نشست «جایگاه نشر دانشگاهی در دیپلماسی علمی جهان امروز» برگزار شد
به گزارش اداره کل روابط عمومی وزارت علوم به نقل از پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، دکتر حسین میرزایی رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، در این نشست، با اشاره به اینکه تا توصیف خوبی از شرایطی که در آن قرار داریم نداشته باشیم نمی‌توانیم راه حل مناسبی برای آن داشته باشیم گفت: زمانی امکان تعامل داریم که زبان مشترکی داشته باشیم و تا امکان تبادل نباشد شناختی هم حاصل نخواهد شد و حرکت در ابهام خواهد بود. چون تبادل صورت نمی‌گیرد پس این شناخت که جایگاه ما در عرصه بین‌المللی کجاست هم حاصل نخواهد شد.
وی با بیان اینکه نباید به امر نشر دانشگاهی به صورت نقطه‌ای و جزیره‌ای نگاه کرد گفت: نشر دانشگاهی را باید به صورت یک مجموعه در نظر گرفت تا بتواند به شناساندن ما در عرصه بین‌المللی کمک کند.
دکتر میرزایی با اشاره به تعریفی از دیپلماسی علمی که در کتاب «علم و دیپلماسی» منتشر شده توسط پژوهشکده و شورای راهبردی روابط خارجی آمده است گفت: اگر هدف دیپلماسی علمی همین باشد که در این کتاب آمده است یعنی تلاش بین‌المللی از طریق علم برای برقراری روابط با کشورهایی دیگر که با آنها ارتباط حسنه‌ای نداریم. باید گفت که امروه شاید نقطه‌ای که برای ما مانده است دیپلماسی علمی است و می‌توانیم تعاملات دانشگاهی با جهان را به مثابه یک فرصت مهم داشته باشیم و نشر دانشگاهی هم یکی از اضلاع این مسئله است. در فضای کنونی نقش دیپلماسی علمی و به‌ویژه وزارت علوم برای پیدا کردن روزنه‌ای برای برون رفت از شرایط کنونی کشور بسیار مهم است و ظرفیتهای بسیاری دارد که می‌تواند به بهبود کشور کمک کند و درواقع نشر دانشگاهی و تعاملات دانشگاهی می تواند گره‌گشایی بسیاری داشته باشد.
دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران با بیان اینکه در سال‌های اخیر در وزارت علوم کارهای ارزشمندی در راستای این امر انجام شده است گفت: در سطح دانشگاه‌های سطح یک ارتباطات زیادی انجام گرفته است اما باید توجه کنیم که کار بسیار سخت و زمان‌بری است. درواقع این کاری است که دانشگاه‌های ما و رایزن‌های علمی ما در نقاط مختلف جهان. دنبال می‌کنند. رایزن‌های علمی ما یکی از ابزارهای اصلی برای دیپلماسی علمی هستند که باید برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای آن داشته باشیم.
دکتر حسین ابراهیم آبادی رئیس مرکز نشر دانشگاهی در این نشست مشکلات نشر دانشگاهی در عرصه بین‌الملل را معطوف به دو حوزه محتوا و تبادل اطلاعات و تعامل دانست و گفت: زبان تولید محتوای ما از لحاظ فرم و محتوا جهانی نیست و از سوی دیگر در تبادل اطلاعات در عرصه بین‌الملل دانشگاه‌مان تحت تاثیر مسایل سیاسی است. همچنین نگاه جزیره‌ای در ایران نخستین ترکشش به دانشگاه خورده و از همین رو در حوزه نشر برای انتقال دانش موانع بسیاری داریم و گفتگوی ما کم است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم با بیان اینکه تعامل در عرصه بین‌الملل مبتنی بر کنش است، ادامه داد: دانشگاه‌ها و محققان ما کنش لازم را برای فعالیت‌های علمی در این حوزه ندارند. درحالی که کتاب یکی از اشکال جدی نشر دانشگاهی است، باید روی ارائه شکل‌های دیگر نیز فکر کرده و برنامه‌ریزی داشته باشید.
به گفته دکتر ابراهیم‌آبادی باید در این مسیر خودانتقادی‌تر باشیم چرا که بحث دیپلماسی علمی به صورت عام پس از مسایلی که بر سر برجام آمد، جدی‌‌تر شده و راه گفتگو را باز کرده است. به همین دلیل نباید در مساله دیپلماسی تنها به نگاه داخلی اکتفا کنیم و بازخوردهای بیرونی را هم در این باره بررسی کنیم.
مدیر نشر دانشگاهی با تاکید بر دشوار بودن دیپلماسی علمی در جهان امروز یادآور شد: در حالی که در اجرای سیاست‌های خارجی، منطقه‌ای و و… مشکل داریم، سخن گفتن از دیپلماسی علمی و اجرای ان بسیار دشوار است و البته در این حوزه نباید تنها حرف بزنیم بلکه کنش محور اصلی است. از این رو باید تلاش کنیم تا با استفاده از ظرفیتهای موجود درباره دیپلماسی علمی حرکت کنیم.
وی ادامه داد: برای هموارتر کردن دیپلماسی علمی ابتدا باید مساله اقتصاد نشر را حل کنیم چرا که در غیر این صورت امکان حضور در عرضه جهانی را نداریم. باید تلاش کنیم به مسایل و کارهای مشترک با کشورهای دیگر نزدیک شویم و در واقع نقشه‌های همکاری را که پیش از این ساماندهی نشده، اصلاح کرده و در این زمینه تجمیع استعداد کنیم.
دکتر ابراهیم آبادی در پایان گفت: در دیپلماسی علمی وجود یک نهاد حرفه‌ای برای ساماندهی ضروری به نظر می‌رسد تا مسایل این حوزه را ساماندهی کند.
دکتر جبار رحمانی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ادامه این نشست با بیان اینکه دیپلماسی علمی حاصل تلاقی دو نهاد علم و دیپلماسی است بر لزوم توجه به زیرساختهای دیپلماسی علمی در ایران تاکید کرد.
وی افزود: این زیر ساختها هم در نهاد علم و هم در نهاد سیاست و دیپلماسی باید فراهم شود. در نهاد علم، و ما در برنامه‌های آموزشی خود برای مواجهه با جهان بیرون از خودمان، همچنان با مشکل مواجه‌ایم، ما برای گفتگو با جهان غرب، شرق و حتی همسایگان و تعامل با آنها خلاء هایی دارلینغ. برنامه‌های آموزشی ما باید در این راستا صورت بگیرد چرا که فعالیت‌های ما به صورت جزیره‌ای است. امروز وقتی از دیپلماسی علمی حرف می‌زنیم، بطور کلیشه‌ای به غرب و زبان انگلیسی فکر می‌کنیم. در حالی که منطقاً و اساساً از کشورهای خاورمیانه عربی و آسیای میانه غافل شده‌ایم درحالی که در این حوزه ظرفیتهای بسیاری وجود دارد و به دلیل اشتراکات تاریخی و فرهنگی، فرصت های بسیاری برای ایجاد همکاری‌ها و سنت‌های علمی و دیپلماتیک مشترک وجود دارد.
دکتر رحمانی با تاکید بر اینکه دانشجویان و اساتید ما به لحاظ ذهنی و مهارت‌های علمی، دچار نوعی در خود فروماندگی هستند و ما معمولاً جزیره‌ای بار آمدیم گفت: ما افراد را به صورت جزیره‌های بار می آوریم اما انتظار داریم که بین‌المللی بیاندیشند.
وی با اشاره به سرنوشت مراکز ایران شناسی و اضمحلال آنها طی ۴ دهه اخیر یادآور شد: متاسفانه در این برهه زمانی بسیاری از مراکز ایران‌شناسی استحاله شدند، در حالیکه ایران‌شناسان قدیمی از دنیا رفته‌اند مراکز ایران‌شناسی اغلب به مراکز مطالعات خاورمیانه با بودجه‌های عربی تبدیل شده است. و این همه ناشی از غفلت دستگاه دیپلماسی ما از مساله دیپلماسی علمی و اهمیت آن برای آینده سیاست خارجی ایران است.
ل.م ۵۴