یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب على الذین من قبلکم لعلکم تتقون.(۱۸۳) ایاما معدودات فمن کان منکم مریضا او على سفر فعده من ایام اخر و على الذین یطیقونه فدیه طعام مسکین فمن تطوع خیرا فهو خیر له و ان تصوموا خیر لکم ان کنتم تعلمون.(۱۸۴) شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن هدى للناس و بینات من الهدى و الفرقان فمن شهد منکم الشهر فلیصمه و من کان مریضا او على سفر فعده من ایام اخر یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر و لتکملوا العده و لتکبروا الله على ما هدیکم و لعلکم تشکرون.(۱۸۵) (سوره بقره، آیات ۱۸۵-۱۸۳)

'اى کسانى که ایمان آورده ‏اید روزه بر شما واجب شده همانطور که بر اقوام قبل از شما واجب شده بود شاید با تقوا شوید (۱۸۳) و این روزهائى چند است پس هر کس از شما مریض و یا مسافر باشد باید ایامى دیگر بجاى آن بگیرید و اما کسانى که به هیچ وجه نمی توانند روزه بگیرند، عوض روزه براى هر روز یک مسکین طعام دهند و اگر کسى عمل خیرى را داوطلبانه انجام دهد، برایش بهتر است و اینکه روزه بگیرید، برایتان خیر است، اگر بناى عمل کردن دارید(۱۸۴) و آن ایام کوتاه ماه رمضان است که قرآن در آن نازل شده تا هدایت مردم و بیاناتى از هدایت و جدا سازنده حق از باطل باشد. پس هر کس این ماه را درک کرد، باید روزه‏اش بگیرد و هر کس مریض و یا مسافر باشد، به جاى آن چند روزى از ماههاى دیگر بگیرد. خدا براى شما آسانى و سهولت را خواسته و دشوارى نخواسته و منظور این است که عده سى روزه ماه را تکمیل کرده باشید و خدا را در برابر این که هدایتتان کرد، تکبیر گفته و شاید شکرگزارى کرده باشید(۱۸۵)'

شیخ صدوق(رحمه الله) در کتابهاى امالى و عیون اخبارالرضا(ع) و کتابهاى دیگر خود به سندش از امام هشتم حضرت على موسى الرضا(ع ) و ایشان از پدرش و آن حضرت از امیرالمومنین (ع) روایت کرده اند که فرمود: رسول خدا (ص ) درباره ماه مبارک رمضان براى ما خطبه خوانده و فرموده است:

ایها الناس انه قد اقبل الیکم شهرالله بالبرکه و الرحمه و المغفره شهر هو عندالله افضل الشهور و ایامه افضل الاءیام و لیالیه افضل اللیالى و ساعاته افضل ساعات، هو شهر دعیتم فیه الى ضیافه الله ….(امالى مترجم، ص ۹۳)

ترجمه خطبه: اى مردم؛ ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به شما رو کرده است، ماهى است که پیش خدا بهترین ماهها است و روزهایش بهترین روزها و شبهایش بهترین شبها و ساعاتش بهترین ساعات، آن ماهى است که در آن دعوت شده اید به مهمانى خدا و اهل کرامت خدایید در آن، نفسهاى شما در آن تسبیح است و خواب شما در آن عبادت است. کردارتان در آن پذیرفته و دعایتان مستجاب، از خدا بخواهید با نیتهاى درست و دلهاى پاک که شما را براى روزه در آن و خواندن قرآن موفق دارد. بدبخت آن  کسی که از آمرزش خدا در این ماه محروم شود. به گرسنگى و تشنگى خود در آن، گرسنگى و تشنگى روز قیامت را یاد کنید، و بر فقرا و مساکین خود صدقه دهید و بزرگان خود را احترام کنید و خردان را ترحم کنید و صله رحم کنید و زبانها را نگهدارید و از آنچه خدا دیدنش را حلال نکرده چشم بپوشید و آنچه را از شنیدنش حلال نکرده گوش ببندید، و بر یتیمان مردم مهر ورزید تا بر یتیمان شما مهر ورزند، و به درگاه خدا از گناهان خود توبه کنید و در وقت نماز دست به دعا بردارید که بهترین ساعتها است، خدا در آن لطف به بندگان خود دارد و مناجات آنها پاسخ دهد و فریاد آنها را لبیک گوید و درخواست آنها را بدهد و دعاى آنها را مستجاب کند.

اى مردم نفس شما گرو کردار شماست. آن را به استغفار رها کنید، دوش ‍ شما از گناهان شما بار سنگینى دارد، به طول سجود، آن را سبک کنید.

بدانید که خداى تعالى به عزت خود قسم خورده که نمازخوانان و ساجدان را عذاب نکند و آنها را روز قیامت به هراس دوزخ نیندازد.

اى مردم هر کدام از شما در این ماه یک روزه دار را افطار دهد نزد خدا ثواب آزاد کردن بنده اى دارد و گناهان گذشته اش آمرزیده گردد. عرض شد: یا رسول الله همه ما بر آن توانایى نداریم! فرمود: از خدا بپرهیزید گرچه با نیمه خرمایى باشد و گرچه به شربتى آب باشد.

اى مردم هر که در این ماه خوش خلقى کند، جواز عبور صراط او باشد در روزى که همه قدمها بلغزد، هر که در آن تخفیف دهد بر مملوکان خود خدا حسابش را تخفیف دهد و هر که شر خود را باز دارد خدا خشم خود را از او باز دارد روزى که ملاقاتش کند، و هر که در آن یتیمى را گرامى دارد، خدا روز ملاقاتش او را گرامى دارد و هر که در آن صله رحم کند خداوند روز دیدار او با او صله اش دهد، به رحمت خود و هر که قطع رحم کند، خدا در روز ملاقاتش رحمت خود را از او ببرد. هر که نماز مستحبى بخواند، خدا برات آزادى از آتش برایش بنویسد و هر که در آن واجبى ادا کند، ثواب کسى دارد که هفتاد واجب در ماههاى دیگر ادا کند و هر که در آن بر من بسیار صلوات فرستد خدا روزى که میزانها سبک است میزانش را سنگین کند. هر که یک آیه قرآن در آن بخواند چون کسى باشد که در ماههاى دیگر یک ختم قرآن کند.

اى مردم درهاى بهشت در این ماه گشوده است، از خدا بخواهید که آنها را به روى شما نبندد، درهاى دوزخ در این ماه بسته است، از پروردگار خود بخواهید که به روى شما آنها را نگشاید. شیاطین در آن دربندند از پروردگار خود بخواهید که دیگر آنها را بر شما مسلط نکند.

امیرالمومنین فرمود: من برخاستم و عرض کردم: یا رسول الله کدام عمل در این ماه بهتر است؟

فرمود: اى ابوالحسن بهترین عمل در این ماه ورع و پارسایى از محارم خداى عزوجل است.

سپس گریست.

عرض کردم: یا رسول الله چرا گریه مى کنى؟

فرمود: براى آنچه در این ماه از تو حلال شمارند.

امیرالمومنین فرمود: گفتم یا رسول الله این ماجرا در حالى است که دین من سالم است؟ فرمود: با سلامتى دین تو است. سپس فرمود: اى على هر که تو را بکشد، مرا کشته و هر که تو را به خشم آرد، مرا به خشم آورده و هر که تو را دشنام دهد، مرا دشنام داده، زیرا تو جان منى، روحت از روح من و گل تو از گل من است، به راستى خداى تبارک و تعالى آفریده مرا با تو، برگزیده مرا با تو و مرا براى نبوت اختیار کرده تو را براى امامت، هر که منکر امامت تو است منکر نبوت من است، اى على تو وصى من و پدر فرزندان من و شوهر دختر من و خلیفه من بر امت منى، در زندگى من و پس از مردن من فرمان تو فرمان من، و نهى تو نهى من است، سوگند به خدایى که مرا به نبوت برانگیخته و بهترین خلق ساخته که تو حجت خدایى بر خلق او و امین او هستى بر راز او و خلیفه او بر بندگانش.

رمضان در کلام معصومین(ع)

حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: براى هر چیزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است. (الکافى، ج ۴، ص ۶۲، ح ۳)

حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: بهشت را دری است که آن را باب الریان می گویند و از آن جز روزه داران وارد بهشت نمی شوند. (بحار، ج ۹۶، ص ۲۵۲)

حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: طوبى لمن ظما او جاع لله اولئک الذین یشبعون یوم القیامه؛ خوشا به حال کسانى که براى خدا گرسنه و تشنه شده‏اند، اینان در روز قیامت ‏سیر میشوند.(وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۲۹۹، ح‏۲)

حضرت علی(ع) فرمود: خداوند روزه را واجب کرد تا به وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید. (نهج البلاغه، حکمت ۲۵۲)

حضرت فاطمه زهرا(س) فرمود: روزه ‏دارى که زبان و گوش و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده روزه‏اش به چه کارش خواهد آمد.(بحار، ج ۹۳ ص ۲)

امام حسن(ع) فرمود:به درستی که خداوند ماه رمضان را میدان مسابقه خلق خود ساخته تا به وسیله طاعتش به رضای او سبقت گیرند. (تحف العقول ، ص ۲۳۹)

امام محمد باقر(ع) فرمود: هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است . (کافی ، ج ۲ ، ص ۶۳۰)

امام صادق(ع) فرمود: خداوند روزه را واجب کرده تا بدین وسیله دارا و ندار (غنى و فقیر) مساوى گردند. (من لا یحضره الفقیه، ج ۲ ص ۴۳، ح ۱)

امام موسی کاظم(ع) فرمود: دعاى شخص روزه‏دار هنگام افطار مستجاب می‏شود.(بحارالانوار، ج ۹۲، ص ۲۵۵، ح ۳۳)

امام رضا(ع) فرمود: کسى که در ماه رمضان آیه اى از کتاب خدا (قرآن) را بخواند. مانند کسى است که در دیگر ماه ها تمام قرآن را خوانده باشد. (بحارالانوار، ج ۹۳، ص ۳۴۶)

امام سجاد(ع) فرمود: بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست، و هرگاه در هر شب از شبهای این ماه ما برای تو بندگانی باشد که عفو و بخشیدنت آنها را آزاد می نماید، یا گذشتت ایشان را می بخشد پس ما بندگان را از آن بندگان بگردان و ما را برای ماه، از بهترین شایستگان و یاران(برگزیدگان) قرار ده

گردآوری و تنظیم: محبوبه بهلولی

منابع: حوزه و تبیان