دکتر احسان یاری
رییس مرکز مطالعات راهبردی خلیج فارس دانشگاه شیراز

از روزی که بشر تاریخ نویسی را آغاز کرد، دریای جدا کننده فلات ایران از شبه جزیره عربستان را «دریای فارس» یا «خلیج فارس» نامیده است. این نام در گذران روزگاران به همین گونه باقی ماند و هیچ تردیدی در چگونگی آن در هیچ زمان و مکانی پدیدار نیامده است. در بررسی تاریخچه پیدایش و گذران قوام گیری و دامنه شمول نام «دریای فارس» یا «خلیج فارس» و اثبات آن، هیچ ملتی حتی مردم عرب، در هیچ زمانی این دریا را به نام دیگری نخوانده است.
از سده های هفتم و هشتم پیش از میلاد تا دوران زایش و بالش جغرافیا، همه ی اکابر و اعاظم علم صورت الارض، از جمله آناکسی مندر، هکاتوس، بطلمیوس، ماکروپیوس، محمدبن موسی الخوارزمی، ابوزید بلخی، مسعودی، مستوفی، بیرونی، جیحانی و ... دریای جنوبی ایران را تحت اسامی خلیج فارس، خلیج پارس، دریای فارس، بحر الفارس، سینوس پرسیکوس۲، ماره پرسیکوس۳، گلف پرسیک۴، پرژن گلف۵ و سایر عناوین مشابه یاد کرده¬اند. آنچه که واضح به نظر می رسد، این است که در اسناد و مدارک تاریخی، نام این دریا از ۵۰۰ سال پیش از میلاد، دریای فارس بوده است. حتی در قردادهای منعقده -که یک طرف آن عرب ها بوده اند- با صراحت از خلیج فارس نام برده شده است.
اما امروزه به بهانه های مختلف نام تحریف شده خلیج فارس از سوی برخی کشورهای عربی و سایر منفعت طلبان مورد استفاده قرار می گیرد. تلاش برای تغییر این نام از دهه ۱۹۳۰ میلادی آغاز گردید. در آن زمان، سر چالز بلگریو انگلیسی، نماینده سیاسی بریتانیا در خلیج فارس، در سایه نیات استعماری بریتانیا در ایران زدایی از خلیج فارس و کمرنگ کردن حاکمیت تاریخی ایران بر خلیج فارس و همینطور به قصد ایجاد شبهه در افکار عمومی به ویژه در اذهان عرب ها و ایجاد تنش در منطقه و با سیاست خاص و معروف انگلیسی ها -تفرقه بینداز و حکومت کن-، از خلیج فارس به نام ''خلیج عربی'' یاد کرد. پس از وی، عبدالکریم قاسم که در سال ۱۹۵۸ میلادی در عراق با کودتا روی کار آمد، کلمه خلیج العربی را برای اولین بار در تاریخ جدید به کار برد. همچنین در سال ۱۹۶۲ میلادی روزنامه تایمز لندن برای نخستین بار خلیج فارس را به نام ساختگی ''خلیج عربی'' خواند. دیری نپائید که در همین سال جمال عبدالناصر رئیس جمهور وقت مصر که به خاطر مبارزه علیه اسرائیل توانسته بود در جهان عرب محبوبیت فراوانی کسب کند، از نام ساختگی یاد شده در اشاره به خلیج فارس سود جست.در مقابل این تحرکات، اعتراض های گسترده ای از سوی دولت ایران به مجامع و نهادهای بین المللی ارجاع شد که سرانجام در تاریخ ۵/۳/۱۹۷۱ میلادی دبیرخانه سازمان ملل متحد در یک نامه رسمی از کلیه ارکان سازمان خواست تا در کلیه مکاتبات خود از اسم واقعی و تاریخی آن یعنی «خلیج فارس» استفاده کنند، اما این امر پایان ماجرا نبود. با روی کار آمدن صدام حسین و قدرت یابی حزب بعث، این موضوع در ارتباط با ایران و ایران ستیزی برای رسیدن به رهبری دنیای عرب دوباره مطرح گشت. در ادامه این تلاشها در ۲۰ نوامبر سال ۲۰۰۴ ، با اعلام در رادیو ''بی بی سی''، موسسه آمریکایی نشنال جئوگرافیک۲ با داشتن اعتبار علمی فراوان، فتنه های چند ساله را آشکار کرد و با آوردن عنوان جعلی ''خلیج عربی'' به بهانه ''کلید واژه''، معرکه جدیدی را تعقیب کرد. این امر آغازگر حساسیت جدی جامعه ایرانی نسبت به تغییر نام خلیج فارس شد. نتیجه این حساسیت ها، تصویب و اعلام ۱۰ اردیبهشت ماه که مصادف با سالروز اخراج پرتقالی از جزیره هرمز است، به عنوان روز ملی خلیج فارس از طرف هیئت دولت بود.
همانطور که ذکر گردید تلاش برای تحریف نام خلیج فارس از سوی حاکمان مرتجع عربی و برخی نهادها و قدرت های بین المللی ذینفع همچنان و به مدد دلارهای نفتی تداوم دارد.
خلیج فارس جدا از اهمیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک آن، بخش اعظمی از تاریخ و حوادث تاریخی کشور ایران را به خود اختصاص می دهد و جایگاه آن در قوام هویت ملی ایرانی، جایگاه برجسته ای است. بنابراین، تعدی به نام این مکان جغرافیایی با چنین پیشینه ی تمدنی و فرهنگی، نوعی تجاوز به هویت ایرانی محسوب می شود که خود تهدیدی جدی برای منافع و امنیت ملی است. لذا وظیفه تک تک ایرانیان و دولتمردان است که در پاسداشت این روز ملی و این سرمایه هویتی بیش از پیش بکوشند.
روز ملی خلیج فارس بر دانشگاهیان و عموم مردم ایران مبارک و فرخنده باد.