دکتر کامبیز بازرگان معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان در مصاحبه اختصاصی با روابط عمومی، رسالت اصحاب رسانه را در انعکاس صحیح نتایج پژوهش های کاربردی در راستای توسعه علمی کشور مهم برشمرد

دکتر کامبیز بازرگان معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی سازمان در مصاحبه اختصاصی با روابط عمومی سازمان ضمن تاکید بر ضرورت اطلاع رسانی فعالیت های پژوهشگران در راستای ترویج علم، اتخاذ رویکرد واقع گرایانه را در  انتشار نتایج پژوهش های علمی و تولید محتوای رسانه ای مهم دانست.
دکتر کامبیز بازرگان معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی در پاسخ به این سوال که سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی چه مسئولیتی  در زمینه پایش کیفیت محصولات کشاورزی بر عهده دارد بیان داشت: وظایف حاکمیتی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی در  ۶ حوزه پژوهش، تولید محصولات فناورانه، نظارت، ثبت و گواهی نهاده ها، ترویج کشاورزی، آموزش کشاورزی و مدیریت ذخایر ژنتیکی است که در این راستا پایش کیفیت محصولات کشاورزی یکی از دغدغه های جدی این سازمان است که با رصد کردن موضوعاتی که به صورت کلان در کشور حادث شده و ممکن است امنیت غذایی مردم را از نظر میزان دسترسی به غذای سالم به خطر بیندازد مورد پایش قرار می دهد.
وی با تاکید بر لزوم پایش ترکیبات مضر و آلاینده ها در محصولات کشاورزی به عنوان یکی از رسالت های مهم  این سازمان یادآور شد: نیترات یکی از ترکیبات مضری است که توسط موسسه تحقیقات خاک و آب طی پژوهش های متعدد در محصولات متنوع از جمله سیب زمینی، گوجه فرنگی، خیار و سبزیجات برگی مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از  اهداف انجام این نوع پژوهش ها بررسی وضعیت این محصول در مقایسه کلی با دنیا است که برای نمونه می توان به بررسی "میزان نیترات در سیب زمینی در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر" اشاره کرد که نتایج حاصل از این پژوهش، بیانگر آن است که توزیع وضعیت نیترات در سیب زمینی های تولیدی کشور ما تقریبا از روند و شرایط غلظت نیترات در محصول سیب زمینی سایر کشورها تبعیت می کند.
دکتر بازرگان در پاسخ به این سوال که وجود چه میزان نیترات در سیب زمینی مجاز است بیان داشت: این موضوعی که مورد پرسش شما است در بحث های تخصصی تحت عنوان “حد مجاز آلاینده ها و ترکیبات مضر در سنجش ایمن بودن یک محصول” از آن یاد می شود که این میزان برای نیترات در سیب زمینی در عمده کشور های اروپایی معادل  ۲۰۰ میلی گرم در هر کیلوگرم وزن تازه سیب زمینی تعریف شده است؛ البته این شاخص درباره محصولاتی که غذای غالب مردم آن منطقه به حساب می آید به نوعی سخت گیرانه تر است؛ پژوهش یاد شده درباره  وضعیت نیترات در سیب زمینی در کشور با در نظر گرفتن این موضوع که سیب زمینی غذایی نیست که مردم ایران آن را به صورت روزانه مصرف نمایند، در مقایسه با همین شاخص استاندارد اروپایی اعلام می نماید ۷۰ درصد سیب زمینی های کشور از نظر میزان نیترات موجود در بازه ایمن قرار دارد و نگرانی درباره مصرف آن وجود ندارد .
وی با اعلام این مطلب که  ترکیب سبد غذایی روزانه یک فرد نقش تعیین کننده در مجموع میزان ترکیبات مضر  دریافت شده ایفا می کند بیان داشت: نیترات ماده ای است که نه تنها از سیب زمینی بلکه از منابع متعدد مانند آب، سبزیجات، سس ها و مواد فرآوری شده وارد بدن انسان می شود؛ حد مجاز ورودی نیترات به بدن انسان به صورت روزانه حداکثر  ۶۵/۳  میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است؛ این بدان معنی است که فردی با وزن ۷۰ کیلوگرم اگر روزانه تا ۲۲۵ میلی گرم نیترات وارد بدنش بشود مشکلی برای سلامتی وی به وجود نمی آید؛ حال باید دید این میزان نیترات از طریق چه خوراک هایی وارد بدن فرد می شود، آب، سبزیجات تازه، سس ها ، انواع گوشت های فرآوری شده  که در این میان سهم هر یک از این مواد در سبد غذایی فرد بیشتر باشد حد مجاز نیترات در آن حائز اهمیت بیشتراست.
دکتر بازرگان با اشاره به این مطلب که موضوع سنجش میزان نیترات در سیب زمینی به عنوان پژوهشی در موسسه تحقیقات خاک و آب انجام شده است بیان داشت: در سال ۸۹ -۹۰ در این موسسه به منظور  بررسی وضعیت نیترات در سیب زمینی، از مزارع محلی استان های جیرفت ، اردبیل، تهران ، همدان، آذربایجان شرقی، خوزستان و فارس و میدان مرکزی میوه و تره بار  نمونه بردرای انجام شد؛ در این پژوهش با استفاده از اطلاعات موجود، حد مجاز نیترات به کمک  فرمول هایی که این شاخص را با در نظر گرفتن حساس ترین گروه یعنی کودکان تعیین می کند عدد ۲۴۶ میلی گرم تعیین گردیده  است. بر این مبنا، نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد تنها در ۲۰ درصد از نمونه های سیب زمینی مورد بررسی، غلظت نیترات از حد مجاز تعیین شده فراتر رفت.
وی با تاکید بر این مطلب که توجه به مفهومی تحت عنوان شدت آلودگی در بررسی موضوعات آلاینده ها اهمیت فراوانی دارد افزود: یک موضوعی که در بحث آلودگی معمولا به خصوص در بحث های محاوره ای از آن غفلت می شود شدت آلودگی است؛  فرض کنید درباره آلودگی هوا سه حالت متصور است، حالت سبز که در آن هوا آلوده نیست؛ حالتی که در آن آلودگی نسبت به حالت سبز بیشتر است و بنا بر این اعلام می شود هوای تهران برای گروه های حساس نیازمند مراقبت های بیشتری است، اما زمانی دیگر آلودگی هوا شاخص قرمز را نشان می دهد، لذا وضعیت هوا وارد مرحله هشدار و خطر می شود. درباره آلایندگی ترکیباتی مانند نیترات هم وضعیت به همین صورت است. در این مقاله  موضوع شدت آلودگی تحت عنوان توزیع فراوانی غلظت بیان گردیده و همانطور که ملاحظه می نمایید در حدود ۲۰درصدی از نمونه ها که غلظت نیترات آن ها بالاتر از ۲۴۶ میلی گرم بر کیلوگرم وزرن تازه سیب زمینی است ، قسمت عمده نمونه ها کمترا ز ۳۱۰ میلی گرم غلظت دارند و تعداد نمونه های با غلظت بالای ۳۵۰ میلی گرم نیترات به کمتر از ۱۰ عدد می رسد.
دکتر بازرگان با اشاره به ضرورت اتخاذ رویکرد صحیح اطلاع رسانی اخبار و نتایج پژوهش های علمی در تولید محتوای رسانه ای یاد آور شد: همانطور که می بینید در مقالات علمی  نتایج بر اساس شاخص ها ارائه و تحلیل می شود و لذا  شایسته است زمانی که می خواهیم از ادبیات یک مقاله علمی برای تولید محتوای رسانه ای استفاده کنیم، به جای پرداختن به یک سوژه  به سبکی که مردم را دچار وحشت و سردرگمی کند، به موضوعاتی بپردازیم که مردم را راهنمایی می کند که به چه میزان احتمال ورود به محدوه کم خطر (سبز)، چه میزان احتمال ورود به  محدوه متوسط خطر(زرد)  و چه میزان احتمال ورود به  محدوه خطرناک(قرمز) را دارند؛ در این مقاله با توجه به این که مبنای ما ۲۴۶ میلی گرم است فقط ۲۰ درصد نمونه ها بالای ۲۴۶ بوده است  و از این ۲۰ درصد توزیعش طوری است که عمده تکرار کمتر از ۳۰۰ است.
وی با انتقاد از رویکرد رسانه ای در تنظیم خبری با مضمون  آلودگی سیب زمینی های تولیدی ایران اعلام داشت: ما معتقد نیستیم  نیترات در سیب زمینی های تولیدی ایران وضعیت خطرناکی دارد، البته به این نیز اعتقاد نداریم که کیفیت عالی است و ما مشکلی نداریم ؛ بلکه ما به عنوان یک مجموعه علمی وظیفه مان شناسایی مساله و شفاف سازی ابعاد و شرایط آن بدون جانبداری است و باید با ارائه تحلیل صحیح و  به دور از بحث های حاشیه ای بتوانیم زمینه را برای بهینه سازی شرایط موجود و ارتقای کیفیت محصولات تولیدی فراهم نماییم.
دکتر بازرگان با تقدیر از  تولید کنندگان زحمت کش بخش کشاورزی ، پیرامون کیفیت سیب زمینی های تولیدی کشور خاطر نشان ساخت: ۸۰ درصد سیب زمینی های مزارع ایران  به لحاظ میزان نیترات کاملا در محدوده سالم است و ۷۰ درصد سیب زمینی های کشور با در نظر گرفتن شاخص های بین المللی قابلیت صادرات به کشورهایی با بالاترین استانداردهای دنیا را دارا است ؛ درباره ۲۰ درصد از نمونه هایی  که ما در این پژوهش اعلام داشتیم غلظت نیترات آن بیش از حد مجاز است  نیز  لازم است یادآور شوم بخش اعظم  بیشنیه غلظت نیترات این ۲۰ درصد  واقعا در محدوه خطرناک نیست و هیچ جای نگرانی برای مصرف مردم وجود ندارد؛ البته در  این بررسی از میزان هدررفت نیترات و آبشویی آن نیز چشم پوشی شده است و به عبارت دیگر به نوعی سخت گیرانه مورد بررسی قرار گرفته و نتایج با فرض اینکه  سیب زمینی از سر زمین کشاورز به طور مستقیم و بدون شستن و پختن وارد بدن انسان می شود مورد مطالعه قرار گرفته است.
وی با تاکید بر این مطلب که هدف از این پژوهش بسترسازی برای ارتقای کیفیت محصولات کشاورزی و به صفر رساندن انواع آلاینده ها در محصولات کشاورزی است بیان داشت: معتقد هستیم در پرداختن به موضوعات علمی نباید در انعکاس نتایج پژوهش های علمی به دنبال تیتر های جنجالی برویم و صحت مطلب را فدای بازدید سایت و روزنامه خود کنیم به ویژه درباره موضوعاتی که به نوعی به امنیت غذایی مردم گره می خورد؛ هر چند ما نتایج پژوهشی که در موسسه تحقیقات خاک و آب پیرامون وضعیت نیترات در سیب زمینی  به سفارش معاونت زراعت انجام شده است را انکار نمی کنیم ولی بر این باوریم که باید برای حل مشکلات کشور به شیوه عالمانه به دنبال شناسایی و تحلیل صحیح آن بوده و در این راستا زمینه را برای مشارکت بیشتر دانشمندان و دلسوزان نظام مقدس جمهوری اسلامی فراهم نماییم. امیدوارم با تلاش محققان در کنار کشاورزان زحمتکش شاهد رونق هر چه بیشتر تولید ملی از طریق بهبود کیفیت و ارتقا کمیت محصولاتمان باشیم.
روابط عمومی سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی