به گزارش روابط عمومی دانشگاه مازندران، همزمان با فرا رسیدن روز ملی جمعیت و در آستانه چاپ کتاب "جمعیت شناسی اقتصادی"، دکتر یعقوب فروتن دانشیار جمعیت شناسی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران در گفت و گو با روابط عمومی دانشگاه به بررسی ملاحظات جمعیت شناختی توسعه و رشد اقتصادی پرداخت.

رویکرد اول: هدیه جمعیت شناختی فرصت اقتصادی

دکتر فروتن در این گفت و گو با تاکید بر این که از دو زاویه و رویکرد مرتبط به همدیگر باید به بررسی ملاحظات جمعیت شناختی توسعه و رشد اقتصادی پرداخت، گفت: رویکرد اول، مبتنی بر یک نگرش مثبت و خوش بینانه در زمینه روابط بین جمعیت و اقتصاد است. مطابق این رویکرد، از اصطلاحات و مفاهیمی همچون "پنجره جمعیت شناختی فرصت" یا "هدیه جمعیت شناختی" یا همان پدیده "موهبت یا منفعت جمعیت شناختی" (The Demographic Dividend) بهره می گیریم که مربوط به ساخت و ترکیب سنی جمعیت یک کشور است. به این معنا که در کشورهایی مثل کشور ما که نسبت قابل ملاحظه ای از جمعیت آنها را جوانان و افراد واقع در سنین فعالیت اقتصادی تشکیل می دهند، در واقع یک پنجره ای به روی این دسته از کشورها گشوده می شود و بطور بالقوه از یک فرصت و هدیه استثنایی بهره مند می شوند که می توانند از این پتانسیل جمعیت جوان و بالقوه فعال اقتصادی برای توسعه و بهبود جامعه استفاده کنند.
وی افزود: این رویکرد در کتاب "جمعیت شناسی اقتصادی" به تفصیل بحث شده است که فرآیند انتشار این کتاب نیز در معاونت پژوهشی دانشگاه مازندران در دست انجام است. در این کتاب، با بررسی تجربیات تاریخی برخی کشورهای جهان، به زمینه های جمعیت شناختی مرتبط با رشد و توسعه اقتصادی اشاره می شود که یک نمونه بسیار موفق آن مربوط به کشورهای شرق آسیا موسوم به "ببرهای آسیا" شامل سنگاپور، کره جنوبی، هنگ کنک و تایوان است که با برنامه ریزی های دقیق و سیاست گزاری های مناسب در سطوح ملی و بین المللی توانستند از همین پنجره جمعیت شناختی فرصت، در راستای رونق تولید و رشد اقتصادی کشورشان استفاده کنند. موفقیت های اقتصادی این کشورها در بهره گیری از ویژگی های جمعیتی کشورشان چنان چشمگیر بود که از آن اصطلاحا تحت عنوان "معجزه اقتصادی" ( Economic Miracle)یاد می شود به طوری که حدود یک سوم رشد و پیشرفت اقتصادی این کشورها ناشی از همین تحولات در ساختار سنی جمعیت و افزایش نسبت جمعیت بالقوه فعال اقتصادی آنها یا همان پدیده "سود یا منفعت جمعیت شناختی" است.

روی دیگر سکه: چالش های اقتصادی رشد تورمی جمعیت جوان

دکتر فروتن در ادامه این گفت و گو با اشاره به این نکته که البته باید واقع بین و جامع نگر باشیم و روی دیگر سکه را از یاد نبریم، اظهار داشت: این پنجره جمعیت شناختی برای همیشه باز باقی نمی ماند و این فرصت و هدیه جمعیتی برای همیشه موجود نخواهد بود، همان طوری که فصل گل و بلبل بهاری نیز برای همیشه ماندگار نیست و لاجرم جای خود را به فصل خزان و برگ ریزان پاییزی و سپس به فصل زمستان خواهد داد. بنابراین، چنانچه جامعه نتواند تمهیدات و امکانات لازم در عرصه های آموزشی و تحصیلی، اقتصادی و شغلی، تشکیل خانواده و غیره را فراهم آورد، در آن صورت جامعه با چالش های جدی و فزاینده ناشی از پدیده ای تحت عنوان"رشد تورمی جمعیت جوانان" (Youth Bulge) روبرو می شود و زمینه های مساعدی برای افزایش و گسترش انواع جرایم و آسیب های اجتماعی، ناامنی، بیکاری، خشونت و ناآرامی های سیاسی، مهاجرت جوانان و متخصصان شکل می گیرد که یقینا نه تنها با رونق تولید و توسعه و رشد اقتصادی سازگاری ندارد، بلکه به افزایش و گسترش فقر و رکود اقتصادی نیز منجر می گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران ادامه داد: گفتنی است که چالش های اجتماعی و سیاسی ناشی از رشد تورمی جمعیت جوانان، به تفصیل در کتاب "جمعیت شناسی سیاسی" مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که در سال ۱۳۹۵ توسط انتشارات موسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم چاپ شده است.
دکتر فروتن در ادامه این گفت و گو، با اشاره به این که بهتر است هرچه سریع تر این بهار جمعیتی یعنی همین پنجره جمعیت شناختی فرصت اقتصادی را دریابیم و قدر آن را به خوبی بدانیم، خاطرنشان کرد: خوشبختانه کشور ما در حال حاضر کماکان دارای یک ساختار سنی جمعیت بسیار جوان است. البته، موفقیت در این عرصه نیازمند برنامه ریزی ها و اقدامات متعدد است که در صدر آنها، نگاه علمی و تخصصی و بهره مندی بیشتر از متخصصان کشور مانند جمعیت شناسان و سایر متخصصان در رشته های متعدد علمی است که دانش و تجربه لازم را دارند و همچنین لازم است تا ماهیت و مقتضای سنین جوانی مانند ازدواج و اشتغال نیز بطور جدی تر به عنوان دغدغه برنامه ریزان، سیاست گزاران و مسئولان جامعه باشد.
دکتر فروتن در پایان اظهارداشت: بر خود لازم می دانم تا از مجموعه پر تلاش روابط عمومی دانشگاه مازندران که چنین فرصت ارزشمندی را فراهم آوردند، قدردانی و سپاسگزاری نمایم و امیدوارم مباحثی که به اجمال در این گفت و گو مطرح کرده ام، بتواند در حد خود زمینه مناسبی را در جهت شناخت هر چه بیشتر و بهتر فرصت ها و چالش های اقتصادی اجتماعی و سیاسی ناشی از ویژگی ها و تحولات جمعیت شناختی فراهم آورده باشد.
یادآور می شود: باتوجه به اینکه در ۳۰ اردیبهشت سال ۱۳۹۳، سیاست‌های کلی جمعیت در ۱۴ بند از سوی رهبر جمهوری اسلامی ایران به روسای قوای سه گانه و همچنین مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی این روز (۳۰ اردیبهشت ماه) به عنوان "روز ملی جمعیت" نامگذاری شده است. گفتنی است این سیاست های کلی جمعیتی در تاریخ ۳۱ اردیبهشت همان سال از سوی معاون اول رئیس جمهور به دستگاه های اجرایی کشور ابلاغ گردید.

روابط عمومی دانشگاه مازندران
امور رسانه های گروهی