبه بندی شانگهای است که توسط شش شاخص ارزیابی می شوند.

منابع گردآوری داده در این رتبه بندی شامل وب سایت های جوایز نوبل، مدال فیلدز ، پایگاه های اطلاعاتی و اطلاعات آماری دولتی است. اطلاعات پژوهشی دانشگاه ها نیز از پایگاه استنادی ISI استخراج می شود.

در رتبه بندی جهانی شانگهای سال ۲۰۱۸، ایران با ۱۳ دانشگاه در جمع هزار دانشگاه برتر دنیا حضور دارد این در حالی است که در سال ۲۰۱۷ تعداد دانشگاه های ایران در این نظام رتبه بندی ۸ مورد بود و شاهد رشد بیش از ۶۰ درصدی این حضور نسبت به سال قبل هستیم.

جدول عملکرد دانشگاه های کشور در رتبه بندی شانگهای ۲۰۱۸

نام دانشگاه	رتبه در سال ۲۰۱۸ شانگهای
دانشگاه تهران	۴۰۰-۳۰۱
دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۵۰۰-۴۰۱
دانشگاه صنعتی شریف	۶۰۰-۵۰۱
دانشگاه علوم پزشکی تهران	۶۰۰-۵۰۱
دانشگاه علم و صنعت ایران	۷۰۰-۶۰۱
دانشگاه تربیت مدرس	۷۰۰-۶۰۱
دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل	۸۰۰-۷۰۱
دانشگاه صنعتی اصفهان	۸۰۰-۷۰۱
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی	۸۰۰-۷۰۱
دانشگاه فردوسی مشهد،	۹۰۰-۸۰۱
دانشگاه شیراز	۹۰۰-۸۰۱
دانشگاه تبریز	۹۰۰-۸۰۱
دانشگاه علوم پزشکی ایران	۱۰۰۰-۹۰۱

نظام رتبه بندی شانگهای در سال ۲۰۱۸ میلادی برای دومین سال، رتبه بندی موضوعی دانشگاه های برتر دنیا را در ۵۴ رشته در قالب ۵ حوزه کلی شامل حوزه مهندسی (۲۲ رشته)، حوزه علوم پایه (۸ رشته)، حوزه علوم زیستی (۴ رشته)، حوزه علوم پزشکی (۶ رشته) و حوزه علوم اجتماعی (۱۴ رشته) منتشر کرد.

تنها دانشگاه هایی می توانستند در این حوزه ها مورد ارزیابی قرار گیرند که از حداقل تعداد تولیدات علمی در بازه زمانی ۲۰۱۶-۲۰۱۲ در پایگاه وب آو ساینس برخوداربودند.

به این ترتیب در رتبه بندی سال ۲۰۱۸ موضوعی شانگهای در حوزه علوم پایه شاهد حضور دانشگاه های برتر کشور در ۵ رشته، در حوزه مهندسی ایران در ۱۹ رشته، در حوزه علوم زیستی شاهد حضور دانشگاه های برتر کشور در ۲ رشته علوم کشاورزی و علوم دامپزشکی، در حوزه علوم پزشکی دانشگاه های برتر کشور در ۵ رشته پزشکی بالینی، سلامت عمومی، دندانپزشکی و علوم دهانی، پرستاری و داروسازی و در حوزه علوم اجتماعی دانشگاه های برتر کشور در ۲ رشته اقتصاد و مدیریت در جمع برترین دانشگاه های دنیا قرار دارند.

۲۰۱۹ سال اوج دانشگاه های ایرانی در نظام رتبه بندی تایمز

پایگاه رتبه بندی تایمز یکی از معتبرترین نظام های رتبه بندی در سطح بین المللی است که دانشگاه های دنیا را در ۱۳ شاخص در قالب ۵ معیار آموزش (۲۵ درصد)، پژوهش (۳۰ درصد)، استنادات (۳۰ درصد)، درآمد صنعتی (۷.۵ درصد) و وجهه بین المللی (۷.۵ درصد) رتبه بندی می کند.

در رتبه بندی سال ۲۰۱۹ از جمهوری اسلامی ایران تعداد ۲۹ دانشگاه حضور دارد و نسبت به سال قبل آن با رشد قابل توجه مواجه شده است. در سال ۲۰۱۹ ایران گوی سبقت را از ترکیه ربوده است و با ۲۹ دانشگاه نسبت به ترکیه که ۲۳ دانشگاه در رتبه بندی حاضر دارد پیشی گرفته است، این در حالی است که در سال ۲۰۱۸ جایگاه ایران به لحاظ تعداد دانشگاه برتر، بعد از کشور ترکیه کشورهای اسلامی در منطقه قرار گرفته بود.

جدول رتبه دانشگاه های ایرانی در تایمز ۲۰۱۹

ردیف	نام دانشگاه	رتبه در سال ۲۰۱۹
۱	دانشگاه صنعتی نوشیروانی	۳۵۱–۴۰۰
۲	دانشگاه صنعتی امیرکبیر	۵۰۱–۶۰۰
۳	دانشگاه کاشان	۵۰۱–۶۰۰
۴	دانشگاه علم و صنعت ایران	۶۰۱–۸۰۰
۵	دانشگاه صنعتی اصفهان	۶۰۱–۸۰۰
۶	دانشگاه علوم پزشکی مشهد	۶۰۱–۸۰۰
۷	دانشگاه صنعتی شریف	۶۰۱–۸۰۰
۸	دانشگاه صنعتی شیراز	۶۰۱–۸۰۰
۹	دانشگاه تبریز	۶۰۱–۸۰۰
۱۰	دانشگاه تهران	۶۰۱–۸۰۰
۱۱	دانشگاه علوم پزشکی تهران	۶۰۱–۸۰۰
۱۲	دانشگاه شهید مدنی آذربایجان	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۳	دانشگاه فردوسی مشهد	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۴	دانشگاه گیلان	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۵	دانشگاه علوم پزشکی ایران	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۶	دانشگاه اصفهان	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۷	دانشگاه صنعتی خواجه نصیر	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۸	دانشگاه مازندران	۸۰۱–۱۰۰۰
۱۹	دانشگاه شهید بهشتی	۸۰۱–۱۰۰۰
۲۰	دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی	۸۰۱–۱۰۰۰
۲۱	دانشگاه شیراز	۸۰۱–۱۰۰۰
۲۲	دانشگاه الزهرا	۱۰۰۱+
۲۳	دانشگاه بیرجند	۱۰۰۱+
۲۴	دانشگاه خوارزمی	۱۰۰۱+
۲۵	دانشگاه شهید باهنر کرمان	۱۰۰۱+
۲۶	دانشگاه صنعتی شاهرود	۱۰۰۱+
۲۷	دانشگاه ارومیه	۱۰۰۱+
۲۸	دانشگاه یزد	۱۰۰۱+
۲۹	دانشگاه زنجان	۱۰۰۱+

تعداد دانشگاه های ایرانی در رتبه بندی تایمز از ۱۸ دانشگاه در سال ۲۰۱۸ به ۲۹ دانشگاه در سال ۲۰۱۹ رسیده است که نشان از رشد قابل توجه آن است. این در حالی است که در سال ۲۰۱۵ تنها ۲ دانشگاه در این رتبه بندی قرار داشتند و به ترتیب در سال ۲۰۱۶ تعداد ۸ دانشگاه و در سال ۲۰۱۷ تعداد ۱۳ دانشگاه از جمهوری اسلامی ایران در این رتبه بندی قرار گرفتند.

رتبه بندی جهانی تایمز همچنین به ارزیابی و سنجش دانشگاه ها در ۱۱ حوزه موضوعی نیز می پردازد. در سال ۲۰۱۹ از میان ۱۱ حوزه موضوعی رتبه بندی تایمز دانشگاه های ایران توانستند در ۹ حوزه موضوعی پزشکی، علوم فیزیکی، هنر و علوم انسانی، علوم اجتماعی، اقتصاد و تجارت، علوم زیستی، آموزش، علوم کامپیوتری و مهندسی و فناوری در بین دانشگاه های برتر جهان قرار گیرند.

در حوزه علوم اجتماعی یک دانشگاه، در حوزه اقتصاد و تجارت ۲ دانشگاه، در حوزه پزشکی ۵ دانشگاه، در حوزه علوم زیستی ۱۱ دانشگاه، در حوزه علوم فیزیکی ۲۴ دانشگاه، در حوزه علوم کامپیوتری ۹ دانشگاه، در حوزه موضوعی مهندسی و فناوری ۲۳ دانشگاه از ایران در میان بهترین دانشگاه های دنیا قرار گرفتند.

این نظام های رتبه بندی به عنوان چهار نظام اصلی رتبه بندی تصویری روشن از وضعیت رشد دانشگاه های کشور در شاخص های مشهور بین المللی و وضعیت دانشگاه های ایرانی در میان برترین های دنیا می دهند. تصویری با چراغی روشن که نشانگر عزم دانشگاه های ایرانی برای فتح قله های بالاتر علم و دانش هستند.